TCDN - Trước thực tế nhiều nền tảng xuyên biên giới hoạt động mạnh nhưng không đăng ký hoặc né nghĩa vụ thuế gây thất thoát nguồn thu, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Tp.HCM) đề nghị xem xét bổ sung tiêu chí doanh thu phát sinh tại Việt Nam hoặc số lượng người Việt dùng trong quy định về nền tảng số trong kinh tế số.

Thảo luận về dự án Luật Chuyển đổi số ngày 1/12, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Tp.HCM) cho hay, kinh tế số toàn cầu tăng trưởng nhanh hơn nhiều lần so với kinh tế truyền thống và các quốc gia đi trước như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu đều hình thành bộ khung thể chế số gồm Luật Chuyển đổi số, Luật Dữ liệu, Luật Trí tuệ nhân tạo cùng vành đai an ninh mạng, an toàn thông tin, giao dịch điện tử.

Về kinh tế số và doanh nghiệp số, đại biểu Nhân cho rằng, thiếu cơ chế bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa. Kinh tế số chỉ mạnh khi doanh nghiệp Việt có dữ liệu, có nền tảng và có khả năng đổi mới sáng tạo. Hiện nay, một thực tế đáng lo là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài, trong khi startup Việt đói dữ liệu, không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm cạnh tranh.

“Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác và khi dữ liệu không nằm trong biên giới pháp lý của mình, rất khó bảo vệ chủ quyền số và phát triển doanh nghiệp số nội địa. Không có dữ liệu Việt thì không có AI Việt và câu chuyện về kỷ luật bằng sáng chế rất đáng để chúng ta suy ngẫm. Nếu luật không đặt một nguyên tắc chống khóa chặt dữ liệu ABM, chia sẻ dữ liệu có kiểm soát và doanh nghiệp Việt sẽ ví như là bon sai? Khu vực tư cũng không tự chuyển đổi số mà thiếu cơ chế thuê dịch vụ số ưu đãi thuế, tín dụng Sandbox cho mô hình mới”, đại biểu Nhân chỉ rõ.

Trước thực tế đó, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc phát triển kinh tế số và xã hội số tại Chương IV, Chương V theo hướng kết hợp bắt buộc tối thiểu trong giao dịch với nhà nước và khuyến khích tối đa cho doanh nghiệp thuê dịch vụ số sandbox, Cloud, đồng thời chế định nguyên tắc kinh tế dữ liệu, dữ liệu là yếu tố sản xuất mới. Dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp, ẩn danh, chống độc quyền dữ liệu và chống khóa chặt dữ liệu.

Cùng đoàn Tp.HCM, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng quan tâm về định hướng phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chính sách của nhà nước về chuyển đổi số (khoản 6 Điều 4). Theo đại biểu Hùng, dự thảo luật xác định trí tuệ nhân tạo là yếu tố cốt lõi bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Tuy nhiên, chưa có nguyên tắc quản trị công nghệ nhằm giảm thiểu rủi ro đạo đức, sai lệch dữ liệu thuật toán và ảnh hưởng đến quyền con người. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về quản trị công nghệ có trách nhiệm minh bạch và kiểm soát rủi ro AI tạo nền tảng cho các nghị định và tiêu chuẩn kỹ thuật trong tương lai, qua đó bảo đảm phát triển nhanh nhưng không đánh đổi an toàn đạo đức, quyền riêng tư và quyền con người.

Về phát triển hạ tầng số công cộng, đại biểu Hùng phân tích, dự thảo luật quy định nhà nước thiết lập và vận hành hạ tầng số công cộng nhưng chưa xác định rõ cơ chế cấp quyền khai thác, sử dụng, giám sát giá dịch vụ đối với các doanh nghiệp tham gia theo mô hình đối tác công tư. Vì vậy, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung nguyên tắc giá dịch vụ trên hạ tầng số công cộng phải bảo đảm minh bạch, không phân biệt đối xử, không tạo ưu thế độc quyền, có cơ chế giám sát độc lập để phòng ngừa việc lạm dụng vị trí thống lĩnh hạ tầng. Đây là vấn đề then chốt để tránh rủi ro tư nhân hóa lợi ích, xã hội hóa chi phí trong các nền tảng hạ tầng quốc gia.

Liên quan nền tảng số trong kinh tế số có hoạt động tại Việt Nam (khoản 3 Điều 26), đại biểu nêu rõ, dự thảo luật quy định: “Nền tảng số có hoạt động tại Việt Nam khi có các dấu hiệu như tiếng Việt, tên miền, thanh toán bằng đồng Việt Nam hoặc trả phí quảng cáo để tiếp cận người dùng”.

“Ban soạn thảo cần xem xét bổ sung tiêu chí doanh thu phát sinh tại Việt Nam hoặc số lượng người dùng tại Việt Nam để tránh lỗ hổng pháp lý, vì thực tế nhiều nền tảng xuyên biên giới hoạt động mạnh nhưng không đăng ký hoặc né nghĩa vụ thuế gây thất thoát nguồn thu và làm giảm năng lực quản lý người tiêu dùng trong nền kinh tế số”, đại biểu Hùng kiến nghị.