TCDN - Tại phiên thảo luận chiều 2/12, các đại biểu cho rằng vốn phân bổ để hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2030 có 30% là quá thấp so với khối lượng nhiệm vụ; nhiều địa phương nghèo không đủ khả năng đối ứng.

Chiều 2/12, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035. 

Góp ý về phân bổ tỉ trọng nguồn vốn đầu tư, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Tp.HCM) cho rằng, trong cấu trúc vốn của chương trình mục tiêu Quốc gia về giáo dục giai đoạn 2026–2030 chỉ được phân bổ 174.673 tỷ đồng - một con số quá thấp so với khối lượng việc phải hoàn thành. Bình quân mỗi năm chương trình chỉ có khoảng 20.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương, với nhu cầu và mục tiêu đặt ra thì số tiền này rất khiêm tốn. Theo đại biểu, giai đoạn đầu quyết định nền móng nhưng lại chưa được phân bổ tương xứng để tạo chuyển biến thực chất.

Từ đó, đại biểu đề nghị ưu tiên vốn sớm cho các nhóm nhiệm vụ như: Kiên cố hóa trường lớp trước tác động ngày càng khắc nghiệt của biến đổi khí hậu; xây dựng phòng học tiếng Anh, STEM, trung tâm thực hành - thí nghiệm; mở rộng các thiết chế hỗ trợ đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp trong trường học; bổ sung cơ sở vật chất đồng bộ cho giáo dục phổ thông.

Ông cũng nêu quan điểm, đại học không cần quá nhiều vốn bằng việc cần cơ chế tự chủ thực chất, do đó cần xem xét giảm phần đầu tư quá lớn dành cho các dự án đại học mà ưu tiên cho mầm non - phổ thông - giáo dục nghề nghiệp, nơi “đang khuyết”  và chịu tác động mạnh nhất từ chênh lệch vùng, miền.

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) chỉ rõ sự chênh lệch lớn trong phân kỳ vốn: hơn 415.000 tỷ đồng (hơn 70% tổng vốn) được dành cho giai đoạn 2031 - 2035, trong khi giai đoạn 2026–2030 chỉ có 30%. Trong khi đó, giai đoạn 2026 - 2030 được xác định hoàn thành hàng loạt mục tiêu nền tảng như kiên cố hóa phòng học, nhà công vụ giáo viên, đầu tư cho 18 trường cao đẳng, đạt chuẩn 30% cơ sở giáo dục đại học… nhưng nguồn lực phân bổ lại không đủ để tạo chuyển biến rõ rệt

Theo bà Thái, việc dồn vốn sang giai đoạn sau còn mang theo “rủi ro kép” vì sau năm 2030, khả năng cân đối ngân sách còn nhiều biến động, khó dự đoán, việc trông chờ nguồn lực đến sau dễ khiến chương trình rơi vào trạng thái “đầu chậm, cuối vội”. Bên cạnh đó, dồn quá nhiều chỉ tiêu vào 5 năm cuối khiến tiến độ bị nén lại, chất lượng đầu tư khó kiểm soát.

Từ những phân tích trên đại biểu khuyến nghị, Chính phủ cần tính toán lại cơ cấu phân kỳ vốn theo hướng tăng tỉ trọng giai đoạn 202 - 2030, bảo đảm đủ nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu nền tảng, nhất là các vùng khó khăn.

Đại biểu cũng đề xuất quy định rõ thứ tự ưu tiên vốn là các vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới và các xã đặc biệt khó khăn phải được bố trí vốn trước, để tạo chuyển biến ngay từ giai đoạn đầu.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) nhấn mạnh: “Giai đoạn bản lề chiếm 50% mục tiêu nhưng chỉ có 30% vốn là không hợp lý. Sự bất hợp lý không dừng lại ở con số tổng, mà vốn bên trong từng tiểu dự án cũng còn một số điểm chưa hợp lý".

Theo đại biểu, sự bất hợp lý thể hiện ở giáo dục nghề nghiệp được phân bổ thấp (khoảng 60,5% nhu cầu, chứ không phải 60,5% vốn), tức là không đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa; Tỉ lệ vốn xã hội hóa mới chỉ đạt 5,23%, nhưng chưa có cơ chế cụ thể để huy động; Nhiều địa phương nghèo không có khả năng đối ứng, khiến các dự án trọng điểm dễ bị “đứng lại”.

 “Các tỉnh khó khăn nhận bổ sung cân đối ngân sách trung ương gần 100% mà giữ quy định chỉ ưu tiên cho các địa phương nhận từ 60% trở lên sẽ không đảm bảo sự công bằng như mục tiêu Quốc hội đề ra”, đại biểu nhấn mạnh.

Để giải quyết vấn đề bất cập về phân bổ nguồn lực tài chính, đại biểu đề xuất một số giải pháp như bổ sung 100% vốn trung ương cho các tỉnh khó khăn; Điều chỉnh lại tỉ trọng vốn cho giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học; Xây dựng cơ chế PPP rõ ràng, nhất là trong đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp.

Theo đại biểu, nếu không có đột phá về vốn ngay từ đầu, khó có thể kỳ vọng chuyển đổi số toàn diện trong đào tạo nhân lực chất lượng cao trong 5 năm đầu như mục tiêu của Nghị quyết.