TCDN - Chính sách an sinh xã hội luôn là trọng tâm, gắn kết giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội. Những năm qua, mặc dù chịu tác động nặng nề của dịch bệnh, thiên tai, bão lũ..., các chính sách tài chính gắn với an sinh xã hội vẫn luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm chỉ đạo và triển khai đồng bộ.

Hiệu quả từ việc thực thi chính sách an sinh xã hội

Chính sách an sinh xã hội là chính sách chăm lo cho con người, vì con người, lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, mục tiêu, động lực, nguồn lực để phát triển bền vững đất nước và là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Những năm qua, với tinh thần xuyên suốt là "không để ai bị bỏ lại phía sau", Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 42-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới; Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, đã đề ra nhiều giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh.

Việc bảo đảm an sinh xã hội chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân, Nhà nước đã dành khoảng 20% tổng chi ngân sách hàng năm cho chính sách xã hội, số người hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên tăng hàng năm và đạt 3,3 triệu người năm. Công tác giảm nghèo đạt kết quả nổi bật, đời sống của người dân ngày càng được cải thiện.

Theo báo cáo của Chính phủ, trong giai đoạn 2021-2025, nguồn lực dành cho an sinh xã hội đạt 1,1 triệu tỷ đồng, chiếm 17% tổng chi ngân sách Nhà nước. Gần 700 nghìn tấn gạo được hỗ trợ cho người dân gặp khó khăn; trợ giúp thường xuyên mở rộng tới hơn 3,5 triệu người có công và người yếu thế. Thu nhập bình quân tháng của người lao động tăng từ 5,5 triệu đồng năm 2020 lên 8,3 triệu đồng năm 2025.

Hệ thống bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp cũng tiếp tục được củng cố. Hiện cả nước có hơn 95 triệu người được bao phủ bảo hiểm y tế, quyền lợi ngày càng mở rộng. Chính sách trợ giúp xã hội cũng được điều chỉnh theo hướng giảm độ tuổi người cao tuổi được hưởng trợ cấp từ 80 xuống 75 tuổi, mở rộng đối tượng thụ hưởng. Các hoạt động hỗ trợ đã trở thành một nét văn hóa chia sẻ, nhân ái trong cộng đồng.

Cùng với đó, việc xóa nhà tạm, nhà dột nát hoàn thành sớm 5 năm 4 tháng, với hơn 334 nghìn căn nhà được hỗ trợ. Công tác phát triển nhà ở xã hội tiếp tục được thúc đẩy với 633 nghìn căn đã và đang triển khai, trong đó phấn đấu hoàn thành 100 nghìn căn trong năm 2025. Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay hơn 10,6 triệu lượt hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách, tổng số tiền 517 nghìn tỷ đồng; riêng cho vay nhà ở xã hội đạt 22,1 nghìn tỷ đồng.

Bộ Tài chính cho biết thêm: Nguồn vốn ngân sách trung ương hàng năm được Bộ Tài chính cân đối, bố trí đủ 100% theo kế hoạch 5 năm 2021 - 2025, bảo đảm thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về an sinh xã hội. Việc phân bổ vốn được thực hiện minh bạch, đúng nguyên tắc, tiêu chí, định mức, giúp các bộ, ngành và địa phương chủ động, linh hoạt trong triển khai các nội dung, nhiệm vụ.

Việc phân cấp tự quyết cho địa phương trong phân bổ và sử dụng nguồn lực cũng tạo điều kiện thuận lợi để phù hợp với đặc thù từng vùng miền, đảm bảo hiệu quả và phát huy tối đa nguồn lực tài chính.

Với những kết quả đạt được, không chỉ thể hiện hiệu quả chính sách mở rộng bao phủ an sinh xã hội, mà còn khẳng định vai trò quan trọng của Bộ Tài chính trong quản lý, điều phối các nguồn lực bảo đảm thực hiện chính sách.

Riêng, tại Hà Tĩnh, những năm qua, địa phương này đã thực hiện mạnh mẽ các chương trình an sinh xã hội: Từ năm 2020 đến nay, toàn tỉnh đã hỗ trợ xây dựng 8.389 căn nhà cho hộ nghèo, người có công và đối tượng khó khăn, với tổng kinh phí hơn 566 tỷ đồng. Trong đó, các chương trình theo Quyết định số 22-QĐ/TU và Quyết định số 630-QĐ/TU đã hỗ trợ xây mới 3.475 căn nhà. Bên cạnh đó, nguồn lực xã hội hóa của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể giúp xây dựng thêm hơn 4.900 căn nhà khác, trị giá trên 307 tỷ đồng.

Công tác xóa nhà tạm, nhà dột nát cũng đạt kết quả nổi bật. Đầu năm 2025, Hà Tĩnh rà soát hơn 2.300 căn có nhu cầu xây mới hoặc sửa chữa, huy động trên 37 tỷ đồng từ các tổ chức, doanh nghiệp. Đến ngày 19/5/2025, địa phương này đã hoàn thành mục tiêu cơ bản xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và gia đình người có công.

Trong lĩnh vực tín dụng chính sách, Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Hà Tĩnh giữ vai trò nòng cốt. Giai đoạn 2021 – 2024, đã có 145.922 lượt hộ nghèo, cận nghèo và đối tượng chính sách được vay vốn, với tổng doanh số 6.832 tỷ đồng. Dự kiến năm 2025, doanh số cho vay tiếp tục tăng, đạt khoảng 3.600 tỷ đồng, giúp hơn 70.000 lượt hộ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để phát triển sinh kế, tạo việc làm và từng bước thoát nghèo.

Các hoạt động chăm lo dịp Tết cũng được triển khai sâu rộng. Từ 2021 đến 2025, toàn tỉnh đã trao tặng hơn 1,22 triệu suất quà với tổng kinh phí 463 tỷ đồng; trong đó ngân sách nhà nước chi 212 tỷ đồng, còn lại từ nguồn xã hội hóa. Ngoài ra, hơn 8.600 lượt người thuộc hộ nghèo, người có công cũng được hỗ trợ theo nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh, với tổng kinh phí trên 48 tỷ đồng.

Đáng chú ý, Ủy ban MTTQ tỉnh và các đoàn thể chính trị – xã hội Hà Tĩnh đã hỗ trợ xây dựng 7.055 mô hình sinh kế cho hộ nghèo, tổng kinh phí hơn 16 tỷ đồng. Các mô hình chăn nuôi, trồng cây ăn quả, phát triển ngư nghiệp, thương mại… đã giúp 1.368 hộ thoát nghèo bền vững, tạo việc làm và thu nhập ổn định…

Có thể nói, trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc thực thi hiệu quả chính sách an sinh xã hội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần cải thiện đời sống nhân dân và thu hẹp khoảng cách giàu nghèo. Tuy nhiên, việc thực thi chính sách vẫn còn tồn tại hạn chế, bất cập về quản lý, nguồn lực và nhận thức xã hội.

Chính sách an sinh xã hội trở thành tấm lưới an toàn cho người yếu thế

Để biến các nguồn lực thành kết quả bền vững cần những giải pháp mang tính hệ thống và thiết thực, cần xây dựng được cơ chế phân bổ nguồn lực theo nguyên tắc công bằng, ưu tiên vùng sâu, xa, vùng khó khăn, đồng thời gắn mục tiêu giảm nghèo với tiêu chí nông thôn mới về hạ tầng, nhà ở, môi trường và sinh kế.

Theo đó, cũng yêu cầu cần cơ chế tài chính linh hoạt để ưu tiên các dự án có tác động nhân rộng. Tiếp tục thúc đẩy số hóa dịch vụ công và đơn giản hóa thủ tục để rút ngắn thời gian tiếp cận chính sách an sinh.

Nhằm nâng cao hiệu quả chính sách xã hội hiện nay, việc đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở làm công tác lao động, thương binh xã hội và cán bộ phụ trách chương trình mục tiêu quốc gia rất quan trọng. Phối hợp liên ngành giữa lao động, nông nghiệp, y tế và giáo dục để các chính sách an sinh gắn chặt với phát triển sản xuất, đào tạo nghề và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Cần tăng cường công tác truyền thông, chú trọng hướng dẫn nhóm yếu thế cách tiếp cận các chương trình hỗ trợ, đồng thời cơ cấu lại các chương trình theo chu kỳ, ưu tiên các can thiệp có tác động nhanh như sửa chữa nhà ở, hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, đào tạo nghề ngắn hạn, và BHYT cơ bản.

Phát huy vai trò của tín dụng chính sách, quỹ địa phương và doanh nghiệp xã hội để tạo sinh kế bền vững cho hộ nghèo. Việc kết nối thị trường, hỗ trợ sản phẩm nông nghiệp theo chuỗi giá trị sẽ giúp người dân trong khu vực nông thôn mới có thu nhập ổn định hơn.

Bên cạnh đó, để khắc phục những khó khăn còn tồn tại, cũng như để phát triển hệ thống an sinh xã hội bền vững, Bộ Tài chính cũng đã và đang tiếp tục đưa ra các đề xuất, kiến nghị với các bộ, ngành, địa phương.

Cụ thể, đối với các bộ, ngành, Bộ Tài chính đề xuất cần rà soát, hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực quản lý; phối hợp xây dựng các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026 - 2030; ưu tiên bố trí nguồn lực cho các dự án trọng điểm như phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, góp phần thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực cho ngành trước năm 2030.

Với các tỉnh, thành phố, cần tăng cường phối hợp trong triển khai chính sách BHXH, BHTN, BHYT; đưa các chỉ tiêu phát triển người tham gia bảo hiểm vào nghị quyết địa phương; xử lý nghiêm các doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH…

Thời gian qua, Bộ Tài chính đã chủ động, tích cực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, đóng vai trò then chốt trong công tác bảo đảm nguồn lực tài chính và phát triển các chính sách an sinh xã hội. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, tạo dựng nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Hiện, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,4% năm 2021 xuống còn khoảng 1,3% năm 2025. Các chính sách người có công, an sinh xã hội và giảm nghèo được triển khai toàn diện, thể hiện tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, ước thực hiện đến cuối năm 2025, số người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) đạt 21,342 triệu người, chiếm 45,1% lực lượng lao động trong độ tuổi, vượt chỉ tiêu 45%. Đối với bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), tỷ lệ tham gia đạt 16,595 triệu người, tương đương 35,1%, vượt chỉ tiêu 35%. Trong lĩnh vực bảo hiểm y tế (BHYT), số người tham gia lên đến 97,422 triệu người, chiếm 95,16% dân số, vượt chỉ tiêu 95%.

Thực tế, nhờ triển khai đồng bộ, hiệu quả nhiều chính sách an sinh xã hội, Hà Tĩnh đã đạt những kết quả ấn tượng trong những năm qua.

Đến cuối năm 2024, địa phương này chỉ còn 9.236 hộ nghèo, chiếm 2,40% tổng số hộ dân. Số hộ cận nghèo còn 11.736 hộ, chiếm 3,04%. Bên cạnh các gói hỗ trợ thường xuyên, việc kết hợp chặt chẽ giữa giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới, phát triển sinh kế, nâng cao chất lượng đời sống tinh thần đã tạo ra chuyển biến mạnh mẽ ở nhiều địa phương. Các mô hình sinh kế phù hợp điều kiện từng vùng, từ chăn nuôi quy mô nhỏ, trồng cây ăn quả, phát triển kinh tế biển đến sản xuất hàng hóa theo chuỗi, giúp người dân chủ động thoát nghèo bằng chính nội lực của mình. Trong khi đó, hoạt động tín dụng chính sách, đào tạo nghề, hỗ trợ lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong đa dạng hóa thu nhập, tạo nền tảng tăng trưởng kinh tế hộ gia đình.

Hiện, nhằm tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới, Việt Nam đang phấn đấu đến năm 2030: Bảo đảm 100% người có công và gia đình người có công với cách mạng được chăm lo toàn diện cả vật chất và tinh thần, có mức sống từ trung bình khá trở lên so với mức sống của cộng đồng dân cư nơi cư trú.

Tỷ lệ thất nghiệp chung dưới 3%, tỷ lệ thất nghiệp khu vực thành thị dưới 4%; tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt 35 - 40%; 60% lực lượng lao động trong độ tuổi lao động tham gia BHXH và 45% lực lượng lao động trong độ tuổi lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp;

60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hàng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội; 100% hộ gia đình chăm sóc trẻ em dưới 36 tháng tuổi, phụ nữ mang thai, người cao tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo được hưởng trợ cấp xã hội theo quy định; bảo đảm mức sống tối thiểu cho người có hoàn cảnh khó khăn; trợ cấp xã hội cho hộ nghèo không có khả năng thoát nghèo.

Hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo từ 3 - 5 tuổi, tỷ lệ đi học đúng độ tuổi cấp tiểu học đạt 99,5%, cấp trung học cơ sở tối thiểu đạt 95%, cấp trung học phổ thông và tương đương tối thiểu đạt 75%; bảo đảm vững chắc mức sinh thay thế của quốc gia;

Tuổi thọ trung bình của người dân khoảng 75 tuổi, số năm sống khoẻ đạt tối thiểu 68 năm; chỉ số phát triển con người (HDI) thuộc nhóm cao trong khu vực; trên 95% dân số được quản lý sức khoẻ; tỷ lệ tiêm chủng mở rộng đạt 95%; tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể thấp còi dưới 15%;

Xây dựng được ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp; xoá bỏ hoàn toàn tình trạng nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, cận nghèo, người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu.

Tầm nhìn đến năm 2045, hệ thống chính sách xã hội phát triển toàn diện, bền vững, tiến bộ và công bằng, bảo đảm an sinh và phúc lợi xã hội cho nhân dân, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển đất nước và xây dựng con người Việt Nam toàn diện. Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia HDI cao trên thế giới.