Kinh tế Quý 2/2017: Phục hồi tăng trưởng, phụ thuộc mạnh mẽ

TCDN -

Vốn đầu tư toàn xã hội đang có xu hướng phục hồi, xuất khẩu và nhập khẩu đạt mức tăng trưởng cao... là những dấu hiệu khả quan của nền kinh tế trong Quý 2/2017. Tuy nhiên, các chỉ báo lại đang cho thấy kinh tế Việt Nam ngày càng phụ thuộc vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Ngày càng phụ thuộc nhiều hơn

TS. Nguyễn Đức Thành Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho biết, bước sang Quý 2, kinh tế Việt Nam đã có những dấu hiệu hồi phục tích cực với mức tăng trưởng 6,17% cao hơn hơn so với cùng kỳ năm trước (5,78%). Tỷ trọng xuất khẩu của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng nhanh cho thấy Việt Nam ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào sản lượng của khu vực này, đặc biệt một số công ty lớn như Samsung. Cụ thể, năm 2009, xuất khẩu của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chỉ chiếm 32,9% tổng xuất khẩu thì còn số này đã tăng lên 70,2% năm 2016 và 72,4% trong nửa đầu năm 2017.

Theo Báo cáo kinh tế vĩ mô của VEPR, lần đầu tiên nhập khẩu tăng mạnh khiến thâm hụt thương mại với Hàn Quốc đã vượt qua thâm hụt thương mại với Trung Quốc. Trong 6 tháng đầu năm, thâm hụt thương mại Việt Nam - Hàn Quốc đạt mức 15,9 tỷ USD, cao hơn nhiều so với mức thâm hụt 14,1 tỷ USD từ Trung Quốc. Điều này cùng với cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu chính phản ánh xu hướng phụ thuộc về thương mại vào một số doanh nghiệp lớn đến từ Hàn Quốc.
Như vậy, khu vực kinh tế trong nước đang ngày trở nên yếu thế so với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong bối cảnh quá trình hội nhập quốc tế đang được mở rộng.

Một vấn đề khác là dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, lượng vốn giải ngân đã có dấu hiệu phục hồi trong Quý 2, đạt 4,1 tỷ USD và tăng 9,3%. Mức tăng này được cho là cao hơn nhiều so với quý trước (3,4%).

Các chuyên gia của VEPR nhấn mạnh, với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn, vốn đầu tư toàn xã hội khu vực này liên tục tăng ở mức cao trong những năm gần đây.

Trong khi đó, lượng lao động sử dụng tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực công nghiệp tiếp tục duy trì mức tăng trưởng cao. Ngược lại, số lao động sử dụng trong khu vực ngoài nhà nước thậm chí đã giảm tuyệt đối trong 6 tháng đầu năm 2017.

Theo thống kê, tăng trưởng lao động đã giảm đáng kể ở cả khu vực nhà nước và ngoài nhà nước, lần lượt ở mức -0,9% và -0,5% trong nửa đầu năm, thấp nhất trong các năm trở lại đây. Thực tế này cho thấy tình hình sản xuất công nghiệp của khu vực kinh tế trong nước chưa thực sự được cải thiện. Sự phục hồi trong sản xuất công nghiệp có thể bắt nguồn từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo đạt thấp trong Quý 1/2017, thời điểm Samsung sụt giảm sản lượng, và hồi phục tích cực trong Quý 2.

Khu vực kinh tế trong nước tiếp tục khó khăn

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, kinh tế Quý 2 đã có nhiều tín hiệu tích cực nhưng vẫn còn những vấn đề chưa thật an tâm, nhất là khu vực kinh tế trong nước tiếp tục khó khăn. Nếu muốn phát triển kinh tế bằng một động lực mới thì động lực đó phải là động lực kinh tế trong nước. Nhưng khu vực kinh tế trong nước trong Quý 2 này chưa có những bằng chứng thuyết phục cho thấy đang khởi sắc, đang tăng lên. Khu vực công, đặc biệt là DNNN đang trong quá trình cải cách hết sức nhọc nhằn, chưa phát huy được tác dụng bao nhiêu trong việc tạo đà mới, tạo động lực mới cho tăng trưởng. Trong khi khu vực tư vẫn tiếp tục gặp rất nhiều khó khăn. Sức ép bên ngoài tăng lên, qua mức độ tăng của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, thị phần tăng lên của khu vực này trong xuất khẩu và trên thị trường nội địa vẫn chưa được tính toán đầy đủ. Do vậy, thị trường Việt Nam sẽ tiếp tục có sức ép mới.

Để doanh nghiệp trong nước có thể bứt phá trong thời gian tới, một số chuyên gia cho rằng, các cơ quan quản lý cần quy định rõ ràng về trách nhiệm giải trình. Vấn đề nào sẽ do cơ quan nào giải quyết, làm sao để có một địa chỉ duy nhất phải chịu trách nhiệm cho 1 chính sách của Chính phủ đối với doanh nghiệp. Chừng nào vẫn còn 5,7 cơ quan khác nhau cùng chịu trách nhiệm về một việc và chia thành 4 tầng hành chính từ Trung ương đến các địa phương, sau đó đến cấp cuối cùng thì ngần ấy người trong bộ máy sẽ vẫn còn gây khó cho doanh nghiệp. Hoặc người này gỡ được 1 chút, người kia lại gây khó một chút thành ra tinh thần tạo thuận lợi cho doanh nghiệp khó có thể thực hiện được. Nếu không xử lý triệt để tình trạng này, không biết chúng ta còn loay hoay đến bao giờ trong việc gỡ khó mà gỡ mãi không hết khó cho hoạt động của doanh nghiệp.

TS. Nguyễn Đức Thành khuyến nghị, đây là thời điểm Việt Nam cần xem xét lại cách thức tăng trưởng vì bối cảnh hội nhập đang thay đổi. Các tư duy ngắn hạn, mang tính đối phó với sự suy giảm tăng trưởng như nỗ lực tăng thêm vốn, đẩy nhanh giải ngân các công trình công, hoặc tăng sản lượng khai thác dầu thô,… có thể vừa không khả thi, vừa xóa nhòa những quyết tâm cải cách.

Bên cạnh đó, tăng trưởng của khu vực sản xuất và hoạt động thương mại vẫn chủ yếu phụ thuộc vào hoạt động của một số ít các doanh nghiệp FDI lớn. Số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động tăng đáng kể cùng với sự suy giảm trong quy mô lao động hoạt động cho thấy khu vực kinh tế trong nước đang ngày càng trở nên khó khăn, đặc biệt trong việc cạnh tranh với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Đã đến lúc chúng ta nên đặt câu hỏi về chất lượng tăng trưởng một cách rất thực tế, là mức tăng trưởng chung, dù cao, có phản ánh thực lực của nền kinh tế hay không?.

Hồng Nhung

Bạn đang đọc bài viết Kinh tế Quý 2/2017: Phục hồi tăng trưởng, phụ thuộc mạnh mẽ tại chuyên mục Thị trường của Tạp chí Tài chính doanh nghiệp. Liên hệ cung cấp thông tin và gửi tin bài cộng tác:

email: [email protected], hotline: 086 508 6899