Tại Hội nghị quốc tế công nghiệp thực phẩm Việt Nam 2017 với chủ đề “Nâng cao chuỗi giá trị ngành thực phẩm Việt Nam”, bà Ngô Đặng Bảo Trâm, Quản lý cao cấp, Nhóm đo lường bán lẻ, Công ty Nielsen Việt Nam cho biết, khảo sát của Nielsen Việt Nam mới đây về xu thế tiêu dùng cho thấy, nhu cầu của người tiêu dùng Việt Nam về các sản phẩm mới, bảo đảm chất lượng ngày càng tăng. Người tiêu dùng ngày càng muốn các sản phẩm có chất lượng và uy tín, nhất là các tầng lớp trung lưu, họ tìm kiếm trải nghiệm từ các thương hiệu cao cấp. Phân khúc sản phẩm cao cấp tăng đáng kể ở một số ngành hàng, riêng lĩnh vực thực phẩm tăng 11%. Khảo sát của Nielsen Việt Nam cũng chỉ ra rằng, 63% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho các sản phẩm cao cấp vì nó kèm với chất lượng cao và tiêu chuẩn an toàn. Trong khi đó, 53% người được khảo sát cho biết, sẽ chi tiêu cho các sản phẩm cao cấp có chứa nguyên liệu thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay ngành công nghiệp chế biến thực phẩm của Việt Nam còn yếu kém, manh mún, chưa tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng cao. Bà Nguyễn Mai Oanh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho hay, hiện Việt Nam chiếm 60% sản lượng hồ tiêu xuất khẩu của thế giới, riêng năm 2017 dự kiến có thể xuất khẩu hơn 200.000 tấn. Song do chủ yếu xuất khẩu dưới dạng thô hoặc chỉ qua sở chế mà chưa có sản phẩm chế biến sâu nên giá trị thu về rất thấp so với nhiều quốc gia khác. Bà Oanh chia sẻ, hiện nay dầu nhựa tiêu là một trong những sản phẩm có giá trị gia tăng cao nhất của hồ tiêu, sản phẩm này đã giúp ngành chế biến tiêu Ấn Độ thu về nhiều lợi nhuận. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có bất kỳ nhà máy chế biến dầu nhựa tiêu nào và các DN chưa quan tâm đầu tư công nghệ để chế biến sản phẩm này. Điều này khiến ngành sản xuất, chế biến xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam khó giữ được mức độ tăng trưởng về mặt giá trị trong thời gian tới.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright cũng dẫn chứng những con số giật mình từ thống kê của Ngân hàng thế giới về tỷ lệ doanh thu chi cho hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D). Theo đó, tại Việt Nam, tỷ lệ này chỉ ở mức 1,6%, thấp hơn cả Campuchia (1,9%), Malaysia (2,6%), Philippines (3,6%), đặc biệt tại Lào tỷ lệ này còn lên tới 14,5%. Qua đó cho thấy năng lực đầu tư cho R&D của Việt Nam cần phải cải thiện rất nhiều nếu muốn hướng đến tăng trưởng bền vững.

Dù xét về tổng thể còn nhiều yếu kém, song trong bức tranh ngành chế biến thực phẩm vẫn có những điểm sáng đến từ những DN lớn, với chiến lược đầu tư bài bản. Ông Nguyễn Trung Anh, Giám đốc R&D Tập đoàn PAN chia sẻ, Tập đoàn PAN đang hướng tới việc phát triển các chuỗi giá trị hoàn chỉnh theo mô hình Farm – Food - Family. Theo đó, PAN hợp tác với các đối tác uy tín trong và ngoài nước để phát triển các dự án mới, các sản phẩm mới, mở rộng thị trường và đặc biệt là nhận chuyển giao công nghệ, các kỹ thuật tiên tiến từ các đối tác nước ngoài để cùng phát triển, chia sẻ thành công. Cùng với đó, PAN cũng tập trung vào việc phát triển vùng nguyên liệu bằng cách kết hợp với nông dân và bao tiêu sản phẩm. Cụ thể, PAN sẽ cung cấp giống có chất lượng, kỹ thuật cho nông dân, sau đó thu mua lại sản phẩm.

Cùng với những nỗ lực của DN, nhiều chính sách hỗ trợ từ phía cơ quan Nhà nước cũng đang được triển khai quyết liệt nhằm thúc đẩy nâng cao giá trị sản phẩm thực phẩm. Ông Tạ Hoàng Linh, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (VIETRADE)– Bộ Công Thương cho hay, bên cạnh việc cung cấp cho DN các thông tin về thị trường, ngành hàng, VIETRADE cũng đã phối hợp với các tổ chức quốc tế để thiết kế phát triển sản phẩm và tư vấn cho DN cách thức để tạo ra những sản phẩm phù hợp với nhu cầu của thị trường. Bên cạnh đó, VIETRADE cũng thường xuyên đào tạo, nâng cao năng lực xúc tiến cho DN, đồng thời tổ chức các chương trình quảng bá cho ngành hàng.

Về phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, bà Đỗ Tuyết Mai, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho hay, chủ trương của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là tái cơ cấu theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Theo đó, phát triển chuỗi sản phẩm theo 3 trục chính: Sản phẩm quốc gia, sản phẩm địa phương và mỗi xã phường một sản phẩm. Trong đó, sản phẩm quốc gia là những sản phẩm xuất khẩu chủ lực trên 1 tỷ USD như tôm, lúa gạo, cá tra và rau quả... Đối với công tác chế biến, hiện Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản đang xây dựng đề án nâng cao năng lực chế biến nông thuỷ sản xuất khẩu dựa trên cơ sở dự báo nhu cầu của thị trường nhập khẩu từng ngành hàng chủ lực gắn với khả năng cung cấp nguyên liệu cụ thể để phát triển bền vững vùng nguyên liệu. Cùng với đó là thu hút đầu tư nhà xưởng máy móc công nghệ tiên tiến để tăng cường chế biến sâu, đảm bảo VSATTP, cũng như nâng cao giá trị gia tăng, sức cạnh tranh của sản phẩm.