Trong thế giới phức tạp của tài chính và danh tiếng, từ thiện đôi khi không đơn thuần là hành động vì cộng đồng, mà còn là công cụ tài chính quyền lực để che giấu lợi ích cá nhân. Đây là mặt trái ít được nhắc đến trong ánh hào quang từ thiện mà họ luôn thể hiện trước công chúng.

Khi nhắc đến những triệu phú và tỷ phú trên thế giới, người ta thường hình dung đến hình ảnh của những nhà hảo tâm rộng lượng, luôn sẵn sàng quyên góp khối tài sản khổng lồ để thay đổi cuộc sống của người nghèo khổ hoặc cải thiện xã hội. Vậy bạn đã bao giờ tự hỏi, tại sao những triệu phú và tỷ phú trên thế giới thường sẵn sàng quyên góp hàng triệu đô la cho các quỹ từ thiện, nhưng dường như tài sản của họ lại không hề giảm đi? Liệu những hành động này thực sự xuất phát từ lòng nhân ái, hay chúng chỉ là vỏ bọc hoàn hảo cho một chiến lược tài chính tinh vi?

Trong thế giới phức tạp của tài chính và danh tiếng, từ thiện đôi khi không đơn thuần là hành động vì cộng đồng, mà còn là công cụ tài chính quyền lực để che giấu lợi ích cá nhân. Đây là mặt trái ít được nhắc đến trong ánh hào quang từ thiện mà họ luôn thể hiện trước công chúng. Bài viết này sẽ đưa ra một cái nhìn sâu sắc và giúp bạn phân tích cách mà các triệu phú, tỷ phú tại “trời Tây” sử dụng tiền từ thiện để trốn thuế thật “tinh vi” và xây dựng hình ảnh đầy nhân ái trong xã hội khi những người nộp thuế bình thường phải trả tiền thay họ. 

Theo thống kê, Hoa Kỳ là quốc gia có nhiều nhà hảo tâm nhất, chỉ có chưa đầy một phần năm số tiền mà những nhà hảo tâm quyên góp được dành cho người nghèo. Phần lớn số tiền từ thiện được quyên góp cho nghệ thuật, các đoàn thể thao, các hoạt động văn hoá và một nửa là để dành cho giáo dục cũng như chăm sóc sức khoẻ (Theo tờ The Guardian). Có quan niệm cho rằng, tiền của nhà từ thiện là của riêng họ và họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn. Một số nhà triết học lại cho rằng, mỗi cá nhân đều có toàn quyền sở hữu đối với nguồn lực của mình - và trách nhiệm duy nhất của người giàu là sử dụng nguồn lực của mình một cách khôn ngoan. John Rawls, một trong những nhà triết học có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 20, coi công lý là vấn đề công bằng. Ông lập luận rằng công dân đã thực hiện được trách nhiệm đạo đức của mình khi họ đóng góp phần thuế công bằng mà chính phủ sử dụng để chăm sóc người nghèo và người khó khăn. Những người khá giả hơn sau đó có thể tự do xử lý phần thu nhập còn lại theo ý muốn.

Nhưng những gì người giàu cho đi trong hoạt động từ thiện của họ không hoàn toàn là tiền của họ. Việc giảm thuế giúp thêm tiền của công dân bình thường vào các mục đích do những người giàu lựa chọn.

Hầu hết các chính phủ phương Tây đều đưa ra các ưu đãi thuế hào phóng để khuyến khích các hoạt động từ thiện. Tại Anh và xứ Wales vào năm 2019, một cá nhân đã kiếm được tới 50.000 bảng Anh một năm đã trả 20% số tiền đó dưới dạng thuế thu nhập. Đối với những người kiếm được nhiều hơn, bất kỳ khoản nào từ 50.000 đến 150.000 bảng Anh đều bị đánh thuế 40% và bất kỳ khoản nào trên 150.000 bảng Anh đều bị đánh thuế tới 45%. Tuy nhiên, đối với các món quà được tặng cho các tổ chức từ thiện đã đăng ký được miễn thuế. Vì vậy, một món quà trị giá 100 bảng Anh sẽ chỉ khiến người nộp thuế tiêu chuẩn phải trả 80 bảng Anh, trong đó chính phủ sẽ trả 20 bảng Anh. Nhưng người nộp thuế có mức thuế suất cao nhất sẽ chỉ phải trả 55 bảng Anh, vì nhà nước sẽ cung cấp 45 bảng Anh còn lại. Do đó, các nhà từ thiện siêu giàu thấy mình ở trong tình thế mà một phần lớn số tiền họ tặng được tài trợ bởi người nộp thuế. Do đó, không rõ liệu số tiền mà các nhà từ thiện cho đi có thể được coi là hoàn toàn của họ hay không. Nếu người nộp thuế đóng góp một phần quà tặng, tại sao họ lại không được quyết định tổ chức từ thiện nào sẽ nhận được số tiền đó?

Tại Anh, tổng chi phí cho nhà nước về các khoản miễn thuế khác nhau cho các nhà tài trợ vào năm 2012 được Bộ Tài chính ước tính là 3,64 tỷ bảng Anh. Các khoản miễn thuế cho các tổ chức từ thiện đã tồn tại ở Anh kể từ khi thuế thu nhập được đưa ra vào năm 1799, mặc dù các tổ chức từ thiện đã được miễn một số loại thuế nhất định kể từ thời Elizabeth. Thật vậy, việc giảm thuế của Anh vẫn chủ yếu giới hạn ở các loại hình từ thiện được nêu trong Đạo luật Sử dụng từ thiện năm 1601, trong đó liệt kê bốn loại hình từ thiện: xóa đói giảm nghèo, thúc đẩy giáo dục, thúc đẩy tôn giáo và "các mục đích khác có lợi cho cộng đồng". Thậm chí còn có ít hạn chế hơn đối với các tổ chức muốn trở thành tổ chức từ thiện miễn thuế ở Hoa Kỳ, ngoài yêu cầu không tham gia vào chính trị đảng phái.

Cả hai quốc gia đều đưa ra các ưu đãi bổ sung khi các khoản quyên góp được thực hiện để tài trợ cho một quỹ từ thiện. Điều này cho phép một nhà từ thiện tránh được nghĩa vụ nộp thuế đối với khoản quyên góp, nhưng vẫn giữ được quyền kiểm soát cách chi tiêu số tiền đó, trong phạm vi hạn chế của luật từ thiện. Tác động của điều này thường là trao cho những người giàu quyền kiểm soát trong các vấn đề mà nếu không thì sẽ do nhà nước quyết định.

Không thể phủ nhận rằng nhiều nhà từ thiện đã mang lại những thay đổi tích cực cho xã hội. Tuy nhiên, việc quyên góp từ thiện cũng mang lại cho họ nhiều lợi ích không nhỏ.

Lợi ích cá nhân từ chính sách miễn thuế

Các ưu đãi thuế là một trong những động lực lớn nhất để các tỷ phú tham gia hoạt động từ thiện. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra sự bất công trong hệ thống thuế. Khi các tỷ phú được miễn thuế cho các khoản quyên góp, họ thực chất đang sử dụng tiền từ ngân sách công để thực hiện các hoạt động mà họ lựa chọn. Điều này làm giảm nguồn lực mà nhà nước có thể sử dụng để giải quyết các vấn đề xã hội một cách công bằng hơn.

Thiếu minh bạch và giám sát

Nhiều quỹ từ thiện hoạt động với mức độ minh bạch thấp, khiến công chúng khó có thể kiểm chứng cách sử dụng số tiền quyên góp. Thậm chí, có những trường hợp các quỹ này bị sử dụng sai mục đích hoặc để tài trợ cho các hoạt động không liên quan đến lợi ích cộng đồng.

Gây mất cân bằng xã hội

Việc các tỷ phú kiểm soát nguồn lực lớn thông qua các quỹ từ thiện cũng có thể dẫn đến tình trạng mất cân bằng xã hội. Khi một nhóm nhỏ người giàu có quyền quyết định cách sử dụng nguồn lực này, họ có thể ưu tiên cho những vấn đề mà họ quan tâm thay vì những vấn đề thực sự cấp bách của xã hội.

Hoạt động từ thiện, nếu được thực hiện đúng cách, có thể mang lại những thay đổi tích cực cho xã hội. Tuy nhiên, để đảm bảo rằng từ thiện không trở thành công cụ cho các mục đích cá nhân, chúng ta cần có những quy định và giám sát chặt chẽ. Minh bạch và công bằng là yếu tố cốt lõi để xây dựng một hệ thống từ thiện thực sự vì cộng đồng.

Tác giả: Minh Anh

Thiết kế: Hồng Ánh