TCDN - Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện chỉ đạo về việc đẩy nhanh tiến độ triển khai hệ thống thu phí giao thông đường bộ theo hình thức điện tử không dừng (ETC).

Một trong những nội dung đáng chú ý của công điện là Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, địa phương chậm nhất đến trước ngày 31/12/2019 phải chuyển sang thu phí tự động đối với tất cả các trạm thu phí trên toàn quốc.

Nhiều bất cập

Theo Hiệp hội Các nhà đầu tư hạ tầng giao thông Việt Nam (VARSI), đây là một công điện kịp thời, đúng lúc để thúc đẩy ETC nhanh hơn nữa trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo đại diện một số doanh nghiệp, trong quá trình triển khai ETC đã và sẽ nảy sinh một số bất cập.

Cụ thể, về chủ trương thu phí không dừng, ông Phạm Quốc Vượng – Tổng giám đốc BOT Phước tượng – Phú Gia (thuộc BOT Bắc Hải Vân), cho hay: “Thu phí không dừng là chủ trương đúng đắn của chính phủ, chúng tôi rất ủng hộ. Việc hiện đại hóa công nghệ thu phí sẽ tạo thuận lợi cho các phương tiện tiết kiệm thời gian, chi phí, đặc biệt là đảm bảo an ninh trật tự và tránh nguy cơ xảy ra ùn tắc giao thông tại khu vực các trạm thu phí”.

Đại diện Công ty cổ phần đầu tư xây dựng 194 – một nhà đầu tư BOT, ông Nguyễn Văn Ngợi, nhìn nhận: thực tế tất cả các trạm trên QL1 đều đã lắp đặt và vận hành tối thiểu 2 làn tự động hơn 1 năm qua. Điều đó thể hiện việc ủng hộ chủ trương của Chính phủ của các nhà đầu tư BOT.

Tuy nhiên, trong công văn ngày 5/7/2019 do Tổng cục Đường bộ Việt Nam phát hành, có nêu về việc yêu cầu 4 trạm BOT “phải dừng thu phí” nếu không lắp đặt làn thu phí ETC (trong đó có trạm BOT Cam Thịnh của công ty 194), ông Ngợi phản ứng: “Việc Tổng cục đường bộ ra thông báo lập lờ làm lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải hiểu chưa đúng, dư luận hiểu sai đã gây bất lợi cho nhà đầu tư BOT và cả bất lợi cho chủ trương huy động đầu tư theo hình thức PPP của Nhà nước”.

Theo ông Phạm Quốc Vượng, việc triển khai hệ thống ETC thời gian qua của Bộ Giao thông Vận tải bộc lộ nhiều bất cập, có nhiều điểm trái luật và trái với các quy định của Hợp đồng BOT, Hợp đồng tín dụng, Hợp đồng thế chấp giữa doanh nghiệp dự án/Nhà đầu tư và các bên có liên quan.

Chẳng hạn, đó là việc Bộ Giao thông Vận tải đã ký Hợp đồng BOOT với nhà cung cấp dịch vụ ETC (là liên danh VETC) tại 34 dự án BOT nhưng không thương thảo với nhà đầu tư BOT, sau đó đưa ra các điều kiện để yêu cầu các nhà đầu tư BOT ký hợp đồng với VETC.

Mặt khác, Bộ Giao thông Vận tải còn áp đặt tỷ lệ chi phí mà Nhà đầu tư BOT phải trích cho Nhà cung cấp dịch vụ ETC (VETC). Việc này này lẽ ra do hai nhà đầu tư tự thoả thuận, đàm phán trên cơ sở sử dụng dịch vụ của nhau.

Việc Bộ Giao thông Vận tải tham gia vào quan hệ này là điều rất đáng ngạc nhiên và tại cuộc làm việc ngày 8/7 tại Tổng cục đường bộ, ông Lưu Xuân Thuỷ - Phó chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả đã phải đặt câu hỏi: “Tại sao Bộ Giao thông Vận tải lại đi đàm phán thay cho doanh nghiệp?”.

Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam Đặng Đại nhìn nhận: “Ứng dụng công nghệ trong thu phí còn là để giảm chi phí cho người dân, dân nghiệp. Tuy nhiên việc ứng dụng ETC lại làm phát sinh thêm chi phí: như ở trạm BOT Cam Thịnh (Khánh Hoà) tăng thêm 369 tỉ đồng, tăng thời gian thu phí thêm 1 năm 7 tháng. Ứng dụng công nghệ kiểu gì mà xã hội lại phải cõng thêm chí phí như thế này?”.

Theo chuyên gia này, các cơ quan Kiểm toán Nhà nước, Ngân hàng cần phải vào cuộc để làm rõ chi phí đầu tư, phương án thu hồi vốn và cả sự vận hành của cả nhà đầu tư BOT và ETC càng sớm càng tốt.

Một bất cập nữa là quyền thu phí trước đây của nhà đầu tư BOT đã được Bộ Giao thông vận tải chấp thuận để các Ngân hàng cho vay vốn; nay Bộ yêu cầu bàn giao trạm thu phí cho Nhà cung cấp dịch vụ ETC sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính pháp lý của Hợp đồng thế chấp.

Được biết, ngày 8/7 vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải và một số nhà đầu tư BOT đã có cuộc làm việc về những nội dung còn khúc mắc, chưa thoả thuận được để ký phụ lục hợp đồng về ETC. Tiếp đó, ngày 10/7, Bộ Giao thông Vận tải đã thoả thuận được một số nội dung với nhà đầu tư BOT Phước Tượng – Phú Gia và hai bên đã ký biên bản thoả thuận về việc sẽ điều chỉnh một số nội dung còn bất hợp lý trong triển khai ETC.

Các kiến nghị

Để sớm tháo gỡ và và đẩy nhanh công tác thu phí tự động không dừng theo lộ trình Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu, ông Trần Chủng – Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam, khuyến nghị Bộ Giao thông Vận tải cần tuân thủ đúng lộ trình triển khai hệ thống thu phí không dừng bằng cách yêu cầu các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (một bên trong hợp đồng BOT) phải ký phụ lục hợp đồng với các nhà đầu tư BOT trước khi ký hợp đồng với nhà cung cấp dich vụ ETC.

Về phần các nhà đầu tư BOT, ông Chủng cho rằng cần nghiên cứu kỹ các điều khoản mà nhà cung cấp dịch vụ ETC được áp dụng trong hình thức BOO (Xây dựng – Sở hữu – Vận hành) các trạm thu phí không dừng để có cơ sở đàm phán ký kết phụ lục hợp đồng trước khi ký kết hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ ETC. Trong đó, cần nêu được các rủi ro và yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm xử lý.

Cùng với đó, Ngân hàng Nhà nước cần yêu cầu các Ngân hàng tài trợ vốn cho dịch vụ ETC các dự án BOT, có ý kiến về việc Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu bàn giao trạm thu phí và áp đặt mức tính chi phí ETC để không ảnh hưởng đến tính pháp lý và phương án tín dụng đã ký kết giữa ngân hàng tài trợ vốn và nhà đầu tư BOT.