TCDN - Trên cơ sở tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành Trung ương và các địa phương, tổng nguồn lực huy động thực hiện xây dựng nông thôn mới (NTM) của cả nước giai đoạn 2021-2025 (lũy kế đến tháng 6/2025) khoảng 3.851.162 tỷ đồng - gấp 1,8 lần so với giai đoạn 2016-2020.

Con số này phản ánh nỗ lực to lớn của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân trong việc chung tay phát triển nông thôn toàn diện, bền vững.

Ngân sách nhà nước - nền tảng ổn định cho thực hiện xây dựng NTM

Trong tổng nguồn lực, vốn ngân sách Trung ương phân bổ trực tiếp cho các bộ, ngành trung ương và địa phương là 41.682 tỷ đồng (chiếm 1,1%). Vốn ngân sách địa phương các cấp thực hiện Chương trình khoảng 283.743 tỷ đồng (chiếm khoảng 7,4%).

Mặc dù tỷ trọng không lớn, song đây là nguồn lực ổn định, thể hiện rõ sự vào cuộc và cam kết chính trị của các địa phương trong triển khai xây dựng NTM.

Đáng chú ý, 16 tỉnh, thành phố tự cân đối ngân sách và không nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương đã bố trí tới 178.293,5 tỷ đồng, chiếm 62,8% tổng nguồn vốn ngân sách địa phương cho Chương trình. Điều này cho thấy vai trò đầu tàu, dẫn dắt của các địa phương phát triển trong việc huy động và ưu tiên nguồn lực đầu tư cho khu vực nông thôn, qua đó góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách Trung ương, đồng thời tạo động lực lan tỏa cho các địa phương khác.

Trong khi đó, 47 tỉnh còn lại (gồm các tỉnh nhận hỗ trợ ngân sách Trung ương và 2 tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi) đã bố trí vốn đối ứng từ ngân sách các cấp (tỉnh, huyện, xã) khoảng 105.449,5 tỷ đồng, chiếm 37,2%. Mặc dù nhiều địa phương khó khăn, có tỷ lệ nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương trên 80% (Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Điện Biên) vẫn ưu tiên cân đối để bố trí vốn ngân sách địa phương cho thực hiện Chương trình. Nhiều địa phương đã rất quan tâm, có tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương so với vốn ngân sách Trung ương cao hơn nhiều so với quy định như: Lào Cai, Bắc Giang, Nam Định, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Tây Ninh, Tiền Giang…

Việc duy trì được mức bố trí vốn đối ứng nêu trên thể hiện nỗ lực lớn, đồng thời khẳng định nhận thức và trách nhiệm của chính quyền các cấp đối với Chương trình. Tuy nhiên, để hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM cho các xã, các tỉnh, thành phố phải bố trí thêm vốn ngân sách địa phương các cấp, cũng như huy động các nguồn lực hợp pháp khác, điều này là áp lực rất lớn đối với các tỉnh nghèo, nhất là Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Sơn La, Điện Biên, Bình Định, Kon Tum…

Vốn tín dụng - nguồn lực chủ đạo thúc đẩy phát triển NTM

Đến ngày 30/6/2025, dư nợ cho vay trên địa bàn các xã toàn quốc đạt khoảng 2,4 triệu tỷ đồng (chiếm khoảng 62,3%), tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân giai đoạn 2021-2025 đạt khoảng 12%/năm, với trên 9,5 triệu khách hàng còn dư nợ, đạt 130% kế hoạch được giao về nguồn vốn tín dụng thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 263/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Nguồn vốn tín dụng này tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực: sản xuất nông, lâm, thủy sản; chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản; xây dựng hạ tầng thiết yếu; ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch; hỗ trợ hộ gia đình, cá nhân phát triển sản xuất, kinh doanh.

Trong đó, dư nợ cho vay của Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện Chương trình đạt 344.400 tỷ đồng (chiếm hơn 14,9% tổng dư nợ tín dụng), với hơn 5,7 triệu lượt khách hàng vay vốn. Thực hiện nhiệm vụ được Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao, Ngân hàng Nhà nước đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 156/2025/NĐ-CP ngày 16/6/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 55/2015/NĐ-CP về chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng nâng mức cho vay không có tài sản bảo đảm đối với một số đối tượng, bổ sung chính sách ưu đãi cho nông nghiệp hữu cơ và sản xuất theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

Doanh nghiệp và người dân - động lực xã hội của chương trình NTM

Tổng nguồn vốn huy động từ doanh nghiệp và người dân đạt khoảng 853.517,8 tỷ đồng (chiếm khoảng 22,2%), là nguồn lực quan trọng góp phần thúc đẩy xây dựng nông thôn mới. Không chỉ bổ sung đáng kể về tài chính, nguồn lực này còn thể hiện tinh thần trách nhiệm xã hội, ý thức làm chủ và niềm tin của người dân, doanh nghiệp vào hiệu quả và ý nghĩa của Chương trình.

Sự tham gia của doanh nghiệp đã góp phần thúc đẩy sản xuất, dịch vụ, tạo việc làm, trong khi người dân trực tiếp hoàn thiện các tiêu chí NTM thông qua nhiều hình thức thiết thực như hiến đất, ngày công, vật tư.

Tuy nhiên, trong tổng số này, vốn doanh nghiệp chỉ đạt khoảng 39.522 tỷ đồng (1,1%), chủ yếu đầu tư vào hạ tầng kinh tế - xã hội, sản xuất nông nghiệp và thương mại - dịch vụ.

Trong khi đó, người dân và cộng đồng đóng góp tới 813.995 tỷ đồng (21,1%), phản ánh sự chênh lệch lớn trong chia sẻ trách nhiệm giữa các chủ thể. Doanh nghiệp, với tiềm lực mạnh, vẫn chưa tham gia sâu do thiếu cơ chế ưu đãi rõ ràng, lợi ích chưa cụ thể và rủi ro đầu tư còn cao. Ngược lại, người dân – dù thu nhập còn thấp – vẫn sẵn sàng đóng góp vì lợi ích thiết thực.

Bên cạnh đó, việc huy động vốn xã hội còn chưa đồng đều giữa các vùng miền, chủ yếu tập trung ở Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long, trong khi các vùng Trung du và miền núi phía Bắc, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên còn hạn chế. Một số nơi còn biểu hiện vận động chưa thực sự tự nguyện, chưa đảm bảo minh bạch; chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn chưa đồng bộ, thiếu sức hấp dẫn. Do đó, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng nguồn lực xã hội, phát huy vai trò chủ thể của người dân và tạo môi trường đầu tư thuận lợi, ổn định để doanh nghiệp yên tâm tham gia xây dựng NTM lâu dài và bền vững.