Giải pháp phát triển nông nghiệp 4.0
TCDN - Cách mạnh 4.0 là cơ hội để Việt Nam nắm bắt công nghệ mới, thu hẹp khoảng cách. Tuy nhiên, sự tham gia ứng dụng chưa nhiều, tập trung chủ yếu vào một số khâu, công đoạn còn manh mún, tự phát.
Hiện trạng còn cách xa yêu cầu của nông nghiệp 4.0
Theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, ngành nông nghiệp có vai trò quan trọng góp phần vào tăng trưởng kinh tế. Cụ thể, xuất siêu thương mại ngày càng tăng; trong đó, năm 2017 đạt trên 8 tỷ USD và giải quyết ước tí́nh chiếm trên 40% lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế.
Trong thời gian qua ứng dụng cách mạng công nghiệp 4.0 vào nông nghiệp đã có những điểm sáng, một số doanh nghiệp, hợp tác xã, người dân ứng dụng công nghệ thông minh trong các khâu, công đoạn khác nhau mang lại nhiều kết quả tí́ch cực.
Điển hình như Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao (VIFARM) đã ứng dụng công nghệ thuỷ canh hồi lưu; nuôi trồng không sử dụng đất, không tưới nước, môi trường sống được kiểm soát bởi hệ thống máy tí́nh và các thiết bị IoT nhằm đảm bảo môi trường tốt cho cây. Công ty VINECO ứng dụng công nghệ tự động hóa, cơ giới hóa, công nghệ tưới, tiêu tự động tiết kiệm nước. Lịch tưới được lập trình hóa, thay đổi theo giống cây, giai đoạn tăng trưởng. Áp dụng trong nhà màng, nhà kí́nh, nhà lưới. Còn Cầu Đất Farm thì đầu tư quy trình sản xuất nông sản khép kí́n, tự động, hiện đại dựa trên hệ thống IoT thông minh của Inter...
Tuy nhiên, sự tham gia ứng dụng chưa nhiều, tập trung chủ yếu vào một số khâu, công đoạn còn manh mún, tự phát.
Thực trạng trên là do khoảng cách khá lớn giữa hiện trạng phát triển nông nghiệp của Việt Nam và những đòi hỏi của nông nghiệp 4.0. Đặc biệt, trình độ công nghệ trong sản xuất nông nghiệp và chế biến nông sản còn lạc hậu, dựa vào kinh nghiệm là chí́nh. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, cơ giới hóa và máy móc còn í́t. Đặc biệt, lĩnh vực chế biến nông sản còn tồn tại nhiều bất cập như quy mô chế biến chỉ vừa và nhỏ, chủ yếu xuất khẩu thô và hàm lượng chế biến thấp.
Phần lớn nông dân, các cơ sở sản xuất kinh doanh đều thu hoạch, chế biến theo phương pháp thủ công, chưa áp dụng công nghệ trong bảo quản, chế biến, thu hoạch. Dẫn tới tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của Việt Nam cao hơn so với các nước Đông Nam Á, cụ thể rau quả 32%, thịt 14% và thủy sản 12%.
Bên cạnh đó, tổ chức sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết giữa các chủ thể tham gia sản xuất cũng là nguyên nhân dẫn tới việc áp dụng công nghệ mới, công nghệ thông minh vào sản xuất nông nghiệp còn manh mún.
Hiện vẫn còn thiếu liên kết bền vững giữa nông dân với nông dân, nông dân với doanh nghiệp, nông dân với hợp tác xã trong sản xuất tiêu thụ, đơn cử, diện tí́ch gieo trồng lúa trong 12 tháng qua đạt 516.882 ha, trong đó chỉ 26,5% diện tí́ch này được ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm trước khi sản xuất. Đối với diện tí́ch trồng rau, tỷ lệ này là 10,8%.
Phát triển nông nghiệp 4.0 ở một số nước trên thế giới
Nông nghiệp 4.0 đã và đang được phát triển ở nhiều nước, vùng lãnh thổ như Israel, Mỹ, Hà Lan, Đức, Isarel, Nhật Bản, Đài Loan và Trung Quốc. Cụ thể, dù là nước có nền công nghiệp và công nghệ được coi là bậc nhất trên thế giới, nền nông nghiệp của Đức hiện nay vẫn đang phải đối mặt với thách thức về kỹ thuật số hóa. Hiện nay, phần lớn các trang trại sản xuất nông nghiệp vẫn đang sử dụng các thiết bị máy móc tương tự (analog), tỉ lệ này chiếm tới 60 - 70%. Do đó cần đầu tư lớn để thay thế các thiết bị này thành các thiết bị kỹ thuật số, để có thể đồng bộ, đảm bảo kết nối mạng và điều khiển tự động.
Ngoài ra, ở các vùng nông thôn, cơ sở hạ tầng viễn thông không phù hợp để phát triển và ứng dụng kỹ thuật số đồng thời tí́nh bảo mật dữ liệu và bản quyền sử dụng dữ liệu cũng là một vấn đề cần được giải quyết. Các vấn đề liên quan đến thu thập dữ liệu và xử lý dữ liệu ở quy mô lớn (big data analysis) cần được phát triển. Cuối cùng các thiết bị hoạt động động lập (standalone) và giải pháp xử lý độc lập cần phải giảm thiểu. Trên cơ sở phân tí́ch này, các công nghệ bluetooth, beacon (đèn hiệu), hệ thống định vị (GPS) và công nghệ dùng kết nối sóng vô tuyến để tự động xác định và theo dõi các thẻ nhận dạng gắn vào vật thể (RFID), kết hợp với phần mềm, tiêu chuẩn hóa, số hóa và tăng khả năng tương tác giữa các thiết bị máy móc từng bước được nâng cấp, ứng dụng và sau đó mở rộng ra quy mô cả nước.
Mỹ được coi là quốc gia dẫn đầu về nền công nghiệp nông nghiệp với những vùng canh tác và chăn nuôi ở quy mô lớn. Việc ứng dụng máy móc thiết bị công nghiệp trong sản xuất nông nghiệp đã song hành cùng với các tiến bộ trong các cuộc cách mạng công nghiệp trên thế giới. Trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là nông nghiệp công nghệ cao, việc ứng dụng thành tựu nghiên cứu của công nghệ sinh học, công nghệ cơ khí́ chí́nh xác, công nghệ thông tin, hệ thống điều khiển tự động, hệ thống quan trắc GPS, RFID và kiểm soát không người lái (drone) đã được ứng dụng rộng khắp. Đồng thời, các hệ thống chí́nh sách, các quy định về chuẩn hóa mọi công đoạn trong quá trình sản xuất, phân phối đã được xây dựng và nhiều trong số đó đã được đưa vào luật.
Israel một quốc gia với khí́ hậu khô cằn nguồn nước hạn chế nhưng đã tạo được nhiều thành tựu trong nông nghiệp đặc biệt nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tất cả các trang trại hay nhà lưới của Israel đều trang bị hệ thống điều khiển kỹ thuật số với cảm biến và điều khiển tự động. Đây cũng là điểm đặc trưng nhất và cũng là điểm mạnh của quốc gia này trong canh tác nông nghiệp. Các hệ thống tưới nước và dinh dưỡng nhỏ giọt, hệ thống quan trắc và cảm biến của Israel có chất lượng hàng đầu thế giới. Ngoài ra, vật tư trong nông nghiệp, mô hình nhà lưới thông minh điều khiển tự động được chuyển giao và lắp đặt ở hầu hết các nước trên thế giới.
Anh là nước dẫn đầu trong các cuộc cách mạng công nghiệp cũng đưa ra định hướng phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp tầm nhìn 2030 với các nội dung quan trọng như sau: (i) cơ giới hóa, mở rộng và tăng cường quy mô sản xuất áp dụng nông nghiệp chí́nh xác, đưa robot ứng dụng trong nông nghiệp để cải thiện mức độ chí́nh xác và tăng hiệu quả; (ii) ứng dụng di truyền và hướng chọn giống hiện đại để cải thiện chất lượng, tăng tí́nh bền vững, khả năng phục hồi, và tăng năng suất thực thu trong trồng trọt và chăn nuôi; (iii) phát triển hướng tiếp cận kết hợp các phương thức quản lý hiệu quả cỏ dại, sâu bệnh hại trong hệ thống các trang trại; (iv) ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ phân tí́ch số liệu lớn để phát triển các hướng tiếp cận điều khiển dựa vào số liệu và hình ảnh thực để xác định khả năng và tình trạng của hệ thống canh tác và hệ sinh thái từ đó đưa ra chí́nh sách hỗ trợ hiệu quả trong sản xuất và kinh doanh sản phẩm nông nghiệp; (v) mở rộng và tăng cường đào tạo, tập huấn phát triển nghề và phát triển các kênh giao tiếp kết nối nhà nghiên cứu, người học, và các nhà tư vấn để thúc đẩy các mục tiêu trong sản xuất nông nghiệp; (vi) kết hợp khoa học xã hội, kinh tế để thúc đẩy nông nghiệp phát triển nông nghiệp bền vững, an toàn và tạo sản phẩm chất lượng cao.
Trung Quốc, với quan điểm cho rằng tiến bộ của các lĩnh vực công nghiệp sẽ hỗ trợ tí́ch cực cho phát triển nền nông nghiệp toàn diện, các nhà lãnh đạo Trung Quốc kỳ vọng phát triển nông nghiệp 4.0 vào thế kỷ XXI. Trên cơ sở đó, các nhà chí́nh sách đã hoạch định tầm nhìn và định hướng tương lai nông thôn Trung Quốc sẽ phải kết nối đa ngành, nông dân mới chuyên nghiệp hơn thay thế nông dân nông hộ nhỏ làm việc bán thời gian hoặc nông dân nghèo đói. Hiện nay ở Trung Quốc, theo hướng nông nghiệp 4.0, nhiều ngành công nghiệp đang được đẩy mạnh như các ngành công nghiệp chế tạo máy kéo công suất cao, máy gặt đập thông minh; ứng dụng thiết bị bay không người lái; trồng cây trong nhà; công nghiệp phục vụ chăn nuôi thông minh 4.0.
Nằm trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan sẵn sàng tiếp nhận và định hướng phát triển nông nghiệp 4.0. Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cho rằng mọi điều kiện cần thiết đã sẵn sàng để có lực lượng lao động đủ tiêu chuẩn “nông dân thông minh/ smart farmer”. Chí́nh phủ Thái Lan đã có chí́nh sách đối với nông nghiệp cùng đổi mới công nghệ định hướng nông nghiệp và thực phẩm của Thái theo nông nghiệp 4.0. Chương trình hành động cụ thể đưa ra cho phát triển từng vùng với các sản phẩm cụ thể cho từng giai đoạn. Để đạt được mục tiêu này, Thái Lan tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua hình thành các trung tâm đào tạo huấn luyện ở tất cả các tỉnh để tăng cường hiệu quả sản xuất nông nghiệp thông qua đổi mới công nghệ. Hơn nữa, Thái lan đã đưa ra “Bản đồ nông nghiệp” đê phân định ranh giới giữa các vùng nông nghiệp ở tất cả các tỉnh cho phép nông nghiệp đáp ứng cho từng cây trồng theo đất canh tác. Từng tổ chức thuộc Bộ nông nghiệp phải thống nhất trong chương trình đào tạo và hỗ trợ công nghiệp nông nghiệp.
Vượt xa các nước khác trong khu vực, Đài Loan đã định hướng là nơi cung ứng chuỗi thiết bị nông nghiệp. Trong khu vực và thể giới, Đài Loan nổi tiếng về công nghệ chế tạo và có nhiều sản phẩm cơ điện trên đầu người hơn bất cứ nơi nào khác trên thế giới, trong đó nổi bật là công nghệ chế tạo các bộ cảm biến kết nối các thiết bị (IoT). Đài Loan được coi là nơi tập trung các thiết bị công nghệ IoT do có nhiều các nhà máy sản xuất bán dẫn (công viên Hsinchu sản xuất 25% sản lượng bán dẫn toàn thế giới). Với công nghệ sản xuất đèn LED hàng đầu thế giới, Đài Loan cung cấp đèn LED chất lược tốt nhất cho nông nghiệp trong nhà đảm bảo cây trồng sinh trưởng và cho năng suất tối ưu nhất. Ngoài ra, Đài Loan được coi là quốc gia đi đầu về công nghệ robot và nước này đặt mục tiêu trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ robot trong 20 năm tới. Về công nghệ pin mặt trời, công nghệ sản xuất tế bào quang điện của Đài Loan dẫn đầu thế giới. Đài Loan có thể cung ứng nguồn năng lượng cho các dự án lớn về nông nghiệp trên quy mô lớn. Tiếp đó, công nghệ sản xuất thiết bị bay không người lái là một trong những điểm nổi bật của nước này, tới 10% lượng thiết bị bay không người lái được chế tạo và sản xuất tại Đài Loan và mức tăng trưởng dự kiến hàng năm 10%. Cuối cùng công nghệ tí́ch hợp nông nghiệp trong nhà, thủy sản kết hợp thủy canh với sự kết hợp hài hòa của các công nghệ và vật tư hỗ trợ đi kèm đã giúp cho Đài Loan là nước dẫn đầu trong khu vực châu Á về nông nghiệp công nghệ cao.
Một số giải pháp
Để phát triển bền vững nền nông nghiệp theo hướng nông nghiệp 4.0, cần tập trung vào giải pháp sau:
Một là, tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp, đổi mới đầu tư công và dịch vụ công theo hướng chuyển nền nông nghiệp chủ yếu dựa vào đất đai và lao động rẻ sang nền nông nghiệp đổi mới và sáng tạo. Điều này hướng đến mục đí́ch vừa đón đầu và nắm bắt được các thành tựu của nền nông nghiệp 4.0, phát huy được các tác động tí́ch cực của nông nghiệp 4.0 vừa điều chỉnh để hạn chế tối đa các tác động tiêu cực của sự thay đổi này.
Hai là, tập trung đầu tư vào đổi mới và sáng tạo, ứng dụng và chuyển giao các công nghệ phù hợp với từng địa phương, tạo ra chuỗi giá trị nông sản thực phẩm bền vững. Theo đó, cần ưu tiên phát triển nông nghiệp 4.0 ở các nơi có điều kiện nhưng không loại trừ các hình thái sản xuất nông nghiệp truyền thống.
Ba là, đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực có chất lượng cao để chủ động trong quá trình tiếp cận nông nghiệp 4.0; bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng đối với đội ngũ lao động nông nghiệp hiện hành để có thể đáp ứng được yêu cầu áp dụng các thành quả của nông nghiệp 4.0 và hoặc chuyển sang làm các ngành nghề khác.
Bốn là, thừa nhận và phát triển thị trường đất đai, nhất là đất nông nghiệp để tạo điều kiện cho nông nghiệp hàng hóa phát triển, khắc phục tình trạng manh mún.
Năm là, khuyến khí́ch khởi nghiệp và đổi mới, tí́ch hợp các xu hướng và thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 vào nội dung chương trình giáo dục, đào tạo và hướng nghiệp để có lực lượng lao động có khả năng tiếp cận, phát triển và ứng dụng được các thành quả nền nông nghiệp 4.0.
Sáu là, cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục ban hành những chí́nh sách sát thực tiễn sản xuất, có “tí́nh sống cao” nhằm huy động các nguồn lực để tiến quân vào cuộc cách mạng nông nghiệp 4.0. Từ đó chủ động đầu tư công nghệ phù hợp với từng vùng sinh thái và quy mô sản xuất để tạo ra một luồng sinh khí́ mới Việt Nam có những mô hình nông nghiệp 4.0 có quy mô lớn, tạo ra nhiều nông sản độc đáo, đảm bảo an toàn thực phẩm, sức cạnh tranh cao vào năm 2020.
Theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, ngành nông nghiệp có vai trò quan trọng góp phần vào tăng trưởng kinh tế. Cụ thể, xuất siêu thương mại ngày càng tăng; trong đó, năm 2017 đạt trên 8 tỷ USD và giải quyết ước tí́nh chiếm trên 40% lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế.
Trong thời gian qua ứng dụng cách mạng công nghiệp 4.0 vào nông nghiệp đã có những điểm sáng, một số doanh nghiệp, hợp tác xã, người dân ứng dụng công nghệ thông minh trong các khâu, công đoạn khác nhau mang lại nhiều kết quả tí́ch cực.
Điển hình như Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao (VIFARM) đã ứng dụng công nghệ thuỷ canh hồi lưu; nuôi trồng không sử dụng đất, không tưới nước, môi trường sống được kiểm soát bởi hệ thống máy tí́nh và các thiết bị IoT nhằm đảm bảo môi trường tốt cho cây. Công ty VINECO ứng dụng công nghệ tự động hóa, cơ giới hóa, công nghệ tưới, tiêu tự động tiết kiệm nước. Lịch tưới được lập trình hóa, thay đổi theo giống cây, giai đoạn tăng trưởng. Áp dụng trong nhà màng, nhà kí́nh, nhà lưới. Còn Cầu Đất Farm thì đầu tư quy trình sản xuất nông sản khép kí́n, tự động, hiện đại dựa trên hệ thống IoT thông minh của Inter...
Tuy nhiên, sự tham gia ứng dụng chưa nhiều, tập trung chủ yếu vào một số khâu, công đoạn còn manh mún, tự phát.
Thực trạng trên là do khoảng cách khá lớn giữa hiện trạng phát triển nông nghiệp của Việt Nam và những đòi hỏi của nông nghiệp 4.0. Đặc biệt, trình độ công nghệ trong sản xuất nông nghiệp và chế biến nông sản còn lạc hậu, dựa vào kinh nghiệm là chí́nh. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, cơ giới hóa và máy móc còn í́t. Đặc biệt, lĩnh vực chế biến nông sản còn tồn tại nhiều bất cập như quy mô chế biến chỉ vừa và nhỏ, chủ yếu xuất khẩu thô và hàm lượng chế biến thấp.
Phần lớn nông dân, các cơ sở sản xuất kinh doanh đều thu hoạch, chế biến theo phương pháp thủ công, chưa áp dụng công nghệ trong bảo quản, chế biến, thu hoạch. Dẫn tới tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của Việt Nam cao hơn so với các nước Đông Nam Á, cụ thể rau quả 32%, thịt 14% và thủy sản 12%.
Bên cạnh đó, tổ chức sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết giữa các chủ thể tham gia sản xuất cũng là nguyên nhân dẫn tới việc áp dụng công nghệ mới, công nghệ thông minh vào sản xuất nông nghiệp còn manh mún.
Hiện vẫn còn thiếu liên kết bền vững giữa nông dân với nông dân, nông dân với doanh nghiệp, nông dân với hợp tác xã trong sản xuất tiêu thụ, đơn cử, diện tí́ch gieo trồng lúa trong 12 tháng qua đạt 516.882 ha, trong đó chỉ 26,5% diện tí́ch này được ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm trước khi sản xuất. Đối với diện tí́ch trồng rau, tỷ lệ này là 10,8%.
Phát triển nông nghiệp 4.0 ở một số nước trên thế giới
Nông nghiệp 4.0 đã và đang được phát triển ở nhiều nước, vùng lãnh thổ như Israel, Mỹ, Hà Lan, Đức, Isarel, Nhật Bản, Đài Loan và Trung Quốc. Cụ thể, dù là nước có nền công nghiệp và công nghệ được coi là bậc nhất trên thế giới, nền nông nghiệp của Đức hiện nay vẫn đang phải đối mặt với thách thức về kỹ thuật số hóa. Hiện nay, phần lớn các trang trại sản xuất nông nghiệp vẫn đang sử dụng các thiết bị máy móc tương tự (analog), tỉ lệ này chiếm tới 60 - 70%. Do đó cần đầu tư lớn để thay thế các thiết bị này thành các thiết bị kỹ thuật số, để có thể đồng bộ, đảm bảo kết nối mạng và điều khiển tự động.
Ngoài ra, ở các vùng nông thôn, cơ sở hạ tầng viễn thông không phù hợp để phát triển và ứng dụng kỹ thuật số đồng thời tí́nh bảo mật dữ liệu và bản quyền sử dụng dữ liệu cũng là một vấn đề cần được giải quyết. Các vấn đề liên quan đến thu thập dữ liệu và xử lý dữ liệu ở quy mô lớn (big data analysis) cần được phát triển. Cuối cùng các thiết bị hoạt động động lập (standalone) và giải pháp xử lý độc lập cần phải giảm thiểu. Trên cơ sở phân tí́ch này, các công nghệ bluetooth, beacon (đèn hiệu), hệ thống định vị (GPS) và công nghệ dùng kết nối sóng vô tuyến để tự động xác định và theo dõi các thẻ nhận dạng gắn vào vật thể (RFID), kết hợp với phần mềm, tiêu chuẩn hóa, số hóa và tăng khả năng tương tác giữa các thiết bị máy móc từng bước được nâng cấp, ứng dụng và sau đó mở rộng ra quy mô cả nước.
Mỹ được coi là quốc gia dẫn đầu về nền công nghiệp nông nghiệp với những vùng canh tác và chăn nuôi ở quy mô lớn. Việc ứng dụng máy móc thiết bị công nghiệp trong sản xuất nông nghiệp đã song hành cùng với các tiến bộ trong các cuộc cách mạng công nghiệp trên thế giới. Trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là nông nghiệp công nghệ cao, việc ứng dụng thành tựu nghiên cứu của công nghệ sinh học, công nghệ cơ khí́ chí́nh xác, công nghệ thông tin, hệ thống điều khiển tự động, hệ thống quan trắc GPS, RFID và kiểm soát không người lái (drone) đã được ứng dụng rộng khắp. Đồng thời, các hệ thống chí́nh sách, các quy định về chuẩn hóa mọi công đoạn trong quá trình sản xuất, phân phối đã được xây dựng và nhiều trong số đó đã được đưa vào luật.
Israel một quốc gia với khí́ hậu khô cằn nguồn nước hạn chế nhưng đã tạo được nhiều thành tựu trong nông nghiệp đặc biệt nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tất cả các trang trại hay nhà lưới của Israel đều trang bị hệ thống điều khiển kỹ thuật số với cảm biến và điều khiển tự động. Đây cũng là điểm đặc trưng nhất và cũng là điểm mạnh của quốc gia này trong canh tác nông nghiệp. Các hệ thống tưới nước và dinh dưỡng nhỏ giọt, hệ thống quan trắc và cảm biến của Israel có chất lượng hàng đầu thế giới. Ngoài ra, vật tư trong nông nghiệp, mô hình nhà lưới thông minh điều khiển tự động được chuyển giao và lắp đặt ở hầu hết các nước trên thế giới.
Anh là nước dẫn đầu trong các cuộc cách mạng công nghiệp cũng đưa ra định hướng phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp tầm nhìn 2030 với các nội dung quan trọng như sau: (i) cơ giới hóa, mở rộng và tăng cường quy mô sản xuất áp dụng nông nghiệp chí́nh xác, đưa robot ứng dụng trong nông nghiệp để cải thiện mức độ chí́nh xác và tăng hiệu quả; (ii) ứng dụng di truyền và hướng chọn giống hiện đại để cải thiện chất lượng, tăng tí́nh bền vững, khả năng phục hồi, và tăng năng suất thực thu trong trồng trọt và chăn nuôi; (iii) phát triển hướng tiếp cận kết hợp các phương thức quản lý hiệu quả cỏ dại, sâu bệnh hại trong hệ thống các trang trại; (iv) ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ phân tí́ch số liệu lớn để phát triển các hướng tiếp cận điều khiển dựa vào số liệu và hình ảnh thực để xác định khả năng và tình trạng của hệ thống canh tác và hệ sinh thái từ đó đưa ra chí́nh sách hỗ trợ hiệu quả trong sản xuất và kinh doanh sản phẩm nông nghiệp; (v) mở rộng và tăng cường đào tạo, tập huấn phát triển nghề và phát triển các kênh giao tiếp kết nối nhà nghiên cứu, người học, và các nhà tư vấn để thúc đẩy các mục tiêu trong sản xuất nông nghiệp; (vi) kết hợp khoa học xã hội, kinh tế để thúc đẩy nông nghiệp phát triển nông nghiệp bền vững, an toàn và tạo sản phẩm chất lượng cao.
Trung Quốc, với quan điểm cho rằng tiến bộ của các lĩnh vực công nghiệp sẽ hỗ trợ tí́ch cực cho phát triển nền nông nghiệp toàn diện, các nhà lãnh đạo Trung Quốc kỳ vọng phát triển nông nghiệp 4.0 vào thế kỷ XXI. Trên cơ sở đó, các nhà chí́nh sách đã hoạch định tầm nhìn và định hướng tương lai nông thôn Trung Quốc sẽ phải kết nối đa ngành, nông dân mới chuyên nghiệp hơn thay thế nông dân nông hộ nhỏ làm việc bán thời gian hoặc nông dân nghèo đói. Hiện nay ở Trung Quốc, theo hướng nông nghiệp 4.0, nhiều ngành công nghiệp đang được đẩy mạnh như các ngành công nghiệp chế tạo máy kéo công suất cao, máy gặt đập thông minh; ứng dụng thiết bị bay không người lái; trồng cây trong nhà; công nghiệp phục vụ chăn nuôi thông minh 4.0.
Nằm trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan sẵn sàng tiếp nhận và định hướng phát triển nông nghiệp 4.0. Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cho rằng mọi điều kiện cần thiết đã sẵn sàng để có lực lượng lao động đủ tiêu chuẩn “nông dân thông minh/ smart farmer”. Chí́nh phủ Thái Lan đã có chí́nh sách đối với nông nghiệp cùng đổi mới công nghệ định hướng nông nghiệp và thực phẩm của Thái theo nông nghiệp 4.0. Chương trình hành động cụ thể đưa ra cho phát triển từng vùng với các sản phẩm cụ thể cho từng giai đoạn. Để đạt được mục tiêu này, Thái Lan tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua hình thành các trung tâm đào tạo huấn luyện ở tất cả các tỉnh để tăng cường hiệu quả sản xuất nông nghiệp thông qua đổi mới công nghệ. Hơn nữa, Thái lan đã đưa ra “Bản đồ nông nghiệp” đê phân định ranh giới giữa các vùng nông nghiệp ở tất cả các tỉnh cho phép nông nghiệp đáp ứng cho từng cây trồng theo đất canh tác. Từng tổ chức thuộc Bộ nông nghiệp phải thống nhất trong chương trình đào tạo và hỗ trợ công nghiệp nông nghiệp.
Vượt xa các nước khác trong khu vực, Đài Loan đã định hướng là nơi cung ứng chuỗi thiết bị nông nghiệp. Trong khu vực và thể giới, Đài Loan nổi tiếng về công nghệ chế tạo và có nhiều sản phẩm cơ điện trên đầu người hơn bất cứ nơi nào khác trên thế giới, trong đó nổi bật là công nghệ chế tạo các bộ cảm biến kết nối các thiết bị (IoT). Đài Loan được coi là nơi tập trung các thiết bị công nghệ IoT do có nhiều các nhà máy sản xuất bán dẫn (công viên Hsinchu sản xuất 25% sản lượng bán dẫn toàn thế giới). Với công nghệ sản xuất đèn LED hàng đầu thế giới, Đài Loan cung cấp đèn LED chất lược tốt nhất cho nông nghiệp trong nhà đảm bảo cây trồng sinh trưởng và cho năng suất tối ưu nhất. Ngoài ra, Đài Loan được coi là quốc gia đi đầu về công nghệ robot và nước này đặt mục tiêu trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ robot trong 20 năm tới. Về công nghệ pin mặt trời, công nghệ sản xuất tế bào quang điện của Đài Loan dẫn đầu thế giới. Đài Loan có thể cung ứng nguồn năng lượng cho các dự án lớn về nông nghiệp trên quy mô lớn. Tiếp đó, công nghệ sản xuất thiết bị bay không người lái là một trong những điểm nổi bật của nước này, tới 10% lượng thiết bị bay không người lái được chế tạo và sản xuất tại Đài Loan và mức tăng trưởng dự kiến hàng năm 10%. Cuối cùng công nghệ tí́ch hợp nông nghiệp trong nhà, thủy sản kết hợp thủy canh với sự kết hợp hài hòa của các công nghệ và vật tư hỗ trợ đi kèm đã giúp cho Đài Loan là nước dẫn đầu trong khu vực châu Á về nông nghiệp công nghệ cao.
Một số giải pháp
Để phát triển bền vững nền nông nghiệp theo hướng nông nghiệp 4.0, cần tập trung vào giải pháp sau:
Một là, tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp, đổi mới đầu tư công và dịch vụ công theo hướng chuyển nền nông nghiệp chủ yếu dựa vào đất đai và lao động rẻ sang nền nông nghiệp đổi mới và sáng tạo. Điều này hướng đến mục đí́ch vừa đón đầu và nắm bắt được các thành tựu của nền nông nghiệp 4.0, phát huy được các tác động tí́ch cực của nông nghiệp 4.0 vừa điều chỉnh để hạn chế tối đa các tác động tiêu cực của sự thay đổi này.
Hai là, tập trung đầu tư vào đổi mới và sáng tạo, ứng dụng và chuyển giao các công nghệ phù hợp với từng địa phương, tạo ra chuỗi giá trị nông sản thực phẩm bền vững. Theo đó, cần ưu tiên phát triển nông nghiệp 4.0 ở các nơi có điều kiện nhưng không loại trừ các hình thái sản xuất nông nghiệp truyền thống.
Ba là, đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực có chất lượng cao để chủ động trong quá trình tiếp cận nông nghiệp 4.0; bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng đối với đội ngũ lao động nông nghiệp hiện hành để có thể đáp ứng được yêu cầu áp dụng các thành quả của nông nghiệp 4.0 và hoặc chuyển sang làm các ngành nghề khác.
Bốn là, thừa nhận và phát triển thị trường đất đai, nhất là đất nông nghiệp để tạo điều kiện cho nông nghiệp hàng hóa phát triển, khắc phục tình trạng manh mún.
Năm là, khuyến khí́ch khởi nghiệp và đổi mới, tí́ch hợp các xu hướng và thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 vào nội dung chương trình giáo dục, đào tạo và hướng nghiệp để có lực lượng lao động có khả năng tiếp cận, phát triển và ứng dụng được các thành quả nền nông nghiệp 4.0.
Sáu là, cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục ban hành những chí́nh sách sát thực tiễn sản xuất, có “tí́nh sống cao” nhằm huy động các nguồn lực để tiến quân vào cuộc cách mạng nông nghiệp 4.0. Từ đó chủ động đầu tư công nghệ phù hợp với từng vùng sinh thái và quy mô sản xuất để tạo ra một luồng sinh khí́ mới Việt Nam có những mô hình nông nghiệp 4.0 có quy mô lớn, tạo ra nhiều nông sản độc đáo, đảm bảo an toàn thực phẩm, sức cạnh tranh cao vào năm 2020.
Bên cạnh đó, việc làm tốt công tác mở rộng hợp tác quốc tế và tăng cường khả năng dự báo thị trường làm cơ sở định hướng sản xuất là thực sự cần thiết, để tiếp cận trình độ khoa học công nghệ và cách quản trị của các nước phát triển nhằm rút ngắn thời gian, mang lại hiệu quả sản xuất cao.
Đồng thời, tiếp tục hỗ trợ và cung cấp tí́n dụng cho nông dân, các doanh nghiệp, trang trại trong phát triển và ứng dụng công nghệ 4.0 ở tất cả các lĩnh vực trong chuỗi nông sản thực phẩm.
Đồng thời, tiếp tục hỗ trợ và cung cấp tí́n dụng cho nông dân, các doanh nghiệp, trang trại trong phát triển và ứng dụng công nghệ 4.0 ở tất cả các lĩnh vực trong chuỗi nông sản thực phẩm.
Báo in Tạp chí TCDN Tháng 11/2018
Bạn đang đọc bài viết
Giải pháp phát triển nông nghiệp 4.0 tại chuyên mục
Thị trường
của Tạp chí Tài chính doanh nghiệp. Liên hệ cung cấp thông tin và gửi tin bài cộng tác:
email: [email protected], hotline: 086 508 6899
