TCDN - Bộ Tài chính giải đáp vướng mắc về thanh toán khối lượng hoàn thành bằng vốn ODA trước khi dự án kết thúc.

Hỏi: Tôi là Trần Nhật Thăng là kế toán dự án Sửa chữa và nâng cao an toàn đập tỉnh Gia Lai. Dự án sử dụng vốn WB (gồm Trung ương cấp phát và tỉnh vay lại): chi xây lắp và tư vấn; và nguồn ngân sách tỉnh: chi phí khác và chi quản lý dự án. Dự án sẽ đóng khoản vay vào ngày 30/12/2022 và Ban quản lý dự án có 1 lần tạm ứng vốn từ WB về trước khi đóng khoản vay, dự kiến số vốn rút (cả 2 nguồn ) là 30 tỷ đồng; số tiền này sẽ được chuyển về tài khoản tại chi nhánh ngân hàng LienViet bank Gia Lai bằng tiền USD.

Từ đầu dự án đến nay Ban quản lý dự án mỗi lần thanh toán cho nhà thầu sẽ bán USD và thanh toán cho nhà thầu bằng Việt nam đồng, nếu xẩy ra chênh lệch tỷ giá âm thì rút bổ sung vào đơn rút vốn liền kề. Đơn rút vốn cuối cùng này thực hiện vào tháng 10/2022 là số tiền đã được kho bạc xác nhận giá trị hoàn thành và gửi Ngân hàng thế giới tạm ứng về tài khoản. Khi thanh toán sẽ xẩy ra các trường hợp sau: 1. Sau khi chi xong số đã được kho bạc xác nhận, số dư tiền trên tài khoản vẫn còn.

Đây là số tiền trệch lệch tỷ giá (dương); 2. Số tiền không đủ để chi cho nhà thầu cuối cùng là do trênh lệch tỷ giá (âm). Số tiền còn thiếu này không thể rút vốn WB (đã đóng khoản vay) về chi tiếp mà phải sử dụng ngân sách tỉnh, nếu phải sử dụng ngân sách tỉnh thì phải phê duyệt lại cơ cấu nguồn vốn trong dự án như vậy chưa đúng với Sổ tay thực hiện dự án. 3. Để hạn chế trênh lệch tỷ giá tại thời điểm rút vốn thì khi tiền tạm ứng về tài khoản ngân hàng thì chuyển ngay từ đồng USD sang Việt nam đồng. Vì khi chuyển tiền về Ban quản lý thì sẽ có thông báo gửi Ban quản lý dự án số tiền được chuyển về .... USD là ..... VNĐ (của đơn vị cấp trên quản lý: CPO).

Kính đề nghị được hướng đẫn chi thanh toán trong trường hợp nêu trên và trường hợp xẩy ra trênh lệch tỷ giá thì sử lý như thế nào khi làm sạch tài khoản trước khi kết thúc dự án? Trân trọng cảm ơn.

Trả lời:

1. Về xử lý chênh lệch tỷ giá trên tài khoản tạm ứng

- Căn cứ quy định tại Phụ lục IX Nghị định số 114/2021/NĐ-CP, trường hợp rút vốn tạm ứng về tài khoản đặc biệt, “Tỷ giá quy đổi để rút vốn về tài khoản tạm ứng là tỷ giá mua chuyển khoản đồng ngoại tệ tương ứng của ngân hàng phục vụ hoặc ngân hàng nơi Kho bạc Nhà nước mở tài khoản tại thời điểm ngày lập đơn rút vốn”; Căn cứ quy định tại Khoản 3 Điều 78 Nghị định số 114/2021/NĐ-CP, “Trường hợp dự án thực hiện chi từ tài khoản tạm ứng, các khoản chi từ tài khoản tạm ứng bằng đồng tiền khác đồng tiền vay và chi bằng ngoại tệ áp dụng tỷ giá mua chuyển khoản đồng ngoại tệ tương ứng của ngân hàng phục vụ hoặc ngân hàng nơi Kho bạc Nhà nước mở tài khoản tại thời điểm thanh toán”.

Như vậy, trong trường hợp sử dụng TKĐB có thể dẫn đến phát sinh chênh lệch tỷ giá giữa Tỷ giá ngày lập đơn rút vốn tạm ứng và Tỷ giá ngày thanh toán cho nhà thầu. Vấn đề tỷ giá âm chỉ phát sinh trong trường hợp tỷ giá tại thời điểm lập đơn rút vốn tạm ứng cao hơn so với tỷ giá tại thời điểm thanh toán cho nhà thầu, dẫn đến không đủ số dư tài khoản để thanh toán cho nhà thầu.

- Căn cứ quy định tại Khoản 3 Điều 72 Nghị định số 114/2021/NĐ-CP về Trình tự và thủ tục rút vốn đối với khoản vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi theo phương thức tài trợ dự án, “Tài khoản tạm ứng: Là hình thức nhà tài trợ nước ngoài tạm ứng trước một khoản tiền vào một tài khoản mở riêng cho dự án tại ngân hàng phục vụ hoặc Kho bạc Nhà nước để chủ dự án chủ động trong việc thanh toán cho các khoản chi tiêu hợp lý và hợp lệ của dự án, giảm bớt số lần rút vốn vay”. Trong trường hợp BQLDA xác định có rủi ro phát sinh chênh lệch tỷ giá cho các khoản chi hợp lý và hợp lệ, BQLDA có thể chủ động dự phòng rủi ro chênh lệch tỷ giá trong Kế hoạch chi từ TKTƯ chi tiết cho giai đoạn tối đa 03 tháng tới; đồng thời căn cứ Kế hoạch chi từ TKTU nêu trên, BQLDA dự kiến số tiền rút vốn về TKTU. Sau khi thanh toán đầy đủ cho nhà thầu và hoàn chứng từ với Bộ Tài chính và nhà tài trợ, số tiền còn dư trên TKĐB sẽ phải hoàn trả về nhà tài trợ sau khi kết thúc dự án.

- Ngoài ra, theo thư của WB ngày 28/6/2023 của WB về việc đóng khoản vay Dự án WB8, BQLDA có thể rút vốn để thanh toán các chi phí hợp lý, hợp lệ trước ngày 31/10/2023. Do đó, BQLDA cần chủ động xử lý các chênh lệch tỷ giá phát sinh trên TKTƯ (nếu có) đến hết thời điểm 31/10/2023 nêu trên.

2. Về đề nghị của BQLDA trong việc sử dụng ngân sách tỉnh để chi trả phát sinh chênh lệch tỷ giá.

Như đã nêu tại mục 1, việc phòng ngừa rủi ro tỷ giá có thể được xử lý thông qua việc lập Kế hoạch chi từ TKTƯ; đồng thời thời gian giải ngân của Dự án là đến 31/10/2023. Do đó, đến thời điểm hiện tại (chưa đến thời điểm 31/10/2023), BQLDA vẫn có thể xử lý chênh lệch tỷ giá theo hướng dẫn tại mục 1 nêu trên.  

3. Về việc đề nghị chuyển ngay từ đồng USD sang Việt nam đồng khi tiền tạm ứng về tài khoản ngân hàng.

Căn cứ Phụ lục IX Nghị định số 114/2021/NĐ-CP, “Việc rút vốn về tài khoản cấp 2 phải thực hiện qua TKTƯ. Đồng tiền của tài khoản cấp 2 là ngoại tệ vay nước ngoài. Việc mở tài khoản cấp 2 bằng đồng Việt Nam (VNĐ) phải được sự chấp thuận của Bộ Tài chính”; Căn cứ Điều 70 Nghị định số 114/2021/NĐ-CP về hình thức kiểm soát chi, “Kiểm soát chi trước là việc cơ quan kiểm soát chi kiểm tra, xác nhận tính hợp pháp, hợp lệ của khoản chi trước khi chủ dự án rút vốn thanh toán cho nhà thầu, người thụ hưởng” và “Kiểm soát chi sau là việc cơ quan kiểm soát chi kiểm tra, xác nhận tính hợp pháp, hợp lệ của khoản chi sau khi chủ dự án đã rút vốn thanh toán cho nhà thầu, người thụ hưởng. Kiểm soát chi sau áp dụng với các trường hợp thanh toán từ tài khoản tạm ứng cho nhà thầu, nhà cung cấp…”; do đó, việc thanh toán cho nhà thầu chỉ được thực hiện từ TKTU (tài khoản ngoại tệ) sau khi đã đảm bảo các quy định về kiểm soát chi, BQLDA không được thực hiện chuyển ngay từ đồng USD sang Việt Nam đồng khi tiền tạm ứng về tài khoản ngân hàng khi chưa phát sinh khoản thanh toán và chưa được kiếm soát chi.