TCDN - Sau nhiều năm áp dụng, chính sách thuế TNCN đối với người làm công ăn lương đang dần bộc lộ sự thiếu phù hợp với thực tiễn trong quy định tính thu nhập chịu thuế, mức giảm trừ gia cảnh và biểu thuế lũy tiến khiến nhiều người lao động băn khoăn, bức xúc, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi.

Áp lực thuế ngày càng nặng

Tại khoản 2 Điều 3 Luật Thuế TNCN hiện hành quy định thu nhập từ tiền lương, tiền công bao gồm: thu nhập từ tiền lương, tiền công và các khoản có tính chất tiền lương, tiền công; các khoản phụ cấp, trợ cấp, trừ các khoản: phụ cấp, trợ cấp theo quy định của pháp luật về ưu đãi người có công; phụ cấp quốc phòng, an ninh; phụ cấp độc hại, nguy hiểm; phụ cấp thu hút, phụ cấp khu vực theo quy định của pháp luật; trợ cấp khó khăn đột xuất, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, trợ cấp một lần khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi, trợ cấp do suy giảm khả năng lao động, trợ cấp hưu trí một lần, tiền tuất hàng tháng và các khoản trợ cấp khác theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội; trợ cấp thôi việc, trợ cấp mất việc làm theo quy định của Bộ Luật lao động, trợ cấp mang tính chất bảo trợ xã hội và các khoản phụ cấp, trợ cấp khác không mang tính chất tiền lương, tiền công theo quy định của Chính phủ.

Theo Bộ Tài chính, với mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế hiện nay là 11 triệu đồng/tháng và cho mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng thì người có thu nhập từ tiền lương, tiền công ở mức 17 triệu đồng/tháng (nếu có 1 người phụ thuộc) hay mức 22 triệu đồng/tháng (nếu có 2 người phụ thuộc) sau khi trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... thì cũng chưa phải nộp thuế TNCN.

Tuy nhiên trên thực tế, chi phí sinh hoạt, giáo dục, y tế ngày càng leo thang nhưng mức giảm trừ gia cảnh vẫn giữ nguyên từ năm 2020, ở mức 11 triệu đồng/tháng cho bản thân và 4,4 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc. Con số này được cho là không còn phản ánh đúng thực tế.

Chị Nguyễn Hà L. (Hà Nội) cho biết, thu nhập hàng tháng của chị khoảng 27 triệu đồng, nhưng sau khi giảm trừ gia cảnh cho bản thân và con nhỏ, chị vẫn phải nộp khoảng 1 triệu đồng thuế TNCN, tức gần 12 triệu đồng mỗi năm. “Khoản tiền này thực sự là gánh nặng với gia đình tôi khi phải xoay xở đủ thứ chi phí sinh hoạt ở thành phố, từ tiền thuê nhà, điện nước đến y tế, học hành của con... Nhiều lúc tôi cảm thấy mức đóng thuế chưa thực sự công bằng với người lao động làm công ăn lương”, chị L. bày tỏ.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) từng nói, giảm trừ đối với người phụ thuộc thực sự không còn phù hợp với thực tế hiện nay, nhất là ở những thành phố lớn, đang gây thiệt thòi cho người dân nộp thuế. Mức giảm trừ này đã được duy trì từ năm 2020, trong khi 5 năm qua, nhiều hàng hóa dịch vụ thiết yếu đều tăng, thậm chí có hàng hóa thiết yếu tăng nhanh hơn thu nhập. Theo số liệu thống kê, so với giá hàng hóa năm 2020, giá dịch vụ giáo dục tăng 17%, giá lương thực tăng 27%, đặc biệt giá xăng tăng tới 105%... 

Theo đại biểu, nhiều cử tri chia sẻ, nếu như gia đình có con nhỏ, phải thuê người trông, riêng tiền lương trả cho người trông trẻ hiện nay không dưới 5 triệu đồng/tháng; nếu gia đình có con đi học, chi phí học hành hiện nay chiếm phần lớn cơ cấu chi tiêu của các gia đình… Nhiều người dân trong cảnh thắt lưng, buộc bụng nhưng vẫn thuộc diện phải nộp thuế TNCN.

Bức xúc biểu thuế lũy tiến, càng làm nhiều càng nộp nhiều

Không chỉ mức giảm trừ gia cảnh, biểu thuế lũy tiến từng phần cũng khiến người lao động băn khoăn. Khoản 2 Điều 22 Luật Thuế TNCN hiện quy định 7 bậc thuế, từ 5% đến 35%.

Nhiều lao động cho rằng cách tính thuế theo biểu lũy tiến từng phần hiện nay chưa thực sự công bằng. Cùng một mức thu nhập tăng thêm, nhưng khi rơi vào bậc thuế cao hơn thì số thuế phải nộp tăng nhanh, tạo cảm giác “càng làm nhiều, càng nộp nhiều”.

Anh Bùi Minh H. (Tp.HCM) chia sẻ: “Tôi tăng ca, làm thêm để có thêm thu nhập, nhưng cuối tháng số tiền bị trừ thuế lại nhiều hơn, thành ra cố gắng của mình không được ghi nhận đúng mức”.

Theo biểu thuế hiện hành, một lao động có thu nhập 30 triệu/tháng sau khi giảm trừ gia cảnh sẽ phải nộp thuế trên 2 triệu triệu đồng, 40 triệu phải nộp trên 4  triệu đồng, 50 triệu đồng nộp tới 6,5 triệu đồng. Nhiều người cho rằng mức tăng thuế theo cấp bậc như vậy tạo cảm giác bị “bào mòn” thu nhập, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tại các đô thị lớn ngày càng đắt đỏ.

Theo TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), chi tiêu của mỗi hộ gia đình ở từng khu vực khác nhau nhưng Việt Nam áp mức chung trên cả nước là vô lý. Bước tính thuế quá gần nhau và nhiều bậc, quá nhanh, không tạo điều kiện cho người dân tích lũy, tạo thu nhập công khai chính đáng.

Do đó, ông Việt cho rằng, việc giãn khoảng cách các bậc luỹ tiến, tăng mức giảm trừ gia cảnh (tiến tới phân loại theo khu vực hoặc cho áp dụng giảm trừ theo chi phí đầu vào đối với một số hạng mục chi tiêu lớn). Nếu không nhanh chóng sửa đổi, thì chính sách thuế TNCN hiện hành sẽ thành gánh nặng thuế, kéo lùi đời sống nhân dân lao động và gián tiếp ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng phục hồi sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam đánh giá biểu thuế lũy tiến từng phần hiện hành là chưa hợp lý do khoảng cách giữa các bậc quá hẹp, nên dẫn đến những người có mức thu nhập cao bị điều tiết thuế khá cao. Thường thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế TNCN có mức điều tiết không quá cách biệt, nhưng theo luật hiện hành, thuế TNDN có mức thuế suất cơ bản là 20%, ngoài ra còn có thuế suất ưu đãi, miễn giảm thuế 5%, 7%, 10%, 15%... Nhưng thuế TNCN thuế suất cao nhất 35%, không có ưu đãi thuế cho lĩnh vực sản xuất kinh doanh cần thu hút nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực có chất lượng cao.

“Thực trạng đó dẫn đến có cá nhân tổng mức nộp thuế trên 30% thu nhập chịu thuế, bên cạnh đó không có chính sách ưu đãi thuế TNCN đối với người làm việc trong các ngành nghề cần khuyến khích tương tự như ưu đãi về địa bàn đầu tư, lĩnh vực đầu tư của thuế TNDN”, bà Nguyễn Thị Cúc phân tích.

Bên cạnh đó, theo Chủ tịch VTCA, Luật hiện hành, thu nhập tính thuế đến 5 triệu đồng/tháng thuế suất 5%; nhưng trên 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng thuế suất 10%... trên 80 triệu đồng thuế suất 35%. Chỉ cần thay đổi thu nhập đến 10 triệu đồng hay 15 triệu đồng nộp thuế 5% thì đối tượng này đã giảm mức điều tiết thuế TNCN hơn 50% so với hiện hành.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Tp.HCM) nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh thuế TNCN theo hướng nâng mức giảm trừ gia cảnh. Ông cho rằng vấn đề này "không thể chậm trễ hơn" nếu muốn khuyến khích đầu tư vào con người, triển khai hiệu quả Nghị quyết 68 của Trung ương và Nghị quyết 198 của Quốc hội.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Bình Dương) đề nghị Chính phủ sớm sửa đổi hoặc thay thế chính sách thuế TNCN đã lỗi thời, bởi hiện nay đã đến niên hạn điều chỉnh theo quy định. “Người dân đã trông chờ điều này quá lâu rồi, cần có động thái cụ thể,” bà nói.

Bài 2: Nâng giảm trừ gia cảnh, thu gọn biểu thuế TNCN còn 5 bậc