TCDN - Để dòng vốn tín dụng thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tiếp tục chảy mạnh, minh bạch và bền vững, Bộ Tài chính đang kiến tạo cơ chế mới thông qua Dự thảo Nghị định về thanh toán, quyết toán vốn NSNN cấp bù lãi suất.

Nguồn lực chính duy trì thành tích

Theo Báo cáo tổng kết 05 năm Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, luỹ kế đến tháng 6/2025, tổng nguồn lực huy động thực hiện xây dựng nông thôn mới của cả nước khoảng 3.851.162 tỷ đồng (gấp 1,8 lần so với giai đoạn 2016-2020). Trong đó, dư nợ cho vay trên địa bàn các xã trên toàn quốc đạt khoảng 2,4 triệu tỷ đồng (chiếm khoảng 62,3%), tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân giai đoạn 2021-2025 đạt khoảng 12%/năm, với trên 9,5 triệu khách hàng còn dư nợ, đạt 130% kế hoạch được giao về nguồn vốn tín dụng thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 263/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực: Sản xuất nông, lâm, thủy sản; chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản; xây dựng hạ tầng thiết yếu; ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch; hỗ trợ hộ gia đình, cá nhân phát triển sản xuất, kinh doanh… Trong đó, dư nợ cho vay Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện Chương trình đạt 344.400 tỷ đồng (chiếm trên 14,9% tổng dư nợ tín dụng thực hiện Chương trình với hơn 5,7 triệu lượt khách hàng vay vốn).

“2,4 triệu tỷ đồng không phải con số trên giấy – đó là 9,5 triệu giấc mơ làm giàu, là 9,5 triệu ngôi nhà khang trang, là 9,5 triệu đứa trẻ được đến trường” – ông Dương Quyết Thắng, Tổng Giám đốc NHCSXH chia sẻ. Điều này cho thấy vai trò của nguồn vốn tín dụng (cả tín dụng chính sách và tín dụng thương mại) và vốn xã hội hóa (doanh nghiệp, người dân đóng góp) vẫn đang là nguồn lực chính để các xã nông thôn mới hoàn thành các tiêu chí khó như tiêu chí hạ tầng, tiêu chí thu nhập bình quân, tiêu chí nhà ở… Ghi nhận từ một số địa phương như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, An Giang, Cà Mau… cho thấy rõ thực tiễn này, khi nguồn vốn cho vay của hệ thống NHCSXH đang có sự tăng trưởng mạnh và hỗ trợ hàng trăm xã duy trì thành tích nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Tại xã Long Điền (Bà Rịa - Vũng Tàu cũ), đến đầu tháng 9/2025 chi nhánh NHCSXH TP. Hồ Chí Minh đã cho vay trên 5,5 tỷ đồng giúp hàng trăm hộ dân tạo công ăn việc làm; xây dựng các công trình nước sạch vệ sinh nông thôn và phát triển sản xuất kinh doanh. Tại Đồng Nai, theo lãnh đạo NHNN chi nhánh Khu vực 2, tín dụng xây dựng nông thôn mới chiếm tới 30% tổng dư nợ tín dụng trên địa bàn với khoảng trên 201.000 tỷ đồng (tính đến tháng 6/2025).

Trong khi đó, tại các tỉnh An Giang, Cà Mau dư nợ cho vay xây dựng nông thôn mới đến cuối tháng 8/2025 đạt gần 129.500 tỷ đồng, chiếm 33,3% tổng dư nợ tín dụng của hệ thống TCTD tại các địa phương này. Còn tại Tây Ninh, cũng tính đến hết tháng 8, đã có khoảng 105.000 lao động nông thôn được vay vốn để có việc làm, cải thiện thu nhập; hơn 150.000 tiếp cận được vốn vay để xây dựng công trình nước sạch - vệ sinh môi trường và hơn 750 hộ nghèo vay được vốn để xây mới, sửa chữa hoặc mua nhà ở xã hội.

Xây dựng Nghị định quyết toán vốn NSNN, cấp bù lãi suất

Để nguồn vốn tín dụng tiếp tục chảy mạnh vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, thực hiện nhiệm vụ được Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao, Ngân hàng Nhà nước đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 156/2025/NĐ-CP ngày 16/6/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 55/2015/NĐ-CP về chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng nâng mức cho vay không có tài sản bảo đảm đối với một số đối tượng, bổ sung chính sách cho vay ưu đãi, khuyến khích đối với nông nghiệp hữu cơ, sản xuất nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Cụ thể: Trước đây, theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP (sửa đổi bổ sung), mức vay tín chấp cho hộ sản xuất kinh doanh chỉ giới hạn ở 100 triệu VND. Việc nhân đôi lên 200 triệu VND sẽ giúp hàng triệu hộ nông dân, tiểu thương tiếp cận vốn dễ dàng hơn, mà không cần thế chấp tài sản – giảm rào cản lớn nhất cho người nghèo ở nông thôn.

Theo ước tính từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), điều này có thể giải phóng thêm khoảng 50-70 nghìn tỷ VND tín dụng mới trong năm 2026, tập trung vào các tỉnh miền núi và đồng bằng sông Cửu Long. Đây là "cú hích" trực tiếp cho chuỗi cung ứng nông sản xuất khẩu.

Về phía Bộ Tài chính cũng đang đưa ra lấy ý kiến đối với dự thảo Nghị định về thanh toán, quyết toán vốn ngân sách nhà nước để cấp bù lãi suất cho các ngân hàng thương mại thực hiện các chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước. Trong đó, quy định về trách nhiệm của các cơ quan như Bộ Tài chính, Ngâ hàng nhà nước. Theo dự thảo, Bộ sẽ “tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền bố trí nguồn kinh phí cấp bù lãi suất để thực hiện các chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước”. Điều này đánh dấu bước chuyển từ vai trò “thực thi” sang “thiết kế” – nơi Bộ Tài chính trở thành cơ quan chủ động đề xuất ngân sách trung hạn 5 năm và dự toán hằng năm cho toàn bộ chính sách tín dụng ưu đãi, với quy mô hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm. Đối với chương trình NTM, vai trò này đặc biệt quan trọng. Bộ Tài chính trở thành “người gác cổng ngân sách”, có quyền định hình mức độ ưu đãi lãi suất (thường 2–3%/năm), xác định hạn mức vốn và lựa chọn đối tượng thụ hưởng như hộ nghèo, hợp tác xã hay doanh nghiệp nông nghiệp. Việc chuyển vai này giúp đảm bảo chính sách tài chính công không chỉ tuân thủ ngân sách mà còn hướng đúng mục tiêu phát triển bền vững nông thôn.

Điểm mới tiếp theo của dự thảo là việc chuẩn hóa công thức cấp bù lãi suất. Theo Điều 6.2 tại dự thảo, mức hỗ trợ được tính chính xác tới từng ngày dư nợ, đảm bảo công bằng và tránh thất thoát ngân sách. Công thức mới giúp hộ dân, hợp tác xã vay 200–500 triệu đồng xây dựng hạ tầng nông thôn chỉ phải trả lãi 0–2%/năm, phần còn lại được NSNN bù qua ngân hàng thương mại.

Bên cạnh đó, cơ chế thanh toán hàng quý giúp “dòng máu” tài chính chảy đều về nông thôn: trước ngày 10 tháng đầu quý, hồ sơ cấp bù được gửi lên NHNN, bảo đảm người dân và hợp tác xã không bị gián đoạn dòng tiền. Đặc biệt, các điều khoản linh hoạt đối với trường hợp bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh) thể hiện tính nhân văn trong chính sách – giúp người dân vùng sâu, vùng xa không bị thiệt thòi. Sự ra đời của hệ thống mẫu biểu chuẩn hóa (Mẫu 01–05) do Bộ Tài chính ban hành cũng là bước tiến quan trọng, giúp dữ liệu tín dụng ưu đãi được minh bạch và dễ kiểm tra, giảm gian lận và thất thoát.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, các quy định của dự thảo bảo đảm quản lý linh hoạt, kịp thời và phù hợp với thực tiễn hoạt động của các ngân hàng thương mại, cơ quan quản lý và các tổ chức tín dụng (TCTD) hoạt động theo Luật Các TCTD. Việc phân quyền, phân cấp giúp rút ngắn quy trình xử lý công việc, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước và phát huy tính chủ động, trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị liên quan. Việc phân cấp cần được thực hiện trên cơ sở rõ ràng về thẩm quyền, trách nhiệm, đồng thời bảo đảm thống nhất, không chồng chéo, phù hợp với năng lực tổ chức thực hiện và có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ.