TCDN - Mỹ, Pháp, Canada, Italy, Anh, Ủy ban châu Âu (EC) cùng với Đức, và sau đó là Nhật Bản đã loại Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.

Đây là biện pháp trừng phạt chưa từng có nhằm vào Nga sau khi nước này triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Với biện pháp trừng phạt này, kinh tế Nga đương nhiên sẽ hứng chịu tổn thất không nhỏ, nhưng phương Tây cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi giá cả tăng vọt, đẩy lạm phát lên cao.

Cứng rắn trừng phạt Nga

Người phát ngôn Chính phủ Đức Steffen Hebestreit tối 26/2 thông báo các đồng minh phương Tây đều đã nhất trí loại Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Đây được xem là một trong những biện pháp trừng phạt khắt khe nhất đối với Nga sau khi Nga triển khai chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Thông báo của ông Hebestreit cho biết, Đức và các đồng minh phương Tây đã phản ứng với hành động quân sự của Nga ở Ukraine bằng việc nhất trí loại một số thể chế tài chính của Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Với quyết định này, các thể chế tài chính của Nga sẽ bị "ngắt" khỏi dòng tài chính quốc tế, điều sẽ hạn chế rất mạnh hoạt động toàn cầu của các ngân hàng này.

Người phát ngôn Chính phủ Đức cũng cho biết tất cả các ngân hàng Nga vốn đang chịu các lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế, đều bị ảnh hưởng bởi quyết định trên. Các nước cũng cân nhắc có thể bổ sung thêm các ngân hàng Nga vào danh sách cấm nếu cần thiết.

Mục đích của việc đưa Nga ra khỏi hệ thống SWIFT là nhằm làm suy yếu nền kinh tế và tài chính của nước này. Biện pháp này cũng bao gồm việc hạn chế khả năng hỗ trợ đồng ruble của Ngân hàng trung ương Nga.

Chủ tịch EC Ursula von der Leyen cho rằng quyết định loại một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống SWIFT sẽ gây khó khăn đáng kể cho các ngân hàng này trong hoạt động kinh doanh toàn cầu. Theo báo Spiegel của Đức, việc Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT được coi là biện pháp trừng phạt cứng rắn nhất có thể từ phương Tây.

Một ngày sau đó, ngày 27/2, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida tuyên bố, nước này cũng có quyết định tương tự. Thủ tướng Kishida cũng nói nước này sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin và dành khoản viện trợ nhân đạo khẩn cấp 100 triệu USD cho Ukraine.

SWIFT (Hiệp hội Viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu) được thành lập năm 1973 và được hỗ trợ bởi 239 ngân hàng tại 15 quốc gia. SWIFT cho phép các tổ chức tài chính và ngân hàng trên toàn thế giới gửi và nhận thông tin về các giao dịch tài chính trong một môi trường an toàn, tiêu chuẩn và đáng tin cậy.

Hệ thống đặt tại Bỉ này được vận hành bởi các ngân hàng thành viên và xử lý hàng triệu hướng dẫn giao dịch thanh toán an toàn mỗi ngày trên khắp hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, tại 11.000 định chế tài chính. SWIFT đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống tài chính toàn cầu và chưa có hình thức nào khác thay thế được thế giới chấp nhận.

Nga gồng mình chống đỡ

Việc bị phương Tây loại khỏi hệ thống thanh toán liên ngân hàng quốc tế SWIFT có thể sẽ gây ra những hậu quả nặng nề đối với Nga. Việc loại Nga khỏi SWIFT sẽ khiến các tổ chức tài chính gần như không thể gửi tiền vào hoặc ra khỏi nước này, gây ra cú sốc cho các công ty Nga và khách hàng nước ngoài của các công ty này, đặc biệt là những nhà nhập khẩu dầu mỏ và khí đốt bằng đồng USD.

Theo báo USA Today, việc loại Nga ra khỏi SWIFT sẽ làm tổn hại kinh tế Nga tức thì và về lâu dài nước này sẽ bị cô lập khỏi một loạt giao dịch tài chính toàn cầu, ảnh hưởng đến nguồn thu từ sản xuất dầu và khí đốt vốn chiếm hơn 40% tổng nguồn thu của Nga.

Còn theo học giả Maria Shagina từ Viện Các vấn đề quốc tế Phần Lan, việc bị loại khỏi SWIFT sẽ chấm dứt tất cả các giao dịch quốc tế của Nga, gây ra những biến động tiền tệ và khiến dòng vốn đổ ra ngoài rất lớn. Động thái trừng phạt mới nhất từ phương Tây cũng có thể hạn chế việc Nga sử dụng hơn 630 tỷ USD dự trữ ngoại hối để đối phó với tác động kinh tế. Quy mô nền kinh tế Nga sẽ sụt giảm 5% khi bị loại khỏi hệ thống SWIFT.

Giới giao dịch và các nhà phân tích nhận định hoạt động xuất khẩu mọi loại hàng hóa của Nga, từ dầu mỏ đến kim loại và ngũ cốc, sẽ bị gián đoạn nghiêm trọng bởi các lệnh trừng phạt mới của phương Tây, từ đó giáng một đòn vào nền kinh tế nước này.

Dù nhiều ngân hàng Nga, trong đó có Gazprombank, ngân hàng cung cấp dịch vụ thanh toán đối với các giao dịch lớn về dầu khí, đã thoát được lệnh trừng phạt hoàn toàn, nhưng giới đầu tư và chuyên gia cho rằng thời gian cần thiết để chuyển sang các hệ thống mới sẽ gây ra chấn động lớn cho hoạt động xuất khẩu dầu khí này.

Việc loại Nga khỏi SWIFT sẽ được thực thi trong những ngày tới, và nhiều quan chức cho biết việc miễn áp dụng đối với lĩnh vực năng lượng đang được xem xét. Nhưng ông Amrita Sen, nhà đồng sáng lập tổ chức Energy Aspects, cho rằng SWIFT vẫn có thể gây gián đoạn lớn cho các hoạt động mua bán dầu khí trong ngắn hạn, ít nhất là cho đến khi người mua chuyển sang các hệ thống thay thế như Telex.

Trong cuộc khảo sát mới đây của hãng tin Reuters, có ít nhất 10 nhà giao dịch dầu và hàng hóa cho biết hoạt động xuất khẩu hàng hóa của Nga sang phương Tây sẽ bị gián đoạn nghiêm trọng hoặc bị ngừng hoàn toàn trong vài ngày tới, thậm chí vài tuần tới, cho đến khi có những miễn trừ được đưa ra.

Phương Tây cũng "tổn thương"

Việc phương Tây quyết định loại các ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán SWIFT cũng tiềm ẩn khả năng gây thiệt hại cho công ty và ngân hàng của chính họ. Chính Mỹ và Đức sẽ chịu thiệt hại nhất khi Nga hứng chịu đòn trừng phạt này, bởi các ngân hàng của hai nước này sử dụng SWIFT thường xuyên nhất để kết nối với các ngân hàng Nga.

Bên cạnh đó, ngoài việc đáp ứng 40% nhu cầu khí đốt của châu Âu, Nga còn chiếm 10% sản lượng dầu toàn cầu. Nga cũng là nước xuất khẩu ngũ cốc và phân bón lớn nhất, nước sản xuất palladium và nickel hàng đầu, nước xuất khẩu than và thép lớn thứ ba, và nước xuất khẩu gỗ lớn thứ năm.

Nga bị loại khỏi SWIFT thì sẽ không nhận được ngoại tệ, nhưng châu Âu sẽ không nhận được hàng hóa, dầu, khí đốt, kim loại và các hàng hoá quan trọng khác và buộc phải tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế.

Nỗ lực loại nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới và cũng là nhà cung cấp 1/6 tổng lượng hàng hóa toàn cầu khỏi hệ thống SWIFT là một động thái chưa từng có tiền lệ trong thời kỳ toàn cầu hóa. Diễn biến này xảy ra trong bối cảnh phương Tây đang phải đối phó với việc giá năng lượng cao kỷ lục trước sự tăng mạnh của lạm phát.

Các nhà phân tích cũng cho rằng việc loại Nga khỏi SWIFT là một “con dao hai lưỡi”, không chỉ đối với châu Âu, những nước có quan hệ thương mại mật thiết với Nga và phụ thuộc nhiều vào nguồn khí đốt từ Nga mà còn đối với cả thế giới. Việc loại các ngân hàng thương mại Nga ra khỏi SWIFT sẽ đảm bảo rằng các ngân hàng này bị ngắt kết nối với hệ thống tài chính quốc tế, khiến khả năng hoạt động trên toàn cầu bị tổn hại.

Chính phủ Đức đã rất khó khăn để đi tới quyết định này khi Ngoại trưởng Annalena Baerbock lo ngại việc loại Nga khỏi hệ thống SWIFT sẽ gây "thiệt hại lớn ngoài dự kiến", khi các giao dịch tài chính không chỉ là giao dịch của các nhà tài phiệt mà còn bao gồm các khoản thanh toán mà Đức rót cho các tổ chức xã hội dân sự ở Nga. Đức và Italy đã miễn cưỡng đưa SWIFT vào các biện pháp trừng phạt Nga.