TCDN - Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế tại 3 dự án thành phần thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông của các nhà đầu tư là Đèo Cả, Sơn Hải, Vinaconex, Thành Huy, Licogi 16, Tập đoàn Xây dựng miền Trung và Trường Sơn.

Kiểm toán Nhà nước (KTNN) chuyên ngành IV đã thực hiện cuộc kiểm toán Hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án thành phần đoạn Quốc lộ 45 - Nghi Sơn; Đoạn Nha Trang - Cam Lâm; Đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo thuộc Dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020. Kết quả kiểm toán đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong việc chấp hành các quy định của Nhà nước về quản lý dự án đầu tư công trình, một số vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách, các vấn đề phát sinh khi triển khai thực hiện dự án.

Công tác khảo sát, lập, thẩm tra, thẩm định, phê duyệt thiết kế cả 3 dự án còn tồn tại trong việc thiết kế mặt cắt ngang đường bề rộng nền 17m theo Quyết định số 5109/QĐ-BGTVT ngày 31/12/2014 có chiều rộng dải an toàn lề ngoài hai bên chưa phù hợp với quy định tại Tiêu chuẩn TCVN 5729:2012; chưa đánh giá mức độ nguy hiểm để lựa chọn chiều cao dải phân cách, cấp lan can phòng hộ phù hợp để tận dụng tại giai đoạn hoàn thiện.

Ở Dự án 1, chưa thỏa thuận xây dựng trạm biến áp và đường dây (trước công tơ) để cấp điện cho các hệ thống điện, chiếu sáng giao thông của dự án theo quy định tại Nghị định 137/2013/NĐ-CP ngày 21/10/2013 của Chính phủ; chưa nghiên cứu phương án tận dụng tối đa vật liệu đá cấp 4 đào nền đường trong quá trình triển khai dự án, chưa áp dụng TCCS 29:2020/TCĐBVN Nền đường đắp đá - thiết kế, thi công và nghiệm thu ngày 16/3/2020 của Tổng cục đường bộ Việt Nam ban hành để thiết kế nền đường đắp đá. Trong khi đó ở Dự án 2 và 3 việc đầu tư xây dựng các trạm thu phí bao gồm 01 làn thu phí một dừng chưa phù hợp theo quy định tại Quyết định số 19/2020/QĐ-TTg ngày 17/6/2020 của Thủ tướng chính phủ về việc thu phí sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử không dừng.

Công tác dự toán còn tồn tại một số sai sót về khối lượng, định mức đơn giá làm tăng dự toán gần 169,9 tỷ đồng, trong đó: Dự án 1 là 29, 42 tỷ đồng, Dự án 2 là 21,13 tỷ đồng, Dự án 3 là 119,3 tỷ đồng. Kết quả so sánh giá gói thầu sau kiểm toán một số gói thầu thuộc Dự án 1 thấp hơn giá trúng thầu.

KTNN cũng chỉ ra rằng, các chuyên gia của tổ chuyên gia đấu thầu do Ban Quản lý dự án (QLDA) Đường Hồ Chí Minh và Ban QLDA 85 thành lập chỉ có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu xây lắp và tư vấn, chưa có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

Tại Dự án 2 có tình trạng phân bổ vốn hỗ trợ một phần chi phí xây dựng vào chi phí thiết bị; còn tại Dự án 3 thì phân bổ vốn hỗ trợ một phần chi phí xây dựng vào cả chi phí thiết bị, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí quản lý dự án và chi phí khác. Còn tại cả 02 Dự án này, khi thanh toán hợp đồng BOT, chi phí dự phòng được phân bổ vào đơn giá các hạng mục là chưa phù hợp với hồ sơ mời thầu, hồ sơ đấu thầu.

Tiến độ dự án tại Dự án 2, 3 vượt quá quy định theo khoản 5 Điều 2 Nghị quyết 52/2017/QH14 về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 (cơ bản hoàn thành năm 2021). Tiến độ quy định tại hợp đồng BOT chậm 20 tháng ở Dự án 2 và chậm 15 tháng ở Dự án 3 so với Quyết định phê duyệt dự án.

Công tác nghiệm thu, thanh toán các gói thầu còn một số tồn tại, sai sót trong việc tính toán khối lượng nghiệm thu với giá trị 6,7 tỷ đồng; giảm hợp đồng còn lại một số hạng mục giá trị 7,05 tỷ đồng; giảm giá hợp đồng 8,27 tỷ đồng; xử lý khác gần 36,2 tỷ đồng; chưa đủ điều kiện để kiểm toán xác nhận chi phí một số hạng mục do chưa có đầy đủ hồ sơ, thủ tục làm căn cứ xác định giá trị 325, 06 tỷ đồng.

Bên cạnh một số tồn tại, hạn chế nêu trên, Đoàn KTNN chuyên ngành IV cũng chỉ ra một số vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách, các vấn đề phát sinh khi triển khai thực hiện dự án. Theo đó, ở Dự án 2 và 3 chưa có hướng dẫn cụ thể về hoàn thuế đối với phần đầu tư của Nhà nước tham gia dự án PPP; chưa có quy định về việc xuất hoá đơn GTGT khi Doanh nghiệp dự án (DNDA) thực hiện nghiệm thu thanh toán phần vốn góp Nhà nước trong dự án BOT, chưa có quy định về kê khai nộp thuế GTGT đối với phần giá trị được nghiệm thu, thanh toán thuộc phần vốn Nhà nước hỗ trợ một phần chi phí xây dựng công trình.

Một số nội dung ở Dự án 2 và 3 có sự thay đổi so với chủ trương đầu tư, bao gồm: Chiều dài tuyến, suất đầu tư của dự án, vốn chủ sở hữu nhà đầu tư và vốn nhà nước tham gia thực hiện dự án; tỷ lệ vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư chưa phù hợp theo Nghị quyết số 20/NQ-CP ngày 28/3/2018 của Chính phủ.

Ngoài ra, về phương án thiết kế một số hạng mục còn chưa tối ưu về kinh tế, chưa có lộ trình và thời gian cụ thể về việc triển khai đầu tư xây dựng trạm dừng nghỉ; phân kỳ đầu tư giai đoạn 1 không bố trí làn dừng khẩn cấp liên tục mà bố trí so le nhau với bề rộng và chiều dài chưa phù hợp, phương án thiết kế mái dốc 2 mái chưa tính đến việc phải bù vênh tại giai đoạn hoàn chỉnh. 

Đối với dự án 1 và 3, giải pháp thiết kế kết cấu lớp móng mặt đường đá dăm gia cố xi măng (CTB) đối với các đoạn xử lý nền đất yếu chưa thực hiện theo yêu cầu của Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng công trình giao thông; Tư vấn thiết kế (Bản vẽ thi công) chưa dự tính và kịp thời bố trí đo ép tại hiện trường để xác định trị số của mô đun đàn hồi đất nền (Eo). Ngoài ra, tại dự án 1, phương án xử lý đất yếu bằng bấc thấm tại hồ sơ thiết kế kỹ thuật chưa so sánh giữa phương án sử dụng bấc thấm dọc kết hợp đệm cát và phương án sử dụng bấc thấm dọc kết hợp bấc thấm ngang và hồ sơ thiết kế kỹ thuật một số đoạn ở dự án 3 chưa phù hợp thực tế, chưa có biện pháp tận dụng, tái sử dụng tối đa khối lượng đá khi đào nền.

Bên cạnh đó, đối với cả 3 dự án, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) các Ban QLDA chưa làm việc với các địa phương về việc xây dựng và công bố giá đất đối với các mỏ doanh nghiệp được quyền khai thác theo Nghị quyết số 60/NQ-CP ngày 16/6/2021 và Nghị quyết số 133/NQ-CP ngày 19/10/2021 của Chính phủ.

Được biết, dự án QL 45- Nghi Sơn được chia làm 3 gói thầu: XL1 (Liên danh Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn-Công ty cổ phần Tập đoàn Thành Huy); XL2 (Liên danh Công ty cổ phần Licogi 16-Công ty TNHH Định An-Công ty cổ phần 471) và XL3 (Công ty cổ phần Tập đoàn xây dựng Miền Trung-Tổng công ty cổ phần xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam) làm nhà đầu tư.

Dự án Cam Lâm - Vĩnh Hảo do Liên danh Tập đoàn Đèo Cả và Công ty 194 làm nhà đầu tư.

Còn dự án Đoạn Nha Trang - Cam Lâm do Công ty TNHH Tập đoàn Sơn Hải làm nhà đầu tư.