TCDN -

Mục tiêu xuất khẩu nông sản Việt Nam năm 2018 đạt 40 tỉ USD đang trong tầm tay. Tuy nhiên, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, mạnh ai nấy làm khiến hiệu quả kinh tế chưa cao, nhất là khâu tiêu thụ nông sản vẫn là thách thức lớn.

Bất cập khâu tiêu thụ

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong năm 2017, xuất khẩu toàn ngành nông lâm thủy sản của Việt Nam đạt trên 36,37 tỷ USD và trong 8 tháng đầu năm nay đạt 25,7 tỷ USD. Xuất khẩu nông sản Việt Nam năm 2018 hướng tới con số 40 tỉ USD. Hiện đã có tới 10 sản phẩm nông sản Việt Nam đạt từ 1 tỷ USD trở lên như: Lúa gạo, cà phê, tôm, cá tra, cao su, sắn, hạt điều, rau quả.

Ông Thào Xuân Sùng, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam nhận định, trong thời gian qua, đóng góp của mặt hàng nông sản vào giá trị xuất khẩu của cả nước liên tục tăng và tạo được những đột phá ấn tượng. Tuy nhiên, khâu tiêu thụ còn nhiều thách thức, rào cản cần tháo gỡ.

Ông Vũ Vinh Phú, chuyên gia kinh tế, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Việt Nam thừa nhận, tại nhiều hội nghị liên kết cung cầu, nhiều doanh nghiệp đã phản ánh bất cập khi đưa hàng vào siêu thị, nhất là trong phân phối, chia sẻ lợi nhuận giữa các khâu. Đó là nhiều siêu thị có doanh số bán lớn, có sức ép lớn có quyền quyết định; 6 người gửi rau vào chỉ có một người được chọn, mức chiết khấu lên đến 30%, trong đó cứng 20%, mềm 10%. Chưa kể, đến đòi tiền, có khi còn “kế toán đi vắng”, đây là một hình thức chiếm dụng vốn. Điều này là một báo động cho khâu phân phối, nếu không cải thiện sẽ triệt tiêu nhuệ khí́ của nông sản Việt. Bên cạnh đó, vấn đề chưa luật hóa khâu phân phối chưa được quan tâm. Thái Lan quy định 70% lợi nhuận là của người trồng nhưng tại Việt Nam, nông dân vẫn là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi. Do vậy thời gian tới, các ngành chức năng, địa phương phải có sự điều tiết hợp lý để bảo vệ nông dân.

Về vấn đề này, TS. Lê Đức Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhấn mạnh, có 3 vấn đề liên quan đến việc tổ chức, lưu thông phân phối nông sản trong nước. Đó là, Nhà nước có cơ chế, chí́nh sách hỗ trợ; tổ chức xúc tiến thương mại; hỗ trợ cơ sở hạ tầng. Để giảm thiểu các khâu trung gian để tăng lợi nhuận, giảm chi phí́ sản xuất cho người nông dân, vai trò của Chí́nh quyền, các tổ chức trong việc tuyên truyền, hỗ trợ hướng dẫn nông dân tham gia liên kết cũng rất quan trọng. Đồng thời, chí́nh quyền và các nhà quản lý cần quan tâm tới các dịch vụ thương mại, đặc biệt hỗ trợ các kho chứa, sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản.

Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, dẫn dắt chuỗi liên kết

Ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, nông nghiệp hiện vẫn chủ yếu có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, mạnh ai nấy làm nên hiệu quả kinh tế chưa cao, nhất là khâu tiêu thụ nông sản còn nhiều khó khăn. Vì vậy, làm thế nào để khuyến khí́ch nhiều doanh nghiệp tham gia đầu tư vào nông nghiệp, dẫn dắt chuỗi liên kết này là vấn đề quan trọng. Trong chuỗi này, cần người đại diện cho hộ nông dân, thay vì doanh nghiệp phải làm việc với từng hộ. Đây cũng là một trong lý do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng đề án phát triển 15.000 hợp tác xã kiểu mới, qua đó mong muốn các hợp tác xã là giải pháp hiệu quả giúp nông dân phát triển sản xuất, nông sản làm ra tiêu thụ dễ dàng hơn.

Mặt khác, để đáp ứng yêu cầu của các đối tác thị trường khó tí́nh như: Mỹ, Nhật, EU, Trung Đông…, doanh nghiệp phải xây dựng được một thương hiệu tốt. Đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định, vấn đề thương hiệu là hết sức quan trọng. Bởi, hiện có nhiều nông sản đã có thương hiệu, đã xây dựng được thương hiệu nhưng không giữ được. Do đó, để thương hiệu thực sự bền vững, nông sản phải đáp ứng được hai yêu cầu quan trọng, đó là: Chất lượng và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Để đáp ứng được hai yêu cầu này, thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn luôn có chương trình lựa chọn những cây, con giống chất lượng cao, đồng thời phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương xây dựng những quy chuẩn phù hợp với yêu cầu của từng thị trường xuất khẩu. Có như thế chúng ta mới mong xây dựng thương hiệu bền vững cho nông sản Việt.

Thực tế, các thương hiệu nổi tiếng như Google, Apple không do bất kỳ Chí́nh phủ nước nào bỏ tiền đầu tư. 99% tới từ nỗ lực của bản thân doanh nghiệp. Vì vậy, tất cả doanh nghiệp muốn xây dựng thương hiệu đều phải dựa trên chất 

lượng sản phẩm, hàng hóa của chí́nh doanh nghiệp cung cấp cho thị trường. Về phí́a Chí́nh phủ, sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp về vấn đề nâng cao nhận thức, vai trò của doanh nghiệp.

Ông Vũ Bá Phú Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, Bộ Công Thương cho biết, Bộ Công Thương đã có chương trình hỗ trợ thương hiệu cho một số mặt hàng nông sản Việt xuất khẩu ra nước ngoài. Cụ thể, chương trình Thương hiệu quốc gia tập hợp một loạt thương hiệu, nhà xuất khẩu uy tí́n để giới thiệu, xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài. Tới nay, 88 thương hiệu uy tí́n đã tham gia. Chương trình thương hiệu thực phẩm Việt Nam nhằm quảng bá thương hiệu thực phẩm chất lượng Việt Nam ra thị trường thế giới... Thông qua các chương trình này, Bộ Công Thương và các Bộ liên quan sẽ quảng bá các thương hiệu Việt Nam ra thị trường thế giới thông qua các cơ quan Việt Nam ở nước ngoài, báo chí́ nước ngoài nhằm xây dựng nhận thức của thị trường nước ngoài về thương hiệu nông sản Việt Nam…

TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chí́nh sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay, chợ nông sản toàn cầu vô cùng rộng lớn, cơ hội nhiều nhưng ngày càng phức tạp, đòi hỏi tiêu chuẩn chất lượng ngày càng cao. Đặc biệt, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ ngày càng lên cao, phải chấp nhận có những yêu cầu khó tí́nh đến bất ngờ. Vì vậy, phải tổ chức lại sản xuất theo chuỗi hiện đại, đáp ứng được yêu cầu, có cam kết đảm bảo chất lượng theo yêu cầu của khách hàng. Bên cạnh đó, nông dân, doanh nghiệp cũng phải tuân thủ cam kết đó theo đúng thông lệ quốc tế.

Phương Chi/ Báo in Tạp chí TCDN Tháng 11.2018