TCDN - Xuyên suốt dòng chảy 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), những tư tưởng, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về báo chí vẫn còn nguyên giá trị, là kim chỉ nam cho những người làm báo hôm nay và mai sau....

Từ người chiến sĩ cách mạng đến nhà báo vĩ đại

Lịch sử Báo chí Cách mạng Việt Nam ghi nhận một dấu mốc thiêng liêng: ngày 21/6/1925 – ngày tờ báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, xuất bản số đầu tiên tại Quảng Châu, Trung Quốc. Không chỉ là người tổ chức, Nguyễn Ái Quốc còn trực tiếp viết, biên tập, in ấn và phát hành báo. Với tờ Thanh Niên, Bác đã chính thức đặt nền móng cho một nền báo chí vì dân, vì nước, vì cách mạng, khai sinh một dòng chảy báo chí hoàn toàn mới – Báo chí cách mạng Việt Nam.

Nhà cách mạng kiệt xuất ấy đã chọn ngòi bút làm vũ khí tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Trong tư duy của Bác, báo chí không phải là nghề nghiệp đơn thuần, mà là một công cụ tuyên truyền cách mạng, một vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc và hạnh phúc nhân dân.

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Bác đã viết hàng nghìn bài báo bằng nhiều bút danh khác nhau như: Nguyễn Ái Quốc, Trần Dân Tiên, T.L, X.Y.Z... Mỗi bài viết là một thông điệp mạnh mẽ, giản dị, dễ hiểu mà đầy thuyết phục, thể hiện tư tưởng lớn và trái tim yêu nước sâu sắc. Bác đã dùng báo chí để khai sáng, để chiến đấu, để kết nối lòng dân, để truyền lửa cách mạng. Các tờ báo như Le Paria (Người cùng khổ), Việt Nam độc lập, Cứu quốc, Sự thật, Nhân Dân… đều mang dấu ấn sâu sắc của Bác cả về nội dung lẫn tư tưởng.

Nhìn lại hành trình 100 năm, từ tờ Thanh Niên nhỏ bé đến hệ thống báo chí hiện đại với hàng trăm cơ quan báo chí, tạp chí, truyền hình và nền tảng số hôm nay, chúng ta có thể khẳng định rằng: mọi sự phát triển đều bắt đầu từ ngọn lửa đầu tiên mà Bác là người nhen nhóm. Dưới ánh sáng tư tưởng của Bác, báo chí Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc trong mọi chặng đường lịch sử: từ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đến thời kỳ đổi mới, hội nhập và chuyển đổi số hiện nay.

Tư tưởng báo chí Hồ Chí Minh: Gốc rễ từ “Tâm sáng”

Bác từng nói: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng.” Tâm sáng ở đây là lý tưởng trong sáng, là đạo đức làm báo bắt nguồn từ lòng yêu nước chân thành, từ khát vọng cống hiến không vụ lợi, là thái độ luôn đứng về phía sự thật, bảo vệ công bằng và vì lợi ích của nhân dân.

Trong một buổi nói chuyện với cán bộ báo chí tại chiến khu Việt Bắc năm 1950, Bác nhấn mạnh: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ.” Không chỉ là ngòi bút, đó là trái tim yêu thương, lòng nhân hậu và tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ, là thái độ luôn hướng về dân, gần dân và vì dân. Một nhà báo có "tâm sáng" sẽ không chạy theo xu hướng câu view, giật gân, mà luôn kiên định với mục tiêu phụng sự sự thật và phục vụ công chúng.

“Lòng trong” – Đạo đức trong sáng là nền tảng làm báo

Trong di sản tư tưởng của Bác, “lòng trong” chính là đức tính liêm chính, không thiên vị, không bóp méo sự thật, không làm báo vì lợi ích cá nhân hay bất kỳ sức ép nào. Người căn dặn: “Nhà báo cách mạng phải trung thực, khách quan, không được vì cảm tình riêng hay áp lực bên ngoài mà đưa tin sai lệch.”

Nhiều phóng viên lão thành từng kể lại rằng, mỗi khi viết xong một bài báo, Bác thường đọc lại kỹ từng dòng, cân nhắc từng chữ xem có dễ hiểu với người dân không, có đúng sự thật không. Từng câu từng chữ của Bác không chỉ truyền thông tin, mà còn truyền đạo đức, nhân cách của một người làm báo mẫu mực.

Ngày nay, trong thời đại “nhiễu loạn thông tin” và mạng xã hội phát triển, “lòng trong” càng trở nên quan trọng. Một nhà báo giữ được mình trước áp lực kinh tế, quyền lực, dư luận là người đang sống và làm theo tư tưởng báo chí Hồ Chí Minh.

“Bút sắc” – Ngòi bút chiến đấu và phản biện vì sự thật

“Bút sắc” không có nghĩa là lời lẽ đao to búa lớn, mà là sắc bén trong tư duy, trong phản biện và trong cách nhìn nhận vấn đề. Một nhà báo có “bút sắc” là người dám nói lên sự thật, dám đấu tranh với cái sai, dám bảo vệ những giá trị đúng đắn, tích cực.

Bác từng nói: “Báo chí phải góp phần vào việc xây dựng và chỉnh đốn Đảng, phê bình những cái xấu, cái sai, đề cao cái tốt, cái hay.” Một bài viết có bút sắc là bài viết có tính định hướng, tính giáo dục và tính chiến đấu cao, là sản phẩm kết tinh giữa sự chính xác, sự dấn thân và bản lĩnh chính trị vững vàng.

Những nhà báo điều tra ngày nay như những người đi “mở đường”, dùng ngòi bút để bóc trần sự thật, lên tiếng vì người yếu thế, thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong xã hội. Đó chính là “bút sắc” – thứ vũ khí Bác Hồ đã từng sử dụng và trao truyền cho thế hệ làm báo hôm nay.

Ba giá trị trường tồn: Đạo đức – Trách nhiệm – Bản lĩnh không chỉ là tiêu chí nghề nghiệp, mà là ba trụ cột tinh thần bất biến của người làm báo cách mạng. Trong một xã hội đang biến chuyển từng ngày, báo chí muốn đi đúng đường, ngòi bút phải có ánh sáng của tư tưởng Hồ Chí Minh soi rọi.

Tư tưởng còn mãi, là ngọn đèn soi đường cho Báo chí Cách mạng Việt Nam

Lời dạy sâu sắc về nghề báo Bác Hồ không chỉ viết báo mà còn dạy làm báo. Những lời căn dặn của Người đến nay vẫn còn giá trị: “Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết như thế nào?” Ba câu hỏi đó tưởng chừng đơn giản nhưng lại là nền tảng tư duy cho nghề làm báo. Bác nhấn mạnh rằng báo chí phải viết cho quần chúng, để phục vụ cách mạng, và phải viết sao cho dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm theo.

Ông Nguyễn Thành Long, nguyên phóng viên báo Cứu quốc, nhớ lại: “Bác từng dạy chúng tôi rằng: Viết báo không phải để phô trương văn hay chữ tốt, mà cốt để người dân đọc, hiểu và hành động. Một câu ngắn mà đúng thì tốt hơn cả một trang dài mà lan man.” Trong một cuộc gặp gỡ với đội ngũ báo chí đầu năm 1962, Bác nói: “Nhà báo là chiến sĩ cách mạng. Ngòi bút là vũ khí. Làm báo phải trung thực, đúng đắn, phải vì lợi ích của nhân dân, của Tổ quốc.”

Một thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày báo Thanh Niên ra đời, những tư tưởng của Bác Hồ về báo chí vẫn là ánh sáng dẫn đường cho người làm báo hôm nay. Trong bối cảnh công nghệ 4.0, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo đang định hình lại báo chí hiện đại, thì lời Bác dặn về đạo đức nghề nghiệp, về tinh thần phục vụ nhân dân, vẫn mang tính thời sự sâu sắc. Câu nói của Bác “Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết như thế nào?” được trích dẫn trong các giờ học, là câu hỏi nền tảng cho mọi tác phẩm báo chí. Nhiều cơ quan báo chí lớn cũng tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, ôn lại lời Bác dạy như một cách giữ lửa nghề.

“Làm báo không chỉ là ghi lại sự kiện, mà là tham gia vào sự phát triển của đất nước – bằng cả trí tuệ, nhân cách và tinh thần dấn thân” - Hồ Chí Minh.