TCDN - Một trong những nguyên nhân khiến nhiều địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội năm 2025 là do thiếu sự quan tâm đúng mức từ cấp ủy, chính quyền. Thậm chí, có nơi chưa xây dựng kế hoạch, chưa bố trí quỹ đất hoặc triển khai dự án chậm so với mục tiêu.

Theo báo cáo từ Bộ Xây dựng, sau 3 năm triển khai đề án đầu tư ít nhất một triệu căn nhà ở xã hội, đến nay cả nước đã có 692 dự án được triển khai với hơn 633.000 căn. Trong đó có 146 dự án hoàn thành với hơn 103.000 căn.

Riêng 7 tháng đầu năm nay, có gần 37.000 căn được hoàn thành, bằng 80% kết quả năm ngoái và gấp 7 lần năm 2022. Hiện có 402 dự án đã được chấp thuận chủ trương với hơn 400.000 căn, tương đương gần 60% mục tiêu đề ra đến năm 2030.

Một số địa phương như Hải Phòng, Bắc Ninh, Bắc Giang, Nghệ An đạt kết quả cao. Ngược lại, Hà Tĩnh, Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng, Sơn La, Cần Thơ vẫn loay hoay do vướng thủ tục đầu tư, giải phóng mặt bằng hoặc nhu cầu thực tế thấp.

Viện Nghiên cứu Đánh giá Thị trường Bất động sản Việt Nam (VARS IRE) cho rằng điểm nghẽn lớn nhất là quỹ đất. Nhiều nơi bố trí đất cho nhà ở xã hội tại khu vực xa trung tâm, thiếu hạ tầng, trường học, bệnh viện… khiến dự án khó thu hút người dân. VARS IRE kiến nghị cần có chế tài kỷ luật với lãnh đạo địa phương chậm thực hiện trách nhiệm.

Theo VARS IRE, cần tiến hành rà soát toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô từ 2ha trở lên tại các đô thị loại đặc biệt và loại I nhằm làm rõ: Trường hợp chủ đầu tư nộp tiền thay thế nghĩa vụ bố trí quỹ đất 20% để xây dựng nhà ở xã hội thì đã nộp hay chưa. Trường hợp hoán đổi quỹ đất ở vị trí khác để xây dựng nhà ở xã hội thì việc triển khai thực tế ra sao.

Thứ hai, về đánh giá nhu cầu nhà ở xã hội. Hiện nay vẫn tồn tại tình trạng "vừa thiếu, vừa ế" do việc khảo sát đánh giá nhu cầu để lên kế hoạch triển khai dự án chưa sát với thực tế. Theo đó, nguồn cung luôn thiếu và yếu so với nhu cầu nhưng nhiều dự án nhà ở hội xã hội mở bán lại "ế" do vướng quy định về thủ tục, vị trí hoặc không phù hợp với người dân đủ điều kiện.

Để khắc phục, VARS IRE kiến nghị cần nghiên cứu hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm đảm bảo việc bố trí quỹ đất và phát triển nhà ở xã hội, gắn với nhu cầu thực tế, có thể xem xét áp dụng các hình thức khảo sát chuyên nghiệp thông qua phương án thuê hoặc giao cho các đơn vị nghiên cứu thị trường độc lập thực hiện. Từ đó, có căn cứ khoa học và khách quan cho việc hoạch định kế hoạch phát triển.

Thứ ba, về khả năng tiếp cận của người dân đối với nhà ở xã hội. Chi phí marketing và bán hàng cho các dự án nhà ở xã hội hiện đang khống chế ở mức 2%, mức quá thấp, không đủ để doanh nghiệp triển khai các hoạt động truyền thông tới đúng đối tượng. Đòi hỏi cần có sự điều chỉnh linh hoạt trong quy định, vừa đảm bảo minh bạch, công bằng trong xét duyệt, vừa tạo điều kiện để chủ đầu tư có đủ nguồn lực để truyền thông rộng rãi tới người dân, đảm bảo nhóm đối tượng thụ hưởng chính sách được tiếp cận thông tin về nhà ở xã hội một cách đầy đủ, kịp thời.

Cuối cùng là những khó khăn trong việc kiểm soát đầu cơ và chuyển nhượng nhà ở xã hội. Thực tế vẫn tồn tại tình trạng một số trường hợp mua nhà ở xã hội nhưng không sử dụng để ở, mà chuyển nhượng trái quy định, gây méo mó thị trường, làm tăng nguy cơ đầu cơ và khiến những người thực sự có nhu cầu không được tiếp cận nhà ở xã hội.

Để khắc phục điều này, song song với việc tăng cường thanh tra, kiểm tra toàn diện các dự án nhà ở xã hội, xử phạt doanh nghiệp có dự án bán sai đối tượng cũng như người dân chuyển nhượng sai quy định.

Được biết, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 100/2024/NĐ-CP về phát triển và quản lý nhà ở xã hội. Điểm mới là đề xuất nâng mức thu nhập cá nhân độc thân được mua nhà ở xã hội lên tối đa 20 triệu đồng/tháng (tăng 5 triệu đồng so với hiện hành), còn với vợ chồng là 40 triệu đồng/tháng (tăng 10 triệu đồng).

Việc điều chỉnh lại điều kiện về thu nhập là nhằm tạo sự cạnh tranh công bằng, giúp thị trường nhà ở xã hội vận hành hiệu quả hơn, đồng thời giảm rủi ro “làm ra mà không bán được” cho doanh nghiệp.