TCDN - Bộ Xây dựng, Hiệp hội Bất động sản cùng loạt doanh nghiệp tư nhân lớn là Vingroup, Vinhomes, Techcombank, Tập đoàn Masan đều có chung đề nghị giữ nguyên quy định cũ về việc chỉ thu thuế TNCN khi chuyển nhượng chứng khoán, rút vốn, chuyển nhượng vốn, cổ phần.

Bộ Tài Chính vừa công bố bảng tổng hợp ý kiến về dự thảo sửa đổi bổ sung cho Nghị định 126/2020/NĐ-CP về quản lý thuế.

Điểm đáng chú ý tại dự thảo sửa đổi là trong trường hợp tổ chức trả cổ tức bằng chứng khoán, trả thưởng bằng chứng khoán cho cổ đông hiện hữu thì tổ chức trả thu nhập thực hiện khấu trừ thuế thu nhập cá nhân (TNCN) tại thời điểm doanh nghiệp trả cổ tức, trả thưởng ghi trên thông báo về trả cổ tức, trả thưởng cho cổ đông cá nhân.

Còn theo quy định hiện tại (Nghị định 126/2020/NĐ-CP): Tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán; cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán; cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn; cá nhân góp vốn bằng bất động sản, phần vốn góp, chứng khoán.

Thời điểm khai thuế thay và nộp thuế thay được thực hiện khi cá nhân phát sinh chuyển nhượng chứng khoán cùng loại, chuyển nhượng vốn, rút vốn.

Bày tỏ ý kiến về dự thảo sửa đổi này, Bộ Xây dựng, Hiệp hội Bất động sản cùng loạt doanh nghiệp tư nhân lớn là Vingroup (HoSE: VIC), Vinhomes (HoSE: VHM), Ngân hàng Kỹ thương Việt Nam (Techcombank, HoSE: TCB), Tập đoàn Masan (HoSE: MSN) đều có chung đề nghị giữ nguyên quy định cũ về việc thu thuế khi chuyển nhượng chứng khoán, rút vốn, chuyển nhượng vốn, cổ phần.

Các doanh nghiệp này cho rằng tại thời điểm nhận thưởng, cá nhân chưa có dòng tiền để nộp thuế, công ty chi trả phải ứng tiền ra để khấu trừ/nộp thuế.

Theo đánh giá của Tập đoàn Masan, cổ đông không nhận thêm được bất  kỳ giá trị tăng thêm nào do giá trị công ty hoàn toàn không thay đổi, số lượng cổ phiếu tăng thì giá trị của mỗi cổ phiếu cũng giảm tương ứng với lượng cổ phiếu được phát hành thêm.

Ngoài ra, cổ đông chưa nhận được bất kỳ khoản thu nhập nào thực tế bằng tiền và hoàn toàn có rủi ro cổ phiếu/phần vốn góp được chia không có thanh khoản thực tế trên thị trường.

Ngân hàng Techcombank nhận định cổ đông nhận cổ tức, nhận thưởng bằng cổ phiếu cần có tiền mặt để nộp thuế ngay khi doanh nghiệp trả cổ tức, trả thưởng, trong khi chưa có dòng tiền mặt thực tế. Đây là khoản tiền cổ đông phải ứng ra có giá trị rất lớn trong khi nhiều cổ đông có xu hướng nắm giữ cổ phần dài hạn và chưa chuyển đổi cổ phiếu thành tiền.

Trước đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, đề xuất thu thuế TNCN ngay khi chia cổ tức bằng cổ phiếu là chưa hợp lý. Việc chia cổ phiếu không tạo ra thu nhập thực tế cho cổ đông, chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong cơ cấu vốn. Cổ đông chưa có dòng tiền nhưng vẫn phải nộp thuế, gây áp lực tài chính và làm giảm động lực đầu tư dài hạn.

Ví dụ, một nhà đầu tư sở hữu 100.000 cổ phiếu giá 30.000 đồng/cổ phiếu, khi doanh nghiệp chia cổ tức theo tỷ lệ 2:1 sẽ nhận thêm 50.000 cổ phiếu, còn giá điều chỉnh xuống 20.000 đồng/cổ phiếu. Tổng giá trị tài sản vẫn là 3 tỷ đồng, không phát sinh thu nhập, nhưng nhà đầu tư vẫn phải nộp khoảng 25 triệu đồng thuế TNCN.

VCCI đề nghị chỉ nên thu thuế khi nhà đầu tư thực sự chuyển nhượng cổ phiếu và phát sinh thu nhập, thay vì thu ngay tại thời điểm chia cổ tức.

Từ góc độ doanh nghiệp, theo VCCI, lợi nhuận sau thuế có thể được xử lý theo ba cách: giữ lại để tái đầu tư, chia cổ tức bằng tiền mặt, hoặc chia bằng cổ phiếu. Trong đó, chia cổ tức bằng cổ phiếu được xem là phương án dung hòa giữa lợi ích doanh nghiệp và cổ đông - giúp doanh nghiệp giữ lại vốn cho sản xuất kinh doanh, đồng thời chia sẻ lợi nhuận với nhà đầu tư qua việc tăng sở hữu cổ phần. Đây là hình thức khuyến khích nhà đầu tư nắm giữ lâu dài, đồng hành với doanh nghiệp phát triển.

Nếu thuế TNCN thu ngay tại thời điểm chia cổ tức bằng cổ phiếu sẽ làm mất đi công cụ hiệu quả giúp doanh nghiệp tái đầu tư, và nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách bền vững. Thực tế, trong giai đoạn 2016-2024, thuế thu nhập cá nhân thu được từ cổ tức bằng chứng khoán khoảng 1.318 tỷ đồng.

VCCI lo ngại. nếu thu ngay khi chia, con số này ước tính khoảng 17.420 tỷ đồng - chênh lệch hơn 10.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, phần “chưa thu” này hiện vẫn đang nằm trong doanh nghiệp, phục vụ sản xuất - kinh doanh, tạo việc làm và đóng góp gián tiếp cho tăng trưởng GDP.

Kiểm toán Deloitte đề xuất hai phương án để xử lý phù hợp hơn nghĩa vụ thuế khi chia cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu.

Thứ nhất, cho phép doanh nghiệp chi trả cổ tức, cổ phiếu thưởng chỉ cần thông báo cho cơ quan thuế để ghi nhận nghĩa vụ, và thực hiện khấu trừ thuế khi cổ phiếu được chuyển nhượng. Cách làm này tương tự quy định tại nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Philippines, nơi thu nhập chỉ được xác lập khi cá nhân thực sự hiện thực hóa lợi nhuận qua chuyển nhượng.

Thứ hai, cho phép người nộp thuế được lựa chọn thời điểm nộp thuế theo hai phương án: Tại thời điểm nhận cổ tức hoặc cổ phiếu thưởng (như dự thảo hiện nay); hoặc tại thời điểm chuyển nhượng cổ phiếu hoặc rút vốn, theo quy định hiện hành.

Về các ý kiến này, Bộ Tài chính phản hồi rằng khi chia cổ tức bằng chứng khoán cho nhà đầu tư thì phải nộp thuế TNCN ngay tại thời điểm khấu trừ là phù hợp.

Tuy nhiên, đất nước đang tập trung nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế tư nhân theo Nghị quyết số 68-NQ/TW, chuẩn bị nâng hạng thị trường chứng khoán trong thời gian tới. Việc quy định khấu trừ, kê khai nộp thuế ngay tại thời điểm trả cổ tức, trả thưởng bằng chứng khoán sẽ khó khăn cho cá nhân và doanh nghiệp.

Về phía cá nhân khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu nhưng chưa chuyển nhượng nên thực tế cá nhân chưa thực nhận thu nhập (chỉ là giấy tờ có giá), chưa có dòng tiền để nộp thuế; Doanh nghiệp nếu phải khấu trừ nộp thuế thay sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp do phải chuẩn bị một khoản tài chính để nộp tiền thuế TNCN thay cho cá nhân, làm ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Do đó, cơ quan soạn thảo trình cấp có thẩm quyền xem xét trước mắt chưa sửa đổi nội dung về thuế TNCN.