TCDN - Kim ngạch hàng hóa đạt hơn 600 tỷ USD, thu ngân sách trên 355 tỷ đồng, thay đổi toàn diện công tác kiểm tra chuyên ngành, triển khai nhiều chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, tạo thuận lợi thông quan nhanh hàng hóa… là những sự kiện nổi bật của Tổng cục Hải quan trong năm 2021.

Tổng cục Hải quan, mặc dù trải qua một năm đầy sóng gió nhưng dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Lãnh đạo các cấp, sự nỗ lực của doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của nước ta đã đạt được những kết quả ấn tượng, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

Dưới đây là 10 sự kiện nổi bật của Tổng cục Hải quan trong năm 2021:

1. Ngành Hải quan tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu; tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại để đạt kim ngạch hàng hóa hơn 600 tỷ USD và thu ngân sách trên 355.000 tỷ, cao nhất từ trước đến nay, góp phần quan trọng vào cân đối ngân sách, tăng trưởng kinh tế đất nước.

Theo số liệu thống kê sơ bộ mới nhất, trong 15 ngày đầu tháng 12/2021 xuất nhập khẩu hàng hóa của cả nước đạt 31,32 tỷ USD (xuất khẩu là 15,78 tỷ USD và nhập khẩu: 15,53 tỷ USD), cán cân thương mại trong 15 ngày đầu tháng 12/2021 xuất siêu 250 triệu USD. Như vậy với kết quả này, tổng trị giá xuất nhập khẩu của Việt Nam cộng dồn từ đầu năm đến hết ngày 15/12/2021 đạt 633,22 tỷ USD, cán cân thương mại hàng hóa thặng dư 1,67 tỷ USD.

Năm 2021, tổng thu NSNN ước đạt 370.000 tỷ đồng bằng 117,46% dự toán thu NSNN (315.000 tỷ đồng), bằng 110,45% chỉ tiêu phấn đấu (335.000 tỷ đồng), tăng 19,2% so với cùng kỳ năm trước.

2. Thay đổi toàn diện công tác kiểm tra chuyên ngành, góp phần cắt giảm thủ tục, chi phí và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp qua Đề án “Cải cách Mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu”.

Ngày 12/01/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 38/QĐ-TTg phê duyệt Đề án“Cải cách Mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu”, đồng thời giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu để làm cơ sở triển khai các nội dung cải cách tại Quyết định số 38/QĐ-TTg. Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) đã phối hợp với Văn phòng Chính phủ, các Bộ, ngành và các đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp liên quan xây dựng dự thảo Nghị định và hiện đang trình Chính phủ xem xét, phê duyệt. Dự thảo Nghị định được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá rất cao về việc cải cách, tạo thuận lợi cho hoạt động nhập khẩu hàng hóa.

Với những nội dung cải cách quyết liệt đã được thể chế hóa tại dự thảo Nghị định, theo kết quả đánh giá tác động độc lập của Dự án Tạo thuận lợi Thương mại do USAID tài trợ, khi Nghị định được triển khai thi hành sẽ có tác động tích cực cho doanh nghiệp và nền kinh tế: ước tính trong 01 năm tiết kiệm gần 1.376 tỷ đồng (xấp xỉ 59,1 triệu đô-la Mỹ) cho doanh nghiệp và 9.285 tỷ đồng (xấp xỉ 399 triệu đô la Mỹ) cho nền kinh tế.

3. Chủ trì, phối hợp, triệt phá thành công nhiều chuyên án lớn về ma túy, hàng cấm,... qua công tác kiểm soát hải quan.

Năm 2021, các nước trên thế giới vẫn đang chịu sự ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh covid - 9. Một số các cửa khẩu Quốc tế đã đóng cửa và các nước tăng cường kiểm soát hàng hóa nhập khẩu, người nhập cảnh chặt chẽ theo yêu cầu phòng chống dịch bệnh. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ tới việc giao thương, hoạt động xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, trên các tuyến biên giới, cửa khẩu, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vẫn luôn tiềm ẩn những diễn biến phức tạp, phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn. Đặc biệt là tình trạng vận chuyển trái phép các chất ma túy xuyên quốc gia từ nước ngoài vào Việt Nam và trung chuyển đi nước thứ ba tiêu thụ vẫn tiềm ẩn diễn biến phức tạp. Từ đầu năm đến nay, lực lượng Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng tổ chức triệt phá thành công nhiều chuyên án lớn liên quan đến vận chuyển trái phép chất ma túy qua biên giới.

Tính đến tháng 12/2021, ngành Hải quan đã chủ trì và phối hợp triệt phá 242 vụ, bắt giữ 231 đối tượng, số tang vật thu giữ gồm trên 90kg và 52 bánh heroin; trên 700 kg cần sa; trên 500 kg và 581.246 viên ma túy tổng hợp…

Với quyết tâm "tích cực, chủ động trong phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả", Tổng cục Hải quan đã bám sát các chỉ đạo của Chính phủ, Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, Ban chỉ đạo 138 của Chính phủ, Bộ Tài chính tổ chức thực hiện quyết liệt, có hiệu quả các nhiệm vụ được giao từ công tác tham mưu đến công tác đấu tranh trực tiếp, kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Kết quả đạt được: Trong năm 2021, toàn ngành Hải quan đã chủ trì, phối hợp, phát hiện bắt giữ và xử lý 14.568 vụ vi phạm pháp luật Hải quan với trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 2.709,89 tỷ đồng, thu ngân sách đạt 290,57 tỷ đồng. Cơ quan Hải quan ra quyết định khởi tố 39 vụ án hình sự, chuyển cơ quan khác khởi tố 176 vụ.

4. Phê duyệt Kiến trúc tổng thể hướng tới hải quan số nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan Hải quan và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Với mục tiêu (1) xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm Hải quan các nước phát triển trên thế giới, dẫn đầu trong thực hiện Chính phủ số, với mô hình Hải quan thông minh và (2) nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hải quan, quản lý hải quan và thu thuế hiệu quả, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, du lịch và vận tải hợp pháp qua biên giới, tạo môi trường xuất nhập khẩu minh bạch, công bằng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đảm bảo an ninh, an toàn xã hội và bảo vệ lợi ích, chủ quyền quốc gia. Vì vậy, song song với thực hiện các nội dung công việc liên quan đến thuê dịch vụ công nghệ thông tin thực hiện Hải quan số, Tổng cục Hải quan đã xây dựng mô hình Hải quan thông minh, xác định là một trong những nội dung quan trọng trong Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021-2030, theo hướng: Hiện đại, chuyên nghiệp, phù hợp với xu hướng tự do hóa toàn cầu; áp dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 của Hải quan các nước phát triển; các yêu cầu cải cách, hiện đại hóa hành chính nhà nước hướng tới xây dựng Chính phủ số, Chính phủ điện tử

Hải quan thông minh là mô hình có mức độ tự động hóa cao, ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ mới và hiện đại trên nền tảng số, phi giấy tờ, đảm bảo tính minh bạch, công bằng, hiệu lực, hiệu quả, có khả năng dự báo, thích ứng với sự biến động của thương mại quốc tế và yêu cầu quản lý của cơ quan Hải quan, yêu cầu chia sẻ, kết nối thông tin với các bộ, ngành, phù hợp với chuẩn mực quốc tế, phục vụ cho người dân, doanh nghiệp. Mô hình Hải quan thông minh gồm các đặc trưng cơ bản: Quản lý biên giới thông minh; quản lý theo chuỗi và hệ sinh thái số; cung cấp dịch vụ tối ưu; kết nối và xử lý thông minh; minh bạch, công bằng, nhất quán.

5. Tổng cục Hải quan triển khai nhiều chính sách, giải pháp hỗ trợ, tạo thuận lợi thông quan nhanh hàng hóa, đồng hành cùng doanh nghiệp vượt qua  khó khăn trong bối cảnh đại dịch Covid-19.

Trong thời gian vừa qua nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, ngành Hải quan đã triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ, đồng hành cùng các doanh nghiệp vượt qua các khó khăn trong giai đoạn dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus SARS Cov-2 đặc biệt là các giải pháp từ chủ trương, chính sách đến các giải pháp tháo gỡ khó khăn vướng mắc, cụ thể cho từng ngành hàng đã góp phần đẩy nhanh tốc độ thông quan hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.

Cụ thể, nhóm giải pháp về xây dựng chủ trương, chính sách hỗ trợ cho các hoạt động XNK trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19; nhóm giải pháp tạo thuận lợi về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa XNK; nhóm giải pháp về tổ chức, điều hành và bố trí nhân lực đảm bảo việc thông quan hàng hóa…

6. Quan hệ đối tác giữa Hải quan Việt Nam với Hải quan các nước và các tổ chức quốc tế phát triển trên một tầm cao mới thông qua trao đổi thông tin quản lý hải quan; hỗ trợ nâng cao năng lực, trang thiết bị hiện đại.

Trong năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, hoạt động hợp tác quốc tế giữa Hải quan Việt Nam với các cơ quan hải quan đối tác và các tổ chức quốc tế vẫn được duy trì và phát triển bền vững, thể hiện rõ nhất là các chương trình hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật được triển khai hiệu quả với việc tiếp nhận hỗ trợ trang thiết bị từ các đối tác để phục vụ cho công tác quản lý biên giới và hải quan của Việt Nam. Cụ thể, các thiết bị và hệ thống mà Hải quan Việt Nam đã tiếp nhận bao gồm:

- 04 máy quang phổ cầm tay phát hiện hóa chất Aligent, 59 máy nội soi hàng hóa LCD, 15 ống nhòm hồng ngoại nhìn đêm, 9 ống nhòm ban ngày được Cơ quan Bảo về Biên giới Anh (UKBF) trao tặng trong khuôn khổ Biên bản ghi nhớ hợp tác hải quan và hỗ trợ hành chính lẫn nhau giữa Cơ quan Bảo vệ biên giới Anh và Tổng cục Hải quan (ký ngày 2/10/2019).

- Hệ thống phát hiện phóng xạ dạng cổng với 6 RPM (cổng theo dõi phóng xạ) được lắp đặt tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tài trợ.

- 03 thiết bị quang phổ cầm tay Trunarc Raman phát hiện ma túy và 3 bộ thử cho các Đơn vị kiểm soát cảng (PCU) được trao tặng trong khuôn khổ Chương trình kiểm soát công-ten-nơ (CCP) do UNODC và WCO khởi xướng.

7. Năm năm liên tiếp đứng đầu về cải cách hành chính khối Tổng cục và tương đương thuộc Bộ Tài chính.    

Trong những năm qua, Tổng cục Hải quan đã được Chính phủ, các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là một trong những cơ quan đi đầu trong cải cách, hiện đại hóa. Nhờ đó mà Tổng cục Hải quan là đơn vị nhiều năm liền đứng đầu trong khối các Tổng cục và tương đương thuộc Bộ Tài chính về Chỉ số cải cách hành chính.

Nỗ lực cải cách hành chính nhằm tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng, minh bạch, giảm chi phí cho doanh nghiệp của Tổng cục Hải quan cũng được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao. Hàng năm, Tổng cục Hải quan đều ban hành Kế hoạch cải cách hành chính để cụ thể hóa các nhiệm vụ cải cách hành chính được Bộ Tài chính giao. Xây dựng và triển khai Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2020 theo Quyết định 448/QĐ-TTg ngày 25/3/2011 của Thủ tướng Chính phủ. Hiện nay đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030. Quy hoạch hệ thống pháp luật hải quan nhằm thể chế hóa kịp thời, đầy đủ Hiến pháp năm 2013. Trình ban hành 2 đạo luật quan trọng là Luật Hải quan 2014 và Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu 2016 với nhiều chế định cải cách hành chính quan trọng. Trên cơ sở đó đã xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành 2 đạo luật này. Nội luật hóa nhiều hiệp định thương mại đã ký kết trong lĩnh vực quản lý. Thường xuyên rà soát, đánh giá thủ tục hành chính qua đó đã cắt giảm, đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh. Nhiều thành phần hồ sơ, chứng từ, giấy tờ, phương thức thực hiện thủ tục hành chính đã được điện tử hóa…

Công tác cải cách hành chính của Tổng cục Hải quan đã có sự phát triển vượt bậc, qua đó góp phần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp. Những nỗ lực mạnh mẽ này, trên thực tế, đã được lượng hóa bằng những con số cụ thể, ý nghĩa. Để ghi nhận những kết quả mà Hải quan Việt Nam đã đạt được, ngày 18/3/2021, Thủ tướng Chính phủ đã trao tặng Bằng khen cho Tổng cục Hải quan vì có nhiều thành tích trong công tác cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020.

8. Quyết liệt triển khai Chuyên đề kiểm tra sau thông quan đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hạt điều có dấu hiệu vi phạm pháp luật hải quan với số lượng lớn.

Những tháng đầu năm, lượng hạt điều nguyên liệu nhập khẩu tăng bất thường, đặc biệt từ thị trường Campuchia. Điều này đã được ngành Hải quan kịp thời nắm bắt và lãnh đạo Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo các đơn vị liên quan triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ tập trung làm rõ các dấu hiệu bất thường. Trước tính chất cấp bách, sự ảnh hưởng lớn từ sự việc, xác định các hành vi gian lận trong nhập khẩu hạt điều sẽ gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp làm ăn chân chính trong nước, uy tín, thương hiệu hàng hóa Việt Nam và gây thất thu ngân sách, Tổng cục Hải quan quan đã tập trung nguồn lực, quyết liệt triển khai chuyên đề kiểm tra để làm rõ những nghi vấn, những dấu hiệu bất thường về hoạt động xuất nhập khẩu hạt điều.

Tổng cục Hải quan đã ban hành 20 quyết định kiểm tra theo dấu hiệu vi phạm tại tỉnh Bình Phước - “thủ phủ” về trồng, nhập khẩu, chế biến, xuất khẩu điều của Việt Nam.

Sau khi kiểm tra sau thông quan thực tế tại doanh nghiệp, việc giãn cách xã hội tiếp tục được thực hiện diện rộng ở nhiều địa phương trên phạm vi cả nước. Trước tình hình này, Tổng cục Hải quan vừa nghiêm túc thực hiện các quy định phòng, chống dịch vừa chủ động tập trung phân tích, đánh giá, xử lý các thông tin liên quan đến chuyên đề kiểm tra sau thông quan mặt hàng hạt điều. Đây là nỗ lực lớn trong bối cảnh giãn cách xã hội, nhiều cán bộ công chức phải làm việc từ xa, phải thực hiện cách ly theo quy định.

Kết quả bước đầu, Tổng cục Hải quan đã có kết luận kiểm tra đối với 18/18 vụ việc đã thực hiện kiểm tra sau thông quan. Trong đó: 02 doanh nghiệp có hành vi gian lận về xuất xứ hạt điều xuất khẩu (xuất xứ thuần tuý Việt Nam); 04 doanh nghiệp thuộc loại hình sản xuất xuất khẩu, có nghi vấn bán tiêu thụ nội địa. Tuy nhiên, khi cơ quan hải quan tiến hành kiểm tra, doanh nghiệp không có trụ sở, không còn hoạt động sản xuất tại địa điểm đăng ký kinh doanh. Do không có điều kiện kiểm tra, xác minh làm rõ nghi vấn nên Tổng cục Hải quan đã chuyển thông tin về 04 doanh nghiệp này (theo nguồn tin tố giác tội phạm) đến công an tỉnh Bình Phước để tiếp tục làm rõ dấu hiệu vi phạm bán tiêu thụ nội địa.; 01 doanh nghiệp: Tổng cục Hải quan đang trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao xem xét các dấu hiệu vi phạm để tiến hành khởi tố. Ngoài ra, Tổng cục Hải quan đã giao cho các Cục Hải quan tiến hành kiểm tra sau thông quan đối với 34 doanh nghiệp. Đồng thời, chuyển danh sách 280 doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro để các Cục Hải quan tỉnh, thành phố nghiên cứu, xây dựng kế hoạch kiểm tra theo quy định.

9. Thực hiện chính quy, hiện đại thông qua triển khai Nghị định số 02/2021/NĐ-CP ngày 07/01/2020 quy định về cờ truyền thống, cờ hiệu, biểu tượng, hải quan hiệu, phù hiệu, biển tên, cấp hiệu, trang phục, chứng minh hải quan và dấu hiệu đặc trưng phương tiện tuần tra, kiểm soát, giám sát hải quan.

Ngày 07/01/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 02/2021/NĐ-CP quy định về cờ truyền thống, cờ hiệu, biểu tượng, hải quan hiệu, phù hiệu, biển tên, cấp hiệu, trang phục, chứng minh hải quan và dấu hiệu đặc trưng phương tiện tuần tra, kiểm soát, giám sát hải quan thay thế Nghị định số 10/2005/NĐ-CP ngày 31/01/2005 của Chính phủ.

Nghị định số 02/2021/NĐ-CP gồm 03 chương 16 điều và có hiệu lực kể từ ngày 01/3/2021 với nhiều điểm mới khắc phục những tồn tại, hạn chế của Nghị định số 10/2005/NĐ-CP nhằm xây dựng vị trí hình ảnh của lực lượng hải quan theo hướng chính quy, hiện đại cũng như tính uy nghiêm của trang phục hải quan trong quá trình thực thi nhiệm vụ, xây dựng hình ảnh đẹp, chuyên nghiệp và nâng cao vị thế của lực lượng hải quan trong quá thực hiện nhiệm vụ “gác cổng nền kinh tế” mà Đảng, Chính phủ giao cơ quan hải quan thực hiện.

10. Xây dựng Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021 - 2030 hướng tới Hải quan Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Dự thảo Chiến lược phát triển hải quan giai đoạn 2021 - 2030 đặt ra mục tiêu “Xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm Hải quan các nước phát triển trên thế giới, dẫn đầu trong thực hiện Chính phủ số, với mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh. Nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hải quan, quản lý hải quan. Quản lý thu thuế đối với hoạt động xuất nhập khẩu hiệu quả. Tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, du lịch và vận tải hợp pháp qua biên giới, tạo môi trường xuất nhập khẩu minh bạch, công bằng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, góp phần đảm bảo an ninh, an toàn xã hội và bảo vệ lợi ích, chủ quyền quốc gia”.