TCDN - Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới, không chỉ hạ tầng giao thông, trường học được nâng cấp mà then chốt là đảm bảo sức khỏe cho người dân. Trong đó, ngân sách nhà nước cho y tế và chăm sóc sức khỏe cộng đồng là thước đo hiệu quả của sự chăm lo con người giữa “cảnh quan mới” của nông thôn.

Ngân sách đầu tư y tế cơ sở là nền tảng bền vững cho sức khỏe nông thôn

Những năm gần đây, cùng với quá trình tái cơ cấu nền kinh tế và hoàn thiện thể chế tài chính, ngân sách nhà nước tiếp tục giữ vai trò then chốt trong việc bảo đảm nguồn lực cho công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Theo Bộ Y tế, đến năm 2024, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) toàn quốc đạt 94,1% dân số, vượt mục tiêu Quốc hội giao; bình quân đạt 14 bác sĩ và 34 giường bệnh/10.000 dân. Đây là kết quả đáng ghi nhận của quá trình đầu tư bền bỉ, trong đó có sự đóng góp trực tiếp từ chính sách tài chính công.

Tại khu vực nông thôn - nơi chiếm hơn 60% dân số cả nước, ngân sách Trung ương và địa phương đã ưu tiên bố trí vốn cho chương trình nâng cấp trạm y tế xã, trung tâm y tế huyện, y tế dự phòng và đào tạo nhân lực y tế cơ sở.

Trong công tác xây dựng chiến lược, nhiều định hướng trung và dài hạn đã được hình thành, như Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Đặc biệt, Chỉ thị 25-CT/TW khẳng định chăm sóc sức khỏe ban đầu, y tế cơ sở là ưu tiên hàng đầu, dài hạn và bức thiết.

Theo đó, phương thức chăm sóc được chuyển từ “giải quyết bệnh tật” sang “chăm sóc toàn diện, liên tục suốt vòng đời”, chú trọng đến yếu tố kinh tế - xã hội - môi trường. Quan niệm đầu tư cũng được đổi mới, từ “đầu tư rẻ tiền” sang “đầu tư tương xứng, hiệu quả nhất cho sức khỏe người dân”.

Tiếp cận hệ thống được mở rộng, không chỉ tập trung vào nội tại y tế cơ sở mà còn hướng tới sự cân bằng, tương tác giữa các tuyến và các ngành, cộng đồng.

Việc kết hợp nguồn ngân sách nhà nước với các chương trình mục tiêu quốc gia (như Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình phục hồi y tế sau đại dịch) giúp củng cố hệ thống y tế cơ sở cả về cơ sở vật chất lẫn năng lực chuyên môn.

Đặc biệt, cơ cấu chi ngân sách cho y tế đang có chiều hướng hợp lý hơn, tăng tỷ trọng chi thường xuyên cho y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe ban đầu và các dịch vụ y tế cơ bản ở tuyến xã, thay vì dồn quá nhiều cho đầu tư xây dựng. Đây là hướng đi đúng đắn, bảo đảm tính bền vững của hệ thống y tế nông thôn – nơi người dân cần “chăm sóc sức khỏe gần nhà, chi phí hợp lý”.

Minh bạch và hiệu quả chi tiêu

Nếu ngân sách là nguồn lực, thì minh bạch, hiệu quả chính là thước đo giá trị của đồng vốn công. Bộ Tài chính đã và đang tăng cường các cơ chế kiểm soát chi, công khai tài chính, đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách gắn với trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương. Việc lập, phân bổ và quyết toán kinh phí cho lĩnh vực y tế hiện nay được thực hiện theo hướng công khai, có sự tham gia giám sát của HĐND và cộng đồng, đặc biệt ở cấp xã - nơi người dân trực tiếp thụ hưởng dịch vụ.

Đối với các vùng nông thôn, ngân sách còn được sử dụng để hỗ trợ người dân tham gia BHYT, chi trả chi phí khám chữa bệnh, phòng chống dịch bệnh, chăm sóc bà mẹ - trẻ em, người cao tuổi. Nhờ đó, tỷ lệ người dân được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản ngày càng tăng, chi phí y tế trực tiếp của hộ gia đình giảm đáng kể. Chính sách tài chính vì thế trở thành công cụ điều tiết công bằng và bền vững, thu hẹp khoảng cách chăm sóc sức khỏe giữa thành thị và nông thôn.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm toán, giám sát tài chính, đảm bảo mọi khoản chi cho y tế đều đúng mục tiêu, đúng đối tượng, công khai và minh bạch. Kiểm toán Nhà nước, cơ quan tài chính và chính quyền địa phương cần tăng cường phối hợp trong kiểm tra, giám sát chi ngân sách y tế, nhất là đối với các chương trình mục tiêu và dự án đầu tư công ở nông thôn.

Việc huy động các nguồn lực ngoài ngân sách cũng cần được khuyến khích thông qua cơ chế ưu đãi thuế, tín dụng và hợp tác công – tư (PPP) trong lĩnh vực y tế cơ sở. Khi doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân cùng tham gia đầu tư, đóng góp cho y tế nông thôn, hiệu quả xã hội sẽ nhân lên, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước và tăng cường tính bền vững của hệ thống y tế toàn dân.

Chính sách tài chính với vai trò là công cụ điều tiết vĩ mô và đảm bảo công bằng xã hội, đã và đang trở thành đòn bẩy quan trọng để chăm lo sức khỏe nhân dân nông thôn. Mỗi đồng ngân sách được chi đúng mục tiêu, minh bạch và hiệu quả không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn lan tỏa giá trị nhân văn sâu sắc - vì con người, vì sự phát triển hài hòa của nông thôn Việt Nam.

Đầu tư cho y tế cơ sở hôm nay chính là đầu tư cho “nông thôn mới bền vững - con người khỏe mạnh - xã hội an sinh.” Đó là định hướng xuyên suốt mà ngành Tài chính tiếp tục kiên trì thực hiện, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển con người Việt Nam toàn diện trong giai đoạn mới.