TCDN - Việc phát triển hợp tác xã (HTX) và liên hiệp HTX được xem là giải pháp căn cơ nhất giúp hàng nghìn xã đạt và vượt tiêu chí tổ chức sản xuất của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

Ít nhất một mô hình HTX hoạt động hiệu quả

Theo Quyết định 263/QĐ-TTg ngày 22/02/2022 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2021-2025 (và các văn bản hướng dẫn mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Tiêu chí 13 yêu cầu ít nhất 50% hộ dân tham gia liên kết sản xuất – tiêu thụ và phải có ít nhất một mô hình HTX (HTX) hoặc tổ hợp tác hoạt động hiệu quả trên địa bàn xã. Những yêu cầu này đặt ra thách thức rất lớn vì sản xuất nông nghiệp Việt Nam vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ. Nhiều nông dân còn giữ tâm lý sản xuất tự phát, thiếu liên kết với thị trường, dẫn đến tình trạng “được mùa mất giá”, tiêu thụ bấp bênh. Chính vì vậy, Tiêu chí 13 thường là “rào cản” cuối cùng khiến nhiều xã không thể hoàn thành chuẩn NTM hoặc phải trì hoãn nhiều năm.

Trước những thách thức đó, việc phát triển HTX và liên hiệp HTX chính là “chìa khóa”  không chỉ giúp các xã hoàn thành Tiêu chí 13 mà còn góp phần quan trọng vào việc xây dựng NTM bền vững, chuyển từ sản xuất manh mún, tự phát sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, có tổ chức và gắn kết chặt chẽ với thị trường. HTX giúp tập hợp nông dân, hình thành chuỗi giá trị khép kín từ khâu cung ứng giống, vật tư, kỹ thuật canh tác đến thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Khi phát triển liên hiệp HTX, quy mô được mở rộng đáng kể, sức mạnh đàm phán tăng lên, khả năng ứng dụng công nghệ cao và tiếp cận thị trường lớn được nâng cao rõ rệt, từ đó tạo điều kiện để nông dân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị hiện đại.

Tính đến hết tháng 6/2025, cả nước đã có 16.855 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên (tăng 12.368 sản phẩm so với năm 2020), 9.822 chủ thể OCOP (tăng 7.378 chủ thể so với năm 2020), trong đó có 32,9% là HTX.

Thực tế, các mô hình này đã mang lại những kết quả rõ nét: Tăng mạnh tỷ lệ hộ dân tham gia liên kết sản xuất – tiêu thụ, nhiều địa phương đạt 80-90% số hộ, vượt xa ngưỡng tối thiểu 50% theo quy định; Đảm bảo trên địa bàn xã luôn có ít nhất một HTX hoạt động hiệu quả, thậm chí nhiều nơi có hàng chục HTX và liên hiệp HTX hoạt động tốt; Nâng cao giá trị sản phẩm thông qua việc thực hiện truy xuất nguồn gốc, tham gia chương trình OCOP, xuất khẩu và tiêu thụ ổn định qua hợp đồng liên kết, giúp nông sản thoát khỏi tình trạng “được mùa mất giá”.

Hơn 3.000 HTX tham gia sản xuất sản phẩm OCOP

Báo cáo của Chính Phủ về tổng kết 5 năm triển khai, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 – 2025 ghi nhận, cả nước có khoảng 22.289 HTX nông nghiệp đang hoạt động. Nhiều HTX chuyển đổi mô hình hoạt động phù hợp, tăng cường liên kết sản xuất - tiêu thụ theo chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ và phát triển sản phẩm đạt chuẩn OCOP. Tại các vùng sản xuất chè tập trung tại huyện Đại Từ, Phú Lương (Thái Nguyên) đã phát triển nhiều HTX hoạt động hiệu quả, đã liên kết chặt chẽ trong việc cung ứng vật tư, phân phối lao động, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, góp phần xây dựng thương hiệu của chè Thái Nguyên.

Hiện hơn 3.000 HTX đã tham gia sản xuất sản phẩm OCOP. Các sản phẩm OCOP đang từng bước khẳng định được chất lượng và giá trị trên thị trường; ngày càng được người tiêu dùng trong nước đón nhận, đồng thời cũng ngày càng được nhiều khách du lịch quốc tế đến Việt Nam biết tới. Nhiều sản phẩm OCOP gắn với vai trò như một “đại sứ” truyền tải những câu chuyện sản phẩm mang tính nhân văn của vùng, miền, giúp lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Bên cạnh đó, hoạt động phát triển du lịch nông thôn có bước phát triển tích cực, gắn với bản sắc văn hóa và sản phẩm OCOP. Theo kết quả báo cáo của các địa phương, hiện nay cả nước có khoảng hơn 580 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tập trung nhiều ở khu vực miền núi phía Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long. Có 382 điểm du lịch ở khu vực nông thôn được UBND cấp tỉnh công nhận, trong đó có 11,3% các điểm du lịch nông nghiệp, làng nghề; 21,2% điểm du lịch cộng đồng; 21,7% điểm du lịch sinh thái, còn lại là di tích lịch sử, thăm quan, lưu trú và thương mại dịch vụ. Nhiều mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đã thành công và có sự lan tỏa, góp phần hình thành các điểm đến ở các địa phương, tạo việc làm phi nông nghiệp, tăng thu nhập và nâng cao nhận thức cộng đồng trong bảo tồn cảnh quan, môi trường và văn hóa nông thôn

Với sự chuyển mình mạnh mẽ của kinh tế tập thể, việc phát triển HTX và liên hiệp HTX đang mở ra triển vọng tươi sáng cho nông thôn Việt Nam. Đây chính là nền tảng vững chắc để tiếp tục thực hiện thành công giai đoạn NTM nâng cao và kiểu mẫu đến năm 2030, góp phần xây dựng nông thôn giàu mạnh, văn minh, hiện đại và bền vững.