TCDN - Chương trình nông thôn mới mang “làn gió mới” đến với bà con vùng cao Lai Châu, làm thay đổi cuộc sống của người dân nơi đây. Sau hơn 1 thập kỷ chung sức xây dựng nông thôn mới (NTM), tỉnh Lai Châu đã gặt hái được nhiều thành tựu đáng tự hào.

Hành trình hơn 1 thập kỷ xây dựng NTM

Lai Châu là tỉnh miền núi, biên giới nằm ở phía Tây Bắc của Tổ quốc, có diện tích tự nhiên rộng 9.068,78 km2, dân số trên 48 vạn người, gồm 20 dân tộc, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 84% chủ yếu sinh sống ở khu vực nông thôn miền núi. 

Năm 2004, sau khi thành lập, tỉnh Lai Châu gồm đơn vị hành chính là thị xã Lai Châu và các huyện: Mường Tè, Phong Thổ, Sìn Hồ, Tam Đường, Than Uyên. Sau khi chia tách, bao nhiêu nghèo khó như dồn cả về đây: trong số 9.068,8 km2 diện tích tự nhiên, hơn 90% có độ dốc trên 25 độ, 74/86 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn. Các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội trong tỉnh thấp ở mức đáng ngại: thu nhập bình quân mới đạt 2.260.000 đồng/người/năm, tỷ lệ hộ đói nghèo 32,7%; hơn 300 nghìn dân nhưng số lao động trong độ tuổi chỉ chiếm 50%, trong đó, mới có 11% được đào tạo nghề, chất lượng và năng suất lao động rất thấp.

Các tiêu chí về cơ sở hạ tầng đều gần như ở mức “trắng” hoàn toàn. Đường điện 35 kV trước đây phục vụ cho một huyện nhỏ Tam Đường, giờ trở nên quá tải với bộ máy tỉnh lỵ dồn về. Hơn 1.300 phòng học trong tỉnh là tranh tre tạm bợ, 50 xã chưa có nhà trẻ, mẫu giáo, các xã vùng sâu, vùng xa thiếu giáo viên đứng lớp, đặc biệt là giáo viên người dân tộc và thạo tiếng dân tộc.

Trên địa bàn, chưa có cơ sở đào tạo, dạy nghề. Về giao thông, 10 xã chưa có đường ô-tô tới trung tâm, bốn tuyến quốc lộ 12, 4D, 32 và 279 và các tuyến tỉnh lộ trải nhựa chưa đầy 20%, vào mùa mưa hầu hết các xã bị cô lập.

Toàn tỉnh mới có 05 bệnh viện đa khoa tuyến huyện (chưa có bệnh viện cấp tỉnh), 09 phòng khám khu vực và 86 trạm y tế cơ sở với hơn 600 giường bệnh; liền đó là 800 cán bộ y tế, nhưng số bác sĩ chưa đầy 10%. Tính bình quân chung, 10.000 người chỉ có 20 giường bệnh và 2,1 bác sĩ, việc bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ nhân dân đang gặp rất nhiều khó khăn, thiếu thốn.

Nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, những năm qua tỉnh đã tích cực triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM. Nhờ chính sách đúng đắn cùng sự đồng lòng của chính quyền và nhân dân, diện mạo nông thôn Lai Châu không ngừng đổi thay, đời sống đồng bào ngày càng được nâng cao, qua đó khẳng định vị thế của tỉnh như một trong những địa phương đạt nhiều thành tựu nổi bật trong xây dựng NTM trên cả nước.

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM được tỉnh Lai Châu bắt đầu triển khai từ năm 2011, với bình quân tiêu chí NTM toàn tỉnh chỉ đạt 2,88 tiêu chí/xã và chưa có xã đạt 19 tiêu chí; số xã đạt từ 10-14 tiêu chí là 01 xã, số xã đạt từ 5-9 tiêu chí là 17 xã, số xã đạt dưới 5 tiêu chí là 75 xã.

Nông thôn mới - “làn gió mới” và những trái ngọt đáng tự hào

Với sự nỗ lực, quyết tâm của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, cùng sự quan tâm chỉ đạo, hỗ trợ của Bộ Tài chính, chương trình xây dựng NTM tại Lai Châu đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Diện mạo nông thôn ngày càng khởi sắc, kết cấu hạ tầng được đầu tư đồng bộ, đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, quốc phòng – an ninh được đảm bảo, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển bền vững vùng biên giới Tây Bắc.

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2024, với sự hướng dẫn, phân bổ và quản lý nguồn vốn từ Bộ Tài chính, tổng nguồn lực huy động của Lai Châu đạt 1.423 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương do Bộ Tài chính giao chiếm 1.382 tỷ đồng, ngân sách địa phương 41,8 tỷ đồng. Tính đến cuối năm 2024, tỉnh đã giải ngân 1.075 tỷ đồng, đạt 75,53% kế hoạch, đảm bảo đúng quy định, hiệu quả và kịp thời, góp phần thúc đẩy tiến độ thực hiện các mục tiêu giảm nghèo bền vững, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân.

Năm 2024, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan tham mưu phân bổ hơn 900 tỷ đồng vốn Chương trình mục tiêu quốc gia dành cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cho tỉnh Lai Châu. Đây là nguồn lực quan trọng, góp phần giúp địa phương triển khai hiệu quả các mục tiêu giảm nghèo bền vững và xây dựng NTM. Nhờ đó, tỉnh đã triển khai hơn 280 công trình, bao gồm gần 1.200 km đường giao thông nông thôn, 35 công trình thủy lợi, 28 công trình cấp nước sinh hoạt và 15 trường học được cải tạo, nâng cấp tại các xã vùng cao.

Đến cuối năm 2024, tỷ lệ người dân được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh đạt hơn 85%, tăng 6% so với năm 2022, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Hệ thống hạ tầng giao thông nông thôn được đầu tư đồng bộ, đặc biệt tại các huyện khó khăn như Mường Tè, Nậm Nhùn, Sìn Hồ. Các tuyến đường liên xã, liên bản được bê tông hóa, giúp việc đi lại, giao thương và vận chuyển nông sản thuận lợi hơn. 100% xã đã có đường ô tô đến trung tâm xã được cứng hóa; 99% thôn, bản có đường xe máy đi lại thuận lợi. Nhiều công trình tiêu biểu như tuyến đường vào xã Mù Cả (Mường Tè) hay xã Pa Tần (Nậm Nhùn) đã được kiên cố hóa, rút ngắn thời gian di chuyển, giảm chi phí vận chuyển và mở rộng cơ hội phát triển kinh tế.

Năm 2024, toàn tỉnh có thêm 5 xã được công nhận mới, nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM toàn tỉnh lên 44 xã, đạt tỷ lệ 46,8%. Bình quân tiêu chí toàn tỉnh đạt 15,5 tiêu chí/xã. Số tiêu chí đạt kết quả khá cao như: Tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt khoảng 91,5%; 100% các xã hoàn thành việc lập quy hoạch chung xây dựng xã; tỷ lệ người dân tham gia BHYT toàn tỉnh là 91,7%, xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế có 75 xã. Thực hiện hiệu quả chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP, toàn tỉnh hiện có 215 sản phẩm đạt hạng từ 3 sao đến 4 sao. 

Thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 56,2 triệu đồng, trong đó thu nhập vùng nông thôn là 23,88 triệu đồng, tăng 49,25% so với 2020 (năm 2020 thu nhập bình quân vùng nông thôn là 16 triệu đồng/người; năm 2023 đạt 19,5 triệu đồng); Trong năm giải quyết việc làm cho 10.126 lao động, trong đó đi làm việc ở nước ngoài là 500 lao động; đào tạo nghề cho 7.287 lao động.

Giá trị tổng sản phẩm toàn ngành nông nghiệp tăng bình quân 4,5%/năm, tổng sản lượng lương thực có hạt đạt 225,1 tấn; tốc độ tăng đàn gia súc đạt bình quân 5%/năm. Tổng diện tích gieo trồng cây lương thực có hạt đạt 51.017 ha, sản lượng đạt 226 nghìn tấn; trên 9.800 ha chè; gần 8.500 ha cây ăn quả; trên 7.300 ha mắc ca; trên 12.900 ha cây cao su; gần 12.000 ha quế, 11.063 ha cây dược liệu có giá trị kinh tế cao như sâm, cây bảy lá một hoa…; có 250 cơ sở chăn nuôi đạt quy mô trang trại...

Nổi bật, tại xã Tả Lèng (Tam Đường), hơn 200 hộ người Mông tham gia mô hình trồng chè Shan Tuyết kết hợp du lịch cộng đồng, vừa tạo nguồn thu ổn định vừa quảng bá văn hóa địa phương. Nhờ vậy diện mạo nông thôn được đổi thay từng ngày. Bên cạnh đó, mô hình trồng rừng kinh tế tại các huyện Phong Thổ, Than Uyên đã mang lại hiệu quả rõ rệt với hơn 1.500 ha rừng đạt chứng chỉ FSC, giúp hàng nghìn hộ dân thoát nghèo bền vững. Tính đến giữa năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số và miền núi giảm còn 18,5%, thấp hơn 2,3% so với cuối năm 2024.

Hạ tầng thủy lợi được quan tâm đầu tư đồng bộ. Tỉnh hiện có 1.005 công trình thủy lợi, trong đó 934 công trình kiên cố, 06 hồ chứa lớn và hàng nghìn tuyến kênh mương với tổng chiều dài hơn 2.300 km. Tỷ lệ kiên cố hóa kênh mương đạt gần 80%, diện tích đất sản xuất nông nghiệp được tưới tiêu chủ động đạt gần 99%.

Về giáo dục, đến nay 100% xã vùng cao có trường tiểu học và THCS, trong đó 96% trường mầm non và tiểu học có phòng học kiên cố. Lĩnh vực y tế cũng ghi dấu ấn với mạng lưới trạm y tế xã vùng cao được trang bị hiện đại, đảm bảo cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh từ xa và liên thông giữa các tuyến. 92% trạm y tế xã có bác sĩ thường trực, tỷ lệ người dân tộc thiểu số tham gia bảo hiểm y tế đạt 97,8% trong năm 2024.

Từ hạ tầng khang trang, sinh kế ổn định đến giáo dục, y tế ngày càng được nâng cao – tất cả tạo nên bức tranh phát triển toàn diện của Lai Châu hôm nay. Những nỗ lực không ngừng trong xây dựng nông thôn mới đã và đang thắp sáng vùng biên cương, đưa quê hương vững vàng tiến bước trên hành trình phát triển bền vững...