TCDN - Việc Mỹ áp thuế đối ứng với Việt Nam được nhận định trong nguy luôn có cơ. Đây cũng là thời điểm để chúng ta nhìn lại chiến lược phát triển, nâng cao năng lực nội tại, chủ động thích ứng và định vị lại vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nguy cơ về thuế hiện hữu, tiềm ẩn nhiều rủi ro

Tại Hội thảo “Thuế đối ứng của Hoa Kỳ & Ứng phó của doanh nghiệp Việt Nam” sáng 28/4, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh, mặc dù phía Mỹ đã tuyên bố tạm hoãn áp dụng thuế riêng trong vòng 90 ngày để mở đường cho đàm phán, nhưng nguy cơ về thuế đối ứng vẫn đang hiện hữu và rất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam - đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường Mỹ - thị trường chiếm tỷ trọng cao nhất trong kim ngạch xuất khẩu của chúng ta.

Ông Công chia sẻ, theo rà soát của VCCI, hơn 29% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 là sang thị trường Hoa Kỳ, với các mặt hàng chủ lực như: điện tử, dệt may, da giày, gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản, máy móc, thiết bị… Trong đó, nhiều ngành có tỷ trọng xuất khẩu sang Hoa Kỳ lên tới trên 40%, thậm chí vượt 50%, như ngành gỗ, dệt may, thiết bị điện tử,… Điều này cho thấy, nếu mức thuế đối ứng bị áp dụng, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị tổn thương nặng nề – mất thị phần, giảm sức cạnh tranh, gián đoạn sản xuất, mất việc làm, ảnh hưởng tới tăng trưởng GDP và ổn định kinh tế vĩ mô.

“Tuy nhiên, trong nguy luôn có cơ. Đây cũng là thời điểm để chúng ta nhìn lại chiến lược phát triển, nâng cao năng lực nội tại, chủ động thích ứng và định vị lại vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Phạm Tấn Công chỉ rõ.

Phân tích kỹ hơn về tác động của thuế đối ứng với doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho hay, thuế đối ứng của Mỹ tác động trực tiếp tới doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu đi Hoa Kỳ trong đó tác động đặc biệt lớn về cạnh tranh, thị phần, chuỗi cung ứng. Bởi thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng lớn ở hầu hết các ngành xuất khẩu trọng điểm hoặc tỷ trọng áp đảo ở một số ngành xuất khẩu dù kim ngạch xuất khẩu không quá lớn. Phần lớn các sản phẩm xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam không được miễn trừ thuế đối ứng. Phần lớn các đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong khu vực có mức thuế đối ứng thấp hơn Việt Nam.

Các doanh nghiệp tham gia chuỗi sản xuất xuất khẩu hàng hóa đi Mỹ cũng bị tác động gồm doanh nghiệp cung ứng nguyên phụ liệu, doanh nghiệp tham gia phối hợp sản xuất (gia công, đóng gói…) và doanh nghiệp dịch vụ hỗ trợ như hậu cần, logistics, tài chính…

Ông Tuấn dẫn chứng, tại Bình Dương thị trường Mỹ chiếm khoảng 43% kim ngạch xuất khẩu hàng năm. Trong vòng 3 ngày sau sắc lệnh thuế đối ứng của Mỹ (5 – 8/4/2025), 44 tờ khai xuất khẩu trị giá hơn 708 triệu USD bị hủy, 273 đơn hàng bị khách hàng Mỹ thông báo hủy hoặc tạm dừng. Cùng với đó, ngành gỗ nếu áp thuế trên 10% sẽ giảm 30 – 40% sức cạnh tranh.

Ngoài ra, theo ông còn xảy ra nguy cơ cạnh tranh ở các thị trường xuất khẩu khác có thể phức tạp hơn khi hàng hóa của các nước lẽ ra xuất khẩu vào Mỹ lại chuyển sang các thị trường khác hoặc chuyển hướng vào Việt Nam hay giữ lại tiêu thụ nội địa.

Nhìn nhận ở góc độ tích cực, TS Cấn Văn Lực cho rằng, chính sách giảm thuế và tăng đầu tư hạ tầng, năng lượng, quân sự… sẽ kích cầu đầu tư, tiêu dùng Mỹ. Điều đó có thể tăng nhu cầu hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu từ Việt Nam. Cùng với đó, chiến tranh thương mại – công nghệ gia tăng sẽ diễn ra xu hướng dịch chuyển một phần dòng vốn đầu tư, chuỗi cung ứng. Việt Nam có lợi thế thu hút dòng vốn đầu tư đó nếu thuế đối ứng thấp. Ngoài ra, việc nới lỏng xuất khẩu sản phẩm dầu khí, LNG, yêu cầu về xanh hóa… cũng là cơ hội để Việt Nam có thể nhập khẩu LNG, doanh nghiệp Việt có lộ trình đáp ứng yêu cầu xanh hóa.

Tuy nhiên, ông Lực cũng chỉ rõ, xuất khẩu có thể giảm do nhu cầu yếu đi, FDI (kể cả từ Mỹ) bị ảnh hưởng vì tâm lý nhà đầu tư, rủi ro chính sách toàn cầu và chính sách khuyến khích sản xuất tại Mỹ. Xu hướng tăng bảo hộ thương mại, kiểm soát xuất khẩu và điều tra (trốn thuế, nguồn gốc xuất xứ, trung chuyển) sẽ gây ra rủi ro bị áp thuế đối ứng và hạn chế xuất khẩu công nghệ cao. Cạnh tranh hàng hóa từ các nước khác xuất khẩu sang Việt Nam do thừa cung nhất là từ Trung Quốc. Chi phí logistic, tủi ro lãi suất và tỷ giá tăng.

Cần nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp

Để đối phó với vấn đề đó, TS Cấn Văn Lực kiến nghị Chính phủ kiên định, chú trọng hơn nữa các biện pháp thúc đẩy quan hệ hợp tác cùng có lợi với Mỹ, tăng cường đối thoại, đàm phán qua các kênh. Sớm triển khai các giải pháp cụ thể nhằm cân bằng thương mại hơn với Mỹ tăng nk từ Mỹ, giảm thuế đối ứng với hàng nhập khẩu từ Mỹ… Có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, ngành hàng bị ảnh hưởng tiêu cực từ chính sách thuế quan mới của Mỹ, kích cầu đầu tư – tiêu dùng trong nước, giữ mặt trận xuất khẩu.

Cơ cấu lại nền kinh tế, tăng nội lực, tính tực chủ, tự lực, tự cường: tập trung vào các động lực tăng trưởng khác (đầu tư, tiêu dùng…) và các động lực tăng trưởng mới.

Các doanh nghiệp nên tận dụng tốt các chính sách hỗ trợ về thuế, phí, lãi suất… tiết giảm chi phí, tinh giản quy trình, bộ máy. Nắm bắt các xu hướng lớn chuyển đổi kép xanh hóa và số hóa để xây dựng và thực hiện chiến lược chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và ESG. Nâng cao năng lực cạnh tranh gồm cả quản lý rủi ro, nhất là rủi ro tài chính, tỷ giá, pháp lý; minh bạch xuất xứ hàng hóa, mức độ trung chuyển, gian lận thương mại; đáp ứng yêu cầu xanh hóa, tiêu chuẩn môi trường…

Tận dụng cơ hội từ các FTA thế hệ mới và từ việc nâng cấp quan hệ Việt Nam với Mỹ, Nhật Bản, Úc, Malaysia, Singapore…

Trong khi đó, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, đối với đơn hàng hiện có, doanh nghiệp cần theo dõi động thái, phối hợp – đàm phán với nhà nhập khẩu; tranh thủ xuất hàng trong giai đoạn tạm hoãn thuế.

Cùng với đó, từng bước điều chỉnh cơ cấu thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng các thị trường FTA, thị trường nội địa. Từng bước cải cách, đổi mới mô hình sản xuất kinh doanh, cải thiện chuỗi cung ứng, nâng cao vị trí trong chuỗi giá trị; nâng cao năng lực cạnh tranh; định hướng kinh doanh bền vững.

VCCI kiến nghị Chính phủ hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp về thủ tục xử lý các đơn hàng bị chậm, hủy. Hỗ trợ về tín dụng, giãn – hoãn nợ… để xử lý vướng mắc về dòng tiền. Bên cạnh đó, hỗ trợ quảng bá, xúc tiến ở các thị trường khác, kết nối đối tác, tận dụng FTA…