TCDN - Việc triển khai áp dụng kê khai thuế điện tử đối với hộ cho thuê nhà góp phần tích cực vào công cuộc chuyển đổi số ở Việt Nam theo hướng tích cực, hiện đại.

TÓM TẮT:

Việc triển khai áp dụng kê khai thuế điện tử đối với hộ cho thuê nhà góp phần tích cực vào công cuộc chuyển đổi số ở Việt Nam theo hướng tích cực, hiện đại. Điều này giúp thay đổi phương thức điều hành, lãnh đạo, quản lý, quy trình làm việc của cơ quan thuế (CQT) cũng như của người nộp thuế (NNT). Đồng thời giúp công tác quản lý thuế (QLT) công khai, minh bạch, phòng chống gian lận, tiêu cực, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, góp phần quan trọng phát triển Chính phủ điện tử, phù hợp xu hướng quốc tế.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Kê khai và nộp tờ khai thuế qua mạng Internet là việc doanh nghiệp (DN), cá nhân kinh doanh kê khai thuế bằng ứng dụng hỗ trợ kê khai và gửi tờ khai điện tử tới CQT (qua mạng Internet) mà không phải gửi hồ sơ khai thuế bằng giấy. Đây hình thức giao dịch điện tử giữa DN, cá nhân với CQT, một trong những hình thức giao dịch được pháp luật quy định, đồng thời là hình thức giao dịch văn minh, hiện đại trong thời đại 4.0 hiện nay. Việc kê khai thuế điện tử đối với hộ cho thuê nhà được triển khai toàn bộ trên hệ thống của CQT từ ngày 01/7/2022 là một thành công lớn của ngành Thuế khắc phục được những bất cập so với việc khai và nộp hồ sơ giấy như trước đây. Đặc biệt, việc khai thuế điện tử còn có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng cơ sở dữ liệu lớn (big data), mấu chốt của chuyển đổi số không chỉ đối với CQT mà còn đối với cả NNT và nền kinh tế.

CƠ SỞ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ NHÀ

Luật QLT số 38/2019/QH14, ngày 13/06/2019 của Quốc hội quy định các cá nhân, hộ gia đình cho thuê đất, thuê mặt bằng, thuê nhà làm: kho bãi, công ty, văn phòng, cửa hàng… không bao gồm dịch vụ lưu trú như (dịch vụ lưu trú ngắn hạn cho khách du lịch, khách vãng lai khác, dịch vụ lưu trú dài hạn không phải là căn hộ cho sinh viên, công nhân và những đối tượng khác, cơ sở lưu trú cùng dịch vụ ăn uống hoặc các phương tiện giải trí) mà có hợp đồng cho thuê đạt doanh thu mỗi năm từ 100 triệu đồng trở lên sẽ có nghĩa vụ, trách nhiệm phải kê khai và nộp thuế cho CQT.

Thông tư 40/2021/TT-BTC ngày 01/06/2021 của Bộ Tài chính quy định về việc thực hiện kê khai thuế đối với hộ cho thuê nhà. Cá nhân cho thuê nhà (tài sản) khai thuế theo từng lần phát sinh của kỳ thanh toán hoặc khai thuế theo năm dương lịch. Cá nhân khai thuế theo từng hợp đồng hoặc khai thuế cho nhiều hợp đồng trên một tờ khai nếu các tài sản cho thuê tại địa bàn có cùng CQT quản lý. Thời hạn nộp hồ sơ khai thuế đối với cá nhân khai thuế theo từng lần phát sinh kỳ thanh toán chậm nhất là ngày thứ 10 kể từ ngày bắt đầu thời hạn cho thuê của kỳ thanh toán. Thời hạn nộp hồ sơ khai thuế đối với cá nhân khai thuế một lần theo năm chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng đầu tiên của năm dương lịch tiếp theo.

QUY TRÌNH THỰC HIỆN KÊ KHAI THUẾ ĐIỆN TỬ ĐỐI VỚI HỘ CHO THUÊ NHÀ

Để có thể thực hiện kê khai và giao dịch với CQT thông qua trang điện tử, cá nhân cho thuê tài sản chỉ cần truy cập vào cổng thông tin điện tử ngành Thuế. Tại đây, đăng ký tài khoản giao dịch với CQT, thông tin về mã số thuế, địa chỉ hòm thư điện tử, số điện thoại. Sau đó, mã OTP sẽ được cổng thông tin điện tử gửi đến số điện thoại của NNT để họ tự xác thực thông tin mà mình đã cung cấp. Như vậy là đăng ký tài khoản được thực hiện thành công. Cổng thông tin sẽ gửi thông tin về tài khoản giao dịch thuế điện tử cho NNT để họ tiếp tục các thao tác trong việc kê khai và nộp thuế.

Trường hợp cá nhân cho thuê tài sản có duy nhất một hợp đồng thì thực hiện khai thuế theo năm hoặc kỳ thanh toán; trường hợp cá nhân đó có nhiều hợp đồng trong cùng địa bàn (cùng quận/huyện) thì cũng có thể thực hiện khai thuế theo năm trên cùng một tờ khai. Chủ nhà thay vì phải đến tất cả các CQT quản lý nơi có tài sản, có nhà cho thuê để làm thủ tục thì nay chỉ cần ngồi tại nhà khai cho tất cả các địa điểm, và khai bất kỳ thời gian nào trong ngày. Từ những lần khai sau NNT có thể tra cứu tờ khai của kỳ trước để lấy thông tin khai cho kỳ tiếp theo nên hạn chế được tối đa những sai sót không đáng có. Hợp đồng thuê tài sản, phụ lục hợp đồng và các hồ sơ chứng từ liên quan đến việc cho thuê tài sản được gửi file đính kèm theo bản kê khai điện tử nên rất dễ dàng để kiểm tra và lưu trữ. Kết quả giao dịch kê khai, nộp thuế được hệ thống phản hồi xác nhận ngay sau khi NNT nhấn gửi giấy nộp tiền. Điều này không những giúp giảm đáng kể chi phí về tiền bạc, tiết kiệm được thời gian, công sức, mà còn rút gọn các thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho công dân hoàn thành nghĩa vụ của mình một cách nhanh chóng, thuận tiện, chính xác.

THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KÊ KHAI VÀ NỘP TỜ KHAI THUẾ ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

Kết quả đạt được

Một là, cung cấp dịch vụ công hiện đại, hiệu quả theo phương thức điện tử

Công tác chuyển đổi số của ngành Thuế trong các năm gần đây đã phát triển một cách toàn diện. Việc ứng dụng công nghệ thông tin được thực hiện trong tất cả các khâu của quy trình QLT đã góp phần xây dựng ngành Thuế hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả được tổ chức, DN, cá nhân, toàn xã hội ghi nhận và đánh giá cao. Trong đó việc kê khai, nộp thuế điện tử đối với cá nhân nói chung và cá nhân cho thuê tài sản nói riêng được coi là thành công vượt bậc của ngành Thuế trong việc cung cấp dịch vụ công bằng phương thức điện tử tới NNT. Việc chuyển đổi sang kê khai điện tử có ý nghĩa quan trọng giúp NNT giảm chi phí (giấy in, mực in, vận chuyển, lưu trữ, tài nguyên, bảo vệ môi trường…), giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính thuế. Chuyển đổi số, khai thuế điện tử là xu hướng tất yếu phải thực hiện góp phần nâng cao chất lượng, phục vụ tốt cho hoạt động, đời sống của người dân, DN; tạo khả năng đi tắt đón đầu để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; nâng cao xếp hạng của Việt Nam về mức độ đơn giản, thuận lợi về thuế; thúc đẩy nền kinh tế, xã hội phát triển mạnh mẽ, đưa nước ta hòa nhập với các nước trong khu vực và trên toàn thế giới.

Hai là, tăng mức độ hài lòng của NNT khi thực hiện thủ tục hành chính thuế

Việc thực hiện khai điện tử đối với hoạt động cho thuê nhà rất thuận lợi. Trước đây cá nhân có tài sản phải thực hiện kê khai thuế trên hồ sơ giấy; đến thời điểm khai phải đến CQT nơi có tài sản cho thuê để nộp hồ sơ, hoặc gửi qua đường bưu điện; phải xếp hàng chờ đợi để khai, nộp thuế. Trường hợp cá nhân có nhiều tài sản cho thuê ở các tỉnh khác nơi cư trú thì phải đi lại giữa các tỉnh gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và công tác… Sau khi hoàn thành nghĩa vụ khai thuế, họ lại tiếp tục phải đến ngân hàng hoặc kho bạc để thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Hiện nay với việc khai và nộp thuế điện tử, cá nhân cho thuê tài sản có thể khai thuế mọi lúc, mọi nơi, ở mọi thời điểm (24/7) mà không mất nhiều thời gian, công sức đi lại, chờ đợi. Cá nhân có tài khoản tại các ngân hàng thực hiện việc nộp thuế điện tử theo hình thức Internet Banking của các ngân hàng. Khi thực hiện giao dịch, toàn bộ thông tin sổ thuế được cập nhật sẵn trong hệ thống, NNT được hỗ trợ khi thực hiện các thao tác nộp thuế điện tử. Cá nhân cho thuê tài sản không phải lo lắng khi kê khai, nộp thuế vào ngày lễ, tết, ngày nghỉ thứ 7, chủ nhật khi mà theo quy định trước đây ngày nộp thuế sẽ được tính vào thứ 2 tuần sau thì nay vẫn đảm bảo thực hiện nghĩa vụ khai, nộp thuế đúng hạn, không phát sinh tiền phạt chậm nộp do bị quá ngày. Cá nhân cho thuê tài sản cũng dễ dàng kiểm tra thông tin nộp thuế của mình một cách công khai minh bạch thông qua truy cập cổng thông tin điện tử của CQT để xem, giám sát, quản lý giao dịch nộp thuế, theo dõi tình hình thực hiện nộp ngân sách Nhà nước (NSNN) qua tài khoản. Công tác quản lý được đảm bảo an toàn, dữ liệu của NNT được lưu trữ lâu dài, tính bảo mật cao, quy trình thu nộp thuế đơn giản, làm tăng mức độ hài lòng của NNT, mức độ tuân thủ của NNT sẽ được nâng cao, NNT sẵn sàng thực hiện tốt nghĩa vụ về thuế.

Ba là, số lượng khai thuế điện tử cho thuê tài sản tăng nhanh

Số lượng cá nhân cho thuê tài sản đăng ký kê khai nộp thuế được tăng dần qua các năm. Tính đến cuối tháng 11/2017, CQT đã tiếp nhận gần 25.312 tờ khai điện tử của cá nhân cho thuê nhà, với 23.956 tài khoản cá nhân đăng ký giao dịch nộp thuế điện tử.  Trong đó, TP. Hồ Chí Minh là 15.836 tài khoản và 14.967 tờ khai; Hà Nội là 8.120 tài khoản và 10.345 tờ khai. Tổng cục Thuế đã triển khai rộng rãi tại 63 Cục Thuế và các Chi cục Thuế trực thuộc, hỗ trợ khai thuế điện tử đối với cá nhân cho thuê nhà vào đầu năm 2018. Kết quả từ khi triển khai đến ngày 27/09/2022, đã có 1.223.198 tài khoản đăng ký, số tờ khai đã nhận từ ngày 1/1/2022 đến ngày 15/10/2022 là 191.358 tờ khai. Tính đến ngày 31/12/2023, đã có trên 2,7 triệu tài khoản đăng ký dịch vụ thuế điện tử dành cho cá nhân. Số tờ khai đối với hoạt động cho thuê tài sản đã gửi từ ngày 1/1/2023 đến 31/12/2023 là 9.192 tờ khai; đã tiếp nhận và xử lý hơn 6,27 tỷ hóa đơn có mã. Kết quả này là sự phấn đấu của toàn ngành Thuế trong thay đổi phương thức làm việc hiện đại nhằm mang lại nhiều lợi ích thiết thực và tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân cho thuê tài sản nói riêng cũng như NNT nói chung.

Tồn tại, hạn chế

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động kê khai thuế điện tử đối với hộ cho thuê nhà vẫn còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế sau:

Một là, cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin của CQT chưa hiện đại

Hệ thống mạng thông tin của CQT chưa thật sự hiện đại để bảo đảm chất lượng đường truyền không bị nghẽn cục bộ trong mọi thời điểm. Khả năng truy cập và khai thác phần mềm hỗ trợ kê khai của cá nhân có tài sản cho thuê cũng như của cán bộ thuế còn hạn chế. Số lần khai thuế không thành công do sai thao tác vẫn còn nhiều, số lần khai điều chỉnh, bổ sung vẫn còn phổ biến.

Hai là, công tác QLT hộ cá nhân chưa thực sự sâu sát

Việc quản lý cá nhân cho thuê tài sản còn hạn chế do địa bàn xã/phường có nhiều ngõ, ngách nhỏ, nhiều khu tập thể mật độ dân sống đông nhưng không ổn định, tình trạng sang nhượng tài sản diễn ra khá phổ biến. Nhiều trường hợp cán bộ quản lý chưa kịp nắm danh sách thì nhà đã chuyển sang chủ mới nên rất khó để theo dõi. Nhiều trường hợp chủ nhà tận dụng một vài phòng thừa cho sinh viên, công nhân thuê để ở cùng nên CQT rất khó phát hiện để thu thuế vì thường ẩn, lẫn trong khu dân cư đông đúc. Một số hộ kinh doanh cho thuê nhà thường không ở địa phương hoặc ở các tỉnh khác, chủ yếu rơi vào trường hợp cho thuê nguyên căn nhà (căn hộ) và có thời gian dài trên một năm. Do đó cơ quan chức năng cũng khó phát hiện để có thể yêu cầu chủ nhà thực hiện kê khai nộp thuế đúng quy định.

Ba là, công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT chưa thực sự hiệu quả

Công tác tuyên truyền về lĩnh vực thuế có thời điểm chưa được thường xuyên; nội dung, hình thức tuyên truyền chưa thật sự phong phú ngoài thông báo trên loa truyền thanh phường gần như không có hình thức khác. Việc nghiên cứu chính sách thuế, cập nhật, vận dụng kiến thức để tuyên truyền hỗ trợ NNT của một bộ phận công chức chưa thật sự sâu sắc. Công chức thuế chưa tích cực hỗ trợ, hướng dẫn, cung cấp thông tin về các chính sách thuế mới được sửa đổi, bổ sung dẫn đến nhiều trường hợp vi phạm pháp luật thuế do thiếu thông tin và không kịp thời cập nhật chế độ chính sách thuế mới. Công tác phối hợp với cơ quan truyền thông, tuyên giáo còn hạn chế, các sản phẩm hỗ trợ NNT ít, không có nhiều chương trình tiểu phẩm về thuế với những tình huống cụ thể, dễ hiểu, gắn liền với thực tế giúp NNT tiếp cận chính sách thuế một cách gần gũi, áp dụng một cách tự nhiên vào cuộc sống.

Bốn là, công tác phối kết hợp các ban ngành, đoàn thể chưa cao

Số lượng hộ kinh doanh thuộc diện QLT của Chi cục Thuế tại xã/ phường còn chênh lệch so với số lượng hộ kinh doanh do Phòng Tài chính - Kế hoạch quận/ huyện quản lý do công tác phối hợp quản lý hộ thiếu chặt chẽ. Đội QLT xã/ phường cũng chưa kết hợp chặt chẽ với bộ phận cán bộ, công chức làm thị thực hành chính tại phường để yêu cầu cá nhân, hộ kinh doanh dừng hoạt động xác nhận, công chứng trước khi hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế với nhà nước. Công tác phối hợp với cơ quan công an trong việc đấu tranh, phòng chống hành vi vi phạm, gian lận về thuế chưa chủ động. Việc thành lập các đoàn công tác, kiểm tra cá nhân cho cho thuê tài sản tại các chung cư, tổ dân phố đầy đủ các ban ngành, đoàn thể tham gia như công an, địa chính, ủy nhiệm thu…bị hạn chế về thời gian, nhân lực, kinh phí nên khó thực hiện. Các ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng khác ngại phối hợp, làm việc với CQT do lo ngại việc sử cung cấp thông tin khách hàng không bảo mật thông tin, không đúng mục đích, không an toàn…

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Thứ nhất, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin

Để các tổ chức, cá nhân có thể tham gia, sử dụng công nghệ, kỹ thuật hiện đại trong QLT điện tử cần có sự quan tâm, hỗ trợ, tạo điều kiện của toàn bộ hệ thống lãnh đạo. Nhà nước cần phát triển mạnh các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt thông qua các tổ chức tín dụng, hệ thống ngân hàng thương mại. Ngành Thuế cần phát triển, nâng cấp hệ thống thông tin phần mềm quản lý, mở rộng truy cập, nối mạng giữa các CQT, phòng tài chính, kho bạc và ngân hàng. Tích cực triển khai rà soát, chuẩn hóa thông tin đăng ký thuế của cá nhân kinh doanh để đảm bảo đồng bộ dữ liệu về thuế với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, tiến tới chuyển sang sử dụng mã số định danh cá nhân thay cho mã số thuế theo đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến 2030.

Thứ hai, sự phối hợp chặt chẽ với các ban ngành chức năng: cảnh sát khu vực, cán bộ tư pháp hộ tịch, cán bộ địa chính, tổ dân phố... là điều vô cùng cần thiết.

Thường xuyên tổ chức rà soát, điều tra quản lý 100% các hộ cho thuê nhà. Đối với việc cho thuê căn hộ tại các chung cư, cao ốc, CQT sẽ làm việc với ban quản lý chung cư để cung cấp danh sách các hộ có nhà cho thuê, các hộ trực tiếp kinh doanh tại chung cư, phối hợp với công an khu vực rà soát danh sách khai báo tạm trú, tạm vắng để tuyên truyền cho chủ căn hộ kê khai, nộp thuế từ đó phân loại đối tượng và có biện pháp quản lý thu cho phù hợp. Huy động sức mạnh tập thể của tất cả các ban ngành, đoàn thể cùng tham gia vào nhiệm vụ chính trị chung là thu NSNN một cách hiệu quả.

Thứ ba, tuyên truyền, vận động, hướng dẫn kịp thời cho NNT hiểu từ đó phát huy tính tự chủ, ý thức tự giác thực hiện pháp luật về thuế.

Ngành Thuế cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật thuế tới NNT, giới thiệu trên báo, tạp chí tài chính, các trang mạng chính thống, các cổng thông tin điện tử của ngành, tổ chức các hội nghị trực tiếp, trực tuyến ... coi công tác tuyên truyền hỗ trợ là nhiệm vụ trọng tâm. Thường xuyên tập huấn, nâng cao nhận thức, nghiệp vụ, đạo đức công vụ, văn hoá công vụ cho, cán bộ công chức thuế, yêu cầu cán bộ thuế có thái độ làm việc trách nhiệm cao, chuyên nghiệp, hiệu quả, giữ vững kỷ luật, kỷ cương ngành.

Thứ tư, thực hiện tốt quy trình QLT đối với cá nhân cho thuê tài sản

Nâng cao hiệu quả công tác QLT đối với cá nhân cho thuê tài sản, thời gian tới CQT tiếp tục tập trung thực hiện tốt, đúng trình tự các bước QLT; triển khai các bước xây dựng dữ liệu phục vụ công tác lập, quản lý, lưu giữ hồ sơ của cá nhân cho thuê tài sản, rà soát địa bàn để đưa các cá nhân mới phát sinh vào quản lý thu thuế… Giải quyết kịp thời các vướng mắc, khó khăn tồn tại trong quá trình thực hiện, quản lý thu thuế theo đúng quy định của pháp luật và sát với tình hình thực tế. Thu thuế cho thuê nhà là cần thiết nhưng chính sách nên điều chỉnh để phù hợp từng thời kỳ, từng giai đoạn, khi đó người có nhà cho thuê chắc chắn sẽ đồng thuận, tự giác nộp thuế, việc thực thi chính sách sẽ khả thi, hiệu quả hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Báo Thanh tra (2024), 99,95% doanh nghiệp tham gia sử dụng dịch vụ khai thuế điện tử, truy cập từ https://thanhtra.com.vn/kinh-te/tai-chinh-ngan-hang/99-95-doanh-nghiep-tham-gia-su-dung-dich-vu-khai-thue-dien-tu 220170.html

2. Bộ Tài chính (2021), Thông tư hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, số 40/2021/TT-BTC, ngày 01/06/2021

3. Hoàng Phương (2022), 99,93% doanh nghiệp thực hiện khai thuế điện tử, truy cập từ https://tapchicongthuong.vn/99-93--doanh-nghiep-thuc-hien-khai-thue-dien-tu-99765.htm

4. Quốc hội (2019), Luật Quản lý thuế, số 38/2019/QH14, ngày 13/6/2019

TS. Tô Văn Tuấn

Trường Đại học Hàng hải Việt Nam