TCDN - Diện mạo ngành lúa gạo của Thái Lan đang thay đổi nhanh khi các giống lúa Việt Nam ngày càng phổ biến trên đồng ruộng nước này.

Bất chấp các quy định về bảo vệ nhãn hiệu gạo Thái Lan, nông dân của họ vẫn âm thầm chuyển sang trồng giống lúa Việt Nam vì rẻ và dễ canh tác hơn trong khi vẫn có kết cấu gạo dẻo mà người tiêu dùng ưa chuộng. 

“Hơn 1 triệu rai (hơn 160.000 ha) ở miền trung Thái Lan đã trở thành nơi trồng giống lúa Việt Nam. Không ai có thể phân biệt gạo Thái Lan với gạo Việt Nam”, Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, phát biểu.

Mặc dù về cơ bản không thể phân biệt các chủng loại trên ruộng lúa, nhưng xu hướng trồng giống lúa Việt Nam đặt ra câu hỏi về toàn bộ chiến lược xây dựng thương hiệu cho gạo xuất khẩu của Thái Lan, vốn được quảng bá là chất lượng hàng đầu trong nhiều năm.

“Nếu chúng tôi không hành động, tôi nghĩ toàn bộ ngành gạo sẽ gặp nguy hiểm, vì chúng tôi luôn quảng bá gạo của Thái Lan là sản phẩm cao cấp. Làm thế nào chúng ta có thể duy trì chất lượng và tính xác thực của mình để duy trì vị trí nhà xuất khẩu gạo lớn của thế giới?”, ông Charoen nói. 

Thái Lan có Đạo luật bảo vệ giống cây trồng nghiêm ngặt, cấm nhập khẩu một số giống nông sản chính. Nhưng vì không ai có thể nhận ra sự khác biệt nếu không xét nghiệm DNA, nông dân ngày càng phớt lờ các hạn chế pháp lý và đưa giống gạo nước ngoài về trồng.

Nhận xét về giống lúa Việt Nam, ông Srichan Kanta, một nông dân 48 tuổi ở tỉnh Nakhonsawan, nói: “Đây là một giống tốt vì có thể trồng dễ dàng và rất khỏe. Nó có thể chống lại sâu bệnh và kết cấu của nó khá mềm, phù hợp với nhu cầu thị trường."

Giống lúa Việt Nam mà nông dân trồng ở Thái Lan được cho là giống Jasmine 85, sẵn sàng cho thu hoạch chỉ 90 ngày sau khi trồng. Khoảng thời gian ngắn giúp nông dân dễ dàng trồng trọt nhiều vụ trong năm, đặc biệt là ở miền trung Thái Lan, nơi có hệ thống thủy lợi tốt cho phép canh tác quanh năm.

Ngược lại, các giống lúa Thái khó trồng hơn, đặc biệt là giống Hom Mali cao cấp, thơm hơn nhưng mất tới 120 ngày để trưởng thành và chỉ có thể sinh trưởng ở một số khu vực cao nguyên phía đông bắc mỗi năm một lần tùy theo lượng mưa theo mùa.

Không ai biết chính xác người dân trồng lúa Việt Nam ở miền trung Thái Lan từ khi nào. Ông Charoen cho rằng trong vài năm qua, hơn 160.000 ha đất đã chuyển sang trồng các giống Việt Nam. Những người buôn giống gạo này nhắm trúng nhu cầu của người nông dân mong muốn tìm sản phẩm rẻ hơn với năng suất cao hơn. 

Việc tập trung vào tính xác thực không giúp Thái Lan chống lại sự cạnh tranh gay gắt hơn trên thị trường gạo. Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ. Nhưng từ năm 2011, những quốc gia khác đã giành được vị trí này. Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, với lượng xuất khẩu ước tính khoảng 22 triệu tấn vào năm 2022. Thái Lan đang cạnh tranh vị trí thứ hai với Việt Nam, với lượng xuất khẩu từ 7 triệu đến 7,5 triệu tấn mỗi năm. 

Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI), sự cạnh tranh với Việt Nam trở nên gay gắt vì Thái Lan không thể cung cấp các loại gạo mà thị trường mong muốn với mức giá phù hợp.

Làn sóng gạo Việt tràn vào chỉ gây thêm áp lực. Một thương nhân tại một công ty thương mại quốc tế cho rằng: “Sẽ là một vấn đề lớn nếu Thái Lan không phát triển được các giống lúa của riêng mình để đáp ứng các nhu cầu khác nhau trên thị trường toàn cầu”.

Vụ lúa gạo của Bộ Nông nghiệp Thái Lan, cơ quan giám sát nghiên cứu và phát triển lúa gạo, đã bị chỉ trích vì không cung cấp các giống lúa mới cho nông dân với năng suất tốt hơn. Nhưng cơ quan này cho biết họ đã phát triển 171 chủng loại để đáp ứng các nhu cầu khác nhau, từ các nhà hàng cao cấp đến bột gạo công nghiệp. 

“Vấn đề là chúng ta đang thiếu sự hợp tác tổng thể để phân phối các giống lúa khác nhau cho nông dân nhằm tối đa hóa sản xuất và thương mại hóa với chi phí cạnh tranh nhằm cạnh tranh trên thị trường thế giới,” một nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn cho biết.

TDRI xác nhận trong một báo cáo như sau: “Năng suất giảm là yếu tố thực sự đáng phải xem xét vì nó đẩy chi phí sản xuất cao hơn và cắt giảm lợi thế cạnh tranh của ngành gạo Thái Lan trong dài hạn”.

Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, năng suất gạo của Thái Lan chỉ đạt 300 kg đến 400 kg/rai ở Thái Lan, so với 800 kg ở Việt Nam và Ấn Độ, và 500 kg ở Lào.