TCDN - Trưởng ban Kinh tế Trung ương cho rằng, doanh nghiệp nhà nước then chốt không có nghĩa là phải nắm giữ toàn bộ 100% thị phần như nhiều người nghĩ

"Rất nhiều lĩnh vực doanh nghiệp tư nhân không muốn làm, không thể làm thì ai làm, mà đây đều là các lĩnh vực đó rất quan trọng liên quan đến quốc kế, dân sinh".

Phát biểu trên được Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình nêu ra tại hội nghị "Tái cơ cấu, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước" do Khối doanh nghiệp Trung ương tổ chức ngày 9/9.

Cái dễ và cái khó của doanh nghiệp nhà nước

Để dẫn chứng về tính chủ đạo của kinh tế nhà nước với ý nghĩa là vai trò mở đường cho các thành phần kinh tế khác phát triển, ông Bình cho biết, trước đây khi thực hiện dự án cao tốc Hà Nội - Lào Cai, khá nhiều doanh nghiệp tư nhân được mời tham gia, nhiều người được mời khảo sát đều cho rằng: "Vất tiền qua cửa sổ, hay ma nó đi".

Tuy nhiên, sau khi xây dựng con đường này xong, hiệu quả kinh tế thấy rõ, đời sống các địa phương ở các con đường nhờ vậy khấm khá hớn, đi lại thuận tiện và không gian khổ. Đấy là nhiệm vụ và trách nhiệm của doanh nghiệp Nhà nước mà không phải ai cũng thấu hiểu.

Cũng theo Trưởng ban Kinh tế Trung ương, bên cạnh những doanh nghiệp Nhà nước yếu kém, chúng ta có những doanh nghiệp lớn, đi đầu và xây dựng đặc trưng cho kinh tế đất nước.

“Ở ngành viễn thông, nếu không có doanh nghiệp ICT Nhà nước thực hiện các hoạt động đầu tư hạ tầng đắt đỏ từ ban đầu thì, Việt Nam khó có cơ sở hạ tầng viễn thông ngang ngửa các nước phát triển ở châu Á và trên thế giới với giá rẻ như hiện nay. Ở lĩnh vực hàng không, hiện nay đang có gần chục hãng hàng không đã hoạt động và đang chờ cấp phép. Tuy nhiên, nếu không có Vietnam Airlines đi tiên phong trong những thời kỳ khó khăn ban đầu thì làm sao có cơ hội cho các hãng hàng không tư nhân tham gia như ngày nay”, ông Bình nói.

Theo ông Bình, doanh nghiệp Nhà nước có lợi thế, có đặc quyền nhưng cũng có nhiều quy định ràng buộc khiến nhiều lãnh đạo doanh nghiệp bị trói chân. Nghị quyết về doanh nghiệp Nhà nước ban hành nhiều nhưng khâu thực thi còn hạn chế nên Nghị quyết vẫn còn "nguyên giá trị".

"Nhiều người hỏi tôi có ngành, lĩnh vực, doanh nghiệp mà đóng góp của doanh nghiệp Nhà nước chỉ còn 14-15% vậy thì yếu tố then chốt, chủ đạo của kinh tế Nhà nước ở đâu? mất đi à?. Hiểu như vậy là không đúng".

Lấy ví dụ về lĩnh vực ngân hàng, lãnh đạo Ban Kinh tế Trương ương cho rằng, trước đây ngân hàng chỉ 1 cấp là ngân hàng Nhà nước, vừa làm ngân hàng trung ương, vừa làm nhiệm vụ ngân hàng thương mại. Nhưng sau chúng ta phát triển đến bước thứ 2 là có ngân hàng thương mại, lập 4 ngân hàng chuyên doanh, thương mại chiếm thị phần 100%.

Đến nay các ngân hàng tư nhân, ngân hàng cổ phần, các chi nhánh ngân hàng nước ngoài phát triển mạnh mẽ và các ngân hàng thương mại nhà nước chỉ chiếm thị phần xấp xỉ 50%. Tuy nhiên khi nền kinh tế gặp khó khăn thì các ngân hàng thương mại nhà nước này lại chính là những người đi tiên phong trong việc xử lý nợ xấu, tiếp tục tăng dư nợ cho vay để tạo đà phục hồi lại nền kinh tế, tạo tiền đề để củng cố lại kinh tế vĩ mô nước ta.

“Như vậy doanh nghiệp nhà nước là then chốt không có nghĩa là phải nắm giữ toàn bộ 100% thị phần như nhiều người nghĩ”, ông Bình nói và cho rằng, có rất nhiều người vẫn hiểu kinh tế Nhà nước phải ôm tất, làm tất mới là chủ đạo?

Theo ông, hiểu như thế là không đúng. Chủ đạo là con đường chính chứ không phải là tất cả, là đa số. Kinh tế nhà nước cùng với cơ chế chính sách của nhà nước khai phá ra những con đường mới để cho cả xã hội cùng đi, để dẫn dắt định hướng cho cả nền kinh tế này phát triển lành mạnh và đúng hướng. Doanh nghiệp nhà nước là then chốt, tức là chỉ nắm những lĩnh vực trọng yếu then chốt, an ninh quốc phòng hoặc những lĩnh vực mà tư nhân không đầu tư mà xã hội cần giống như một căn nhà lớn, nhưng chỉ có một then, một khóa để mở, để ra. Then chốt là ở chỗ đó.

“Không phải doanh nghiệp nhà nước nào cũng yếu kém”

Nói thêm về những khó khăn, những “nỗi khổ” của doanh nghiệp nhà nước, Chủ tịch Tập đoàn Cao su Việt Nam Trần Ngọc Thuận, cho rằng cần đánh giá rõ vai trò, vị trí của doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn hiện nay.

Đặc biệt, ông Thuận cho rằng, thực tế đánh giá của xã hội đối với doanh nghiệp nhà nước hiện nay chưa toàn diện. Chủ tịch Tập đoàn Cao su đồng tình với việc chỉ giữ lại những doanh nghiệp nhà nước trong những lĩnh vực trọng yếu và cho rằng, những dự án yếu kém thuộc doanh nghiệp nhà nước quản lý chỉ là số ít chứ không phải doanh nghiệp nhà nước nào cũng như vậy.

Trong khi đó, Phó bí thư Đảng ủy Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) Phạm Xuân Cảnh nhận định công tác thực hiện Nghị quyết số 12-NQ/TW của các cơ quan liên quan còn chậm trễ, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên Nghị quyết đã nêu một nhóm vấn đề rất quan trọng, đó là rà soát lại hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách cho doanh nghiệp nhà nước và đặc biệt là đối với các tập đoàn kinh tế.

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, ông Nguyễn Văn Bình, cho rằng, trong nền kinh tế thị trường hiện nay, trong một số lĩnh vực một người chiếm hơn 35% vốn trong doanh nghiệp là có quyền phủ quyết những vấn đề quan trọng trong doanh nghiệp và do đó đã có quyền chi phối. Như vậy, ở một số doanh nghiệp cổ phần, chúng ta vẫn duy trì vốn Nhà nước chi phối đến 65% thì rõ ràng đây là doanh nghiệp nhà nước.

Trên thực tế, doanh nghiệp nhà nước có những bất cập của doanh nghiệp nhà nước, và doanh nghiệp tư nhân cũng có những khó khăn của doanh nghiệp tư nhân. Nhiều lúc, doanh nghiệp nhà nước “mơ” được cơ chế tự do tự quyết của doanh nghiệp tư nhân, trong khi doanh nghiệp tư nhân lại “mơ” được những cơ chế thuận lợi của doanh nghiệp nhà nước. Như vậy có vấn đề cho cả hai bên.

Nghị quyết 10 và 12 của Trung ương 5 là để hài hoà cả hai giấc mơ này. Tuy nhiên hiện nay vẫn còn nhiều bất cập trói buộc các doanh nghiệp nhà nước. Ông Bình nói: "Có hiện tượng tư nhân ngại tham gia góp vốn mua cổ phần doanh nghiệp Nhà nước khi cổ phần hóa do nhiều quy định bất hợp lý đang trói buộc các doanh nghiệp này".

Đặc biệt, theo ông Bình, trước đây, sở hữu vốn nhà nước do Bộ ngành đứng ra đại diện và quản lý cũng là do các công chức của Bộ, ngành. Người ta gọi đó là "vừa đá bóng vừa thổi còi". Cha mẹ nào chả muốn con mình hay. Và cũng vì "cha mẹ" là quản lý nhà nước nên có xu hướng xấu đậy lại tốt khoe ra.