TCDN - Theo “Chỉ số Công khai ngân sách bộ, cơ quan Trung ương MOBI 2021”, Bộ Tài chính tiếp tục xếp hạng dẫn đầu với số điểm 76,16 điểm, tiếp theo là Đài Truyền hình Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước.

Sáng 18/10, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) phối hợp với Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) tổ chức công bố kết quả “Chỉ số Công khai ngân sách bộ, cơ quan trung ương MOBI 2021”.

MOBI 2021 đánh giá mức độ công khai ngân sách của 44 bộ, cơ quan trung ương, trong đó có 38 bộ, cơ quan trung ương là đơn vị dự toán và 6 cơ quan, tổ chức trung ương được ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy, mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương dù có sự cải thiện so với những năm trước đó, nhưng vẫn ở mức thấp đáng quan ngại. Cụ thể, điểm số trung bình MOBI 2021 chỉ đạt 30,9/100 điểm, tăng 9,26 điểm so với MOBI 2020.

Trong xếp hạng MOBI 2021, Bộ Tài chính vẫn là đơn vị có thứ hạng cao nhất với 76,16 điểm quy và là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức đầy đủ. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 72,09 điểm, và Ngân hàng Nhà nước ở vị trí thứ ba với 59,09 điểm.

Cũng theo kết quả khảo sát cho thấy các bộ, cơ quan trung ương công khai chưa đầy đủ các tài liệu ngân sách theo quy định. Có 30 cơ quan, tổ chức trên tổng số 44 cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2021 công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách (chiếm 68,2%), tăng 3 đơn vị so với kỳ khảo sát 2020. Tại thời điểm 31/3/2022, có 14 Bộ, cơ quan Trung ương (tương đương với 31,8%) không công khai bất cứ tài liệu ngân sách nào trên cổng thông tin điện tử của đơn vị.

Khảo sát cũng cho thấy đã có sự cải thiện nhẹ nhưng không đáng kể, các Bộ, cơ quan Trung ương chưa công khai kịp thời các tài liệu ngân sách theo quy định. Trong số 23 đơn vị có công bố tài liệu về Dự toán ngân sách năm 2022, chỉ có 7 đơn vị công bố đúng thời hạn theo quy định là trong vòng 15 ngày kể từ ngày 31/12/2020.

Đối với tài liệu về Quyết toán ngân sách năm 2020, có 12 trên tổng số 20 đơn vị có công khai thông tin công bố đúng thời hạn theo quy định. Các tài liệu còn lại gồm Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách đơn vị quý 1, 6 tháng, 9 tháng và cả năm 2021 chỉ được công khai đúng hạn bởi lần lượt 6, 7 và 7 đơn vị. Không có đơn vị nào công khai đúng hạn báo cáo tình hình thực hiện ngân sách cả năm 2021.

Bên cạnh đó, có 33 trên tổng số 44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện (tương đương với 75%), tăng 1 đơn vị so với khảo sát MOBI 2020. Định dạng của các tài liệu ngân sách được công khai trên cổng thông tin điện tử/trang thông tin điện tử của đơn vị chủ yếu dưới dạng pdf hoặc scan ảnh do vậy còn hạn chế cho người dân đọc và sử dụng thông tin ngân sách từ các định dạng tài liệu này. Ngân hàng Nhà nước, Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban Dân tộc là những đơn vị công khai các tài liệu có định dạng excel, dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng tài liệu.

9 bộ, cơ quan trung ương không có tên trong bảng xếp hạng MOBI 2021 đồng nghĩa với việc các cơ quan này không có thư mục công khai ngân sách và không công khai các tài liệu ngân sách trên cổng thông tin điện tử của đơn vị tại thời điểm khảo sát. Điểm số MOBI 2021 dành cho các đơn vị này là 0 điểm, bao gồm: Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Quản lý Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Văn phòng Quốc hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Tòa án Nhân dân tối cao, Văn phòng Chủ tịch nước và Văn phòng Thủ tướng Chính phủ.

Về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách, kết quả khảo sát cho thấy các tài liệu được công khai bởi các bộ, cơ quan Trung ương thường thiếu báo cáo thuyết minh hoặc không đầy đủ các nội dung theo quy định tại Thông tư 90/2018/TT-BTC. Trong số 30 đơn vị có công khai ít nhất 1 trong 6 tài liệu ngân sách, Bộ Tài chính, Đài Truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước là những đơn vị dẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách.

Đối với tài liệu quyết toán, tính liên tục được chấm dựa trên việc công khai các tài liệu quyết toán năm 2018, 2019 và 2020. Kết quả khảo sát cho thấy có 18 đơn vị (40,91%) công bố tài liệu dự toán ngân sách đơn vị trong 3 năm liên tiếp, tăng 12 đơn vị so với MOBI 2020. Đối với tài liệu quyết toán ngân sách đơn vị, có 15 đơn vị (34,1%) công bố tài liệu trong 3 năm liên tiếp, tăng 8 đơn vị so với MOBI 2020.

PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, đại diện Nhóm nghiên cứu, nhận định “Việc sau gần một thập niên thực hiện Luật Ngân sách mới, các bộ, cơ quan trung ương vẫn chưa thực hiện nghiêm túc việc công khai ngân sách theo tinh thần của Luật Ngân sách nhà nước 2015 và hướng dẫn của các Thông tư 61/2017 và 90/2018 của Bộ Tài chính là một thực tế đáng lo ngại trong quản trị nhà nước. Mức điểm trung bình của MOBI 2021 chỉ đạt 30,9 tiếp tục gây thất vọng. Thử so sánh với việc công khai ngân sách của địa phương thì các cơ quan trung ương đã đi sau rất nhiều…”.

Nhóm nghiên cứu cũng khuyến nghị Bộ Tài chính cần tiếp tục rà soát và điều chỉnh lại hướng dẫn về các thông tin và định dạng tài liệu cần công khai tại Thông tư 90/2018/TT-BTC; có hướng dẫn cụ thể với từng loại đơn vị dự toán, nhất là các bộ, cơ quan trung ương.

Ngoài ra, cũng cần có hướng dẫn để các đơn vị đặc thù như Ngân hàng Chính sách xã hội, Ngân hàng Phát triển, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam thực hiện công khai ngân sách theo quy định pháp luật. Đồng thời, cần chủ động truyền thông rõ ràng về việc công khai các tài liệu thông tin về ngân sách và quá trình xây dựng ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương để người dân có thể theo dõi thông tin và tham gia trong quá trình công khai ngân sách. Điều này sẽ góp phần cải thiện hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách cấp trung ương.

Nhóm nghiên cứu cũng đề xuất Bộ Tài chính sử dụng kết quả MOBI để thúc đẩy các bộ, cơ quan trung ương thực hiện công khai ngân sách như kinh nghiệm của Bộ Tài chính trong quá trình sử dụng kết quả MOBI để thúc đẩy các tỉnh, thành phố công khai ngân sách theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước 2015.

Đối với Quốc hội, Nhóm nghiên cứu đề nghị Quốc hội cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, bao gồm cả giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề.

Đồng thời, cần xem xét hoạt động công khai ngân sách nhà nước của các bộ, cơ quan trung ương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của bộ, cơ quan trung ương và phân bổ ngân sách; xem xét bổ sung chế tài xử lý các vi phạm về thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật.