TCDN - Tại Diễn đàn “Doanh nghiệp Nhà nước: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt”, các đại biểu và chuyên gia kinh tế đã dành nhiều thời gian phân tích vai trò, vị trí, cũng như những điểm nghẽn và yêu cầu đổi mới đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước (DNNN) trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Sáng 20/11, tham gia Diễn đàn "Doanh nghiệp Nhà nước: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt", bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng, Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước (Bộ Tài chính) cho rằng, quan điểm chỉ đạo của Đảng qua các thời kỳ đều khẳng định vai trò của DNNN là lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; DNNN tập trung vào những lĩnh vực then chốt, thiết yếu; những địa bàn quan trọng và quốc phòng, an ninh; những lĩnh vực mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác không đầu tư.

Trong bối cảnh khoa học công nghệ, phát triển kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế được xác định là các thành tố quan trọng của "Bộ tứ trụ cột" tạo nền tảng, động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế - xã hội, DNNN có trách nhiệm tiên phong dẫn đầu trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phục hồi nền kinh tế; tăng cường liên kết, kết nối giữa DNNN với tổ chức kinh tế tập thể và doanh nghiệp tư nhân. Thực hiện cơ cấu lại, đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo cơ chế thị trường, kiên quyết cổ phần hóa, bán vốn tại những doanh nghiệp mà nhà nước không cần nắm hoặc không cần giữ cổ phần, vốn góp chi phối; đồng thời xử lý triệt để, bao gồm cả việc cho phá sản các doanh nghiệp nhà nước yếu kém.

Theo bà Thủy, năm 2017, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TW về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước. Nghị quyết đã khẳng định quan điểm chỉ đạo về vị trí, vai trò của DNNN là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.

DNNN tập trung vào những lĩnh vực then chốt, thiết yếu; những địa bàn quan trọng và quốc phòng, an ninh; những lĩnh vực mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác không đầu tư; đồng thời, nêu rõ mục tiêu tổng quát là phải cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước trên nền tảng công nghệ hiện đại, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị theo chuẩn mực quốc tế, nhằm huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực xã hội, bảo toàn, phát triển vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để DNNN giữ vững vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.

"Trong những năm qua, DNNN đã khẳng định vị trí quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội. Có thể thấy, tuy số lượng DNNN đã giảm mạnh, quy mô vốn và tài sản đã thu hẹp đáng kể so với tương quan với các khu vực khác, nhưng DNNN đã có nhiều nỗ lực nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, cải thiện hiệu suất lao động, đóng góp tích cực vào ngân sách Nhà nước, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an sinh - xã hội và an ninh - quốc phòng của đất nước. DNNN hoạt động trong các ngành, lĩnh vực then chốt, chiến lược của nền kinh tế, theo đó, thực hiện tốt vai trò là trụ cột của nền kinh tế, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tái cấu trúc nền kinh tế", Phó Cục trưởng, Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước nói.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia, nhà phân tích cho rằng, DNNN - với trọng tâm là các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước tiếp tục đóng vai trò chi phối, chủ đạo trong những ngành, lĩnh vực có tính chất chiến lược, thiết yếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; là công cụ quan trọng để thực hiện ổn định nền kinh tế vĩ mô, đối phó với những biến động của thị trường, kiềm chế lạm phát, bảo đảm cân bằng về đầu tư phát triển theo vùng, miền; góp phần xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng cần thiết cho nền kinh tế (hạ tầng giao thông, nông nghiệp nông thôn, năng lượng, viễn thông), thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.

Bên cạnh những kết quả đạt được, DNNN vẫn đối mặt với nhiều hạn chế khi vai trò dẫn dắt, tạo động lực liên kết và hình thành chuỗi giá trị gia tăng còn mờ nhạt, chỉ một số tập đoàn – tổng công ty lớn thực sự tham gia vào các lĩnh vực công nghệ lõi, công nghệ số, năng lượng mới hay các ngành có hàm lượng khoa học – công nghệ cao. Phần lớn DNNN còn lại vẫn vận hành theo mô hình khép kín, tự thực hiện hầu hết các khâu sản xuất – kinh doanh, khiến khả năng hợp tác và thu hút doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác vào chuỗi cung ứng còn rất hạn chế. 

Các ý kiến cho rằng nguồn lực vốn và tài sản của DNNN chưa được khơi thông do cơ chế phân cấp quyết định đầu tư còn chặt chẽ, thủ tục rườm rà và thiếu quyền tự chủ đối với các dự án lớn hoặc rủi ro, khiến năng lực cạnh tranh tụt lại so với xu hướng phát triển chung. Tính chủ động của DNNN trong sản xuất – kinh doanh còn hạn chế khi nhiều quyết định phải chờ phê duyệt từ cơ quan đại diện chủ sở hữu, làm chậm tiến độ đầu tư và bỏ lỡ cơ hội kinh doanh. Hoạt động đầu tư vẫn mang tính đơn lẻ, thiếu liên kết và hội nhập sâu, trong khi hiệu quả của nhiều dự án chưa tương xứng với nguồn lực, thậm chí có doanh nghiệp thua lỗ kéo dài và rơi vào tình trạng mất an toàn tài chính. 

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Tất Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, thống kê - ổn định tiền tệ, tài chính (NHNN) nhắc lại mục tiêu của Nghị quyết số 12-NQ/TW về "Cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước trên nền tảng công nghệ hiện đại, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị theo chuẩn mực quốc tế, nhằm huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực xã hội, bảo toàn, phát triển vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để doanh nghiệp Nhà nước giữ vững vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội". 

Ông Thái cho biết, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh định hướng phát triển giai đoạn mới, trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, tài nguyên thuộc sở hữu Nhà nước là nền tảng, và đất nước phải đẩy mạnh khoa học công nghệ, chuyển đổi số, nông nghiệp – xuất khẩu, gắn với bảo đảm an sinh và tự chủ quốc phòng để xây dựng mô hình phát triển bền vững, hiện đại.    

Phó Vụ trưởng Nguyễn Tất Thái đề xuất các cơ quan sớm cụ thể hóa Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để trao thêm quyền tự chủ cho DNNN và người đại diện vốn, đồng thời làm rõ trách nhiệm, tiêu chuẩn và cơ chế giám sát. Ông nhấn mạnh cần đẩy nhanh tái cơ cấu, hoàn thiện cơ chế quản lý – giám sát và phân định rạch ròi giữa quản lý Nhà nước, quản lý vốn và quản trị doanh nghiệp theo chuẩn thị trường.   

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, yêu cầu tăng trưởng nhanh, bền vững và đổi mới sáng tạo trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Điều này đòi hỏi phải cải cách mạnh mẽ và cơ cấu lại DNNN theo hướng tinh gọn, hiệu quả để khu vực này thực sự đóng vai trò mở đường, dẫn dắt trong các ngành then chốt của nền kinh tế.