TCDN - Đây là đề xuất của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) tại Hội thảo công bố kết quả nghiên cứu “Hướng tới Chính sách thuế bền vững trong khối ASEAN – Trường hợp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)” ngày 25/6.

Theo khuyến nghị của VEPR, đã đến lúc các nước thành viên ASEAN cần hợp tác và đồng thuận về những tiêu chuẩn tối thiểu chung đối với ưu đãi thuế TNDN trong khu vực nhằm ngăn chặn các thực hành thuế có hại đang ảnh hưởng tiêu cực tới các nguồn thu thiết yếu của ngân sách và tạo ra sự cạnh tranh không cần thiết giữa các nước thành viên, từ đó hướng tới mục tiêu chung xây dựng một ASEAN bền vững và tự cường. Cụ thể, ASEAN cần chấm dứt cuộc đua xuống đáy về ưu đãi thuế. Trong khi các nước trên thế giới đang xây dựng quy định về mức thuế suất tối thiểu toàn cầu, ASEAN nên thống nhất một cách tiếp cận chung trong khu vực. ASEAN cần thống nhất mức thuế TNDN thực nộp của từng nước không được thấp hơn mức thuế suất doanh nghiệp thực nộp tối thiểu của khu vực. Mức thuế suất thực nộp tối thiểu này nên được ASEAN thảo luận một cách kỹ lưỡng và nên quanh mức 12,5-20%. Bằng cách đó, ASEAN sẽ củng cố doanh thu thuế tại các quốc gia và ngăn chặn việc các nước thành viên xây dựng các chính sách có lợi cho nước mình nhưng có hại cho nước láng giềng.

Lý giải cho đề xuất trên, chuyên gia của VEPR nhấn mạnh, các nước thành viên ASEAN đang cạnh trạnh với nhau trong cuộc đua xuống đáy bằng cách hạ thấp mức thuế TNDN và liên tục đưa ra các ưu đãi thuế lớn đối với các nhà đầu tư. Trong 10 năm qua, thuế suất trung bình thuế TNDN của khu vực đã giảm từ mức trung bình 25,1% năm 2010 xuống 21,7% năm 2020.

Đặc biệt, việc một số nước thành viên áp dụng thời gian ân hạn thuế lên tới 20 năm và các ưu đãi lớn khác dựa trên lợi nhuận, mức thuế suất thuế TNDN thực nộp giảm 9,4 điểm phần trăm, khiến ASEAN trở thành một trong những khu vực có mức thuế TNDN thực nộp sau ưu đãi thuế thấp nhất trên thế giới. Cạnh tranh thuế và ưu đãi thuế trở thành mảnh đất màu mỡ cho các hành vi dịch chuyển lợi nhuận. Các quốc gia như Thái Lan, Indonesia và Malaysia ước tính mất ít nhất từ 6-9 điểm phần trăm doanh thu thuế TNDN do hành vi chuyển lợi nhuận của các công ty đa quốc gia.

PGS.TS Nguyễn Đức Thành – Trưởng nhóm nghiên cứu VEPR cho rằng, nếu các nước ASEAN thực sự mong muốn vượt qua thách thức về phát triển bền vững như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng ngày càng gia tăng và tỷ lệ nghèo cao, các nước này cần chấm dứt cuộc đua xuống đáy với những cam kết chính trị mạnh mẽ nhằm cải thiện việc huy động nguồn thu nội địa, đặc biệt trong bối cảnh phục hồi kinh tế hậu Covid – 19.

Thực tế, không có bằng chứng thực nghiệm nào cho thấy ưu đãi thuế làm tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài tại ASEAN. Hầu hết các ưu đãi thuế TNDN hiện tại ở ASEAN không nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư dài hạn mà thay vào đó được sử dụng để khỏa lấp cho những yếu kém trong năng lực quản trị và cơ sở hạ tầng và đáp ứng mong muốn ngắn hạn của các nhà đầu tư bằng cách cắt giảm thuế TNDN xuống mức tối thiểu.

Bên cạnh đó, ưu đãi thuế thậm chí đã tạo ra môi trường đầu tư không công bằng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tại Việt Nam, thuế suất thuế TNDN thực nộp đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực sản xuất là 8% trong năm 2016. Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp trong nước ở mức 14,5% và hơn 16% đối với các doanh nghiệp nhà nước có quy mô vốn lớn.