TCDN - Năng lực thực thi kém, lỗ hổng ở Bulgaria là hai trong số những nguyên nhân khiến dầu mỏ Nga vẫn tiếp tục vào châu Âu bất chấp các lệnh trừng phạt.

Hồi đầu tháng 8, các quan chức Bulgaria phát hiện một hiện tượng bất thường. Các thùng dầu mỏ Nga đã đến nước này với giá trên mức trần 60 USD mà phương Tây áp đặt nhằm làm giảm nguồn thu của Moscow.

Trong Liên minh châu Âu, Bulgaria được miễn trừ các lệnh trừng phạt liên quan đến cấm nhập dầu Nga để đảm bảo không phải đối mặt với tình trạng thiếu năng lượng trầm trọng. Nhưng liệu họ có thể nhập dầu của Nga nếu giá vượt trần?

Hải quan ở Sofia của Bulgaria muốn biết chắc chủ trương nên đã liên hệ với các quan chức EU để yêu cầu "làm rõ". Câu trả lời họ nhận là: Đồng ý nhập khẩu dầu Nga.

Dữ liệu hải quan mà Politico tiếp cận cho thấy Bulgaria đã nhập khẩu dầu thô Nga trên mức giá trần từ tháng 8 đến tháng 10. Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA) ước tính các lô hàng này trị giá khoảng 640 triệu euro. Phía Bulgaria chuyển tiền mặt đến các công ty năng lượng Nga.

Bulgaria là một trong những lỗ hổng của một loạt gói trừng phạt mà châu Âu tung ra thời gian qua nhằm khiến Nga giảm doanh thu xuất khẩu năng lượng. Nhưng thay vì chấp nhận các quy định cứng rắn mà EU thiết kế để tiêu hao tài chính của đất nước, Moscow tận dụng các kẽ hở và phát triển những phương thức lách lệnh trừng phạt, điều mà một quan chức cấp cao Ukraine đã mô tả là "chiến lược con gián".

Kết quả là, khoảng một năm sau khi áp đặt các biện pháp trừng phạt, mọi nỗ lực của EU đã hao mòn. Doanh thu xuất khẩu dầu của Nga chỉ giảm 14% kể từ khi họ hứng chịu các lệnh trừng phạt. Và vào tháng 10, doanh thu năng lượng hóa thạch của Nga đạt mức cao nhất 18 tháng. Tóm lại, các biện pháp trừng phạt đã không đạt mục tiêu, theo Politico.

Lỗ hổng tại Bulgaria

Sự giám sát có thể là nguyên nhân tạo nên lỗ hổng tại Bulgaria. Khi giá trần của EU được G7 thống nhất, họ đã cấm các công ty vận tải và bảo hiểm châu Âu cung cấp dịch vụ cho dầu Nga giao thương với các nước ngoài EU, nếu giá bán trên mức trần 60 USD.

Nhưng các quan chức EU lại chưa bao giờ nghĩ đến việc áp đặt quy định tương tự với các chuyến hàng đến EU, một phần vì Brussels đã cấm nhập khẩu dầu thô bằng đường biển của Nga cùng ngày hôm đó, trừ Bulgaria.

Năng lực thực thi kém

Tháng 10, một báo cáo do Nghị viện châu Âu ủy quyền cho thấy việc thực thi các lệnh trừng phạt của EU "rải rác" ở hơn 160 chính quyền địa phương. Các nước có "hệ thống thực thi không giống nhau", bao gồm "sự khác biệt lớn" về mức phạt đối với các hành động vi phạm.

Viktor Katona, nhà phân tích dầu thô tại công ty tình báo thị trường Kpler, cho biết ngay cả những người liên quan đến vận chuyển dầu mỏ Nga cũng chỉ được tiếp cận hạn chế với thông tin về giao dịch. Ví dụ, các công ty bảo hiểm dựa vào một tài liệu duy nhất từ các công ty mua bán dầu, nơi họ cam kết giá bán dầu mỏ Nga không vượt quá 60 USD mỗi thùng. Theo ông, nó tương tự như một "tuyên bố đức tin".

Một số nước EU có ngành vận tải biển lớn cũng ngần ngại thắt chặt lệnh trừng phạt dầu mỏ Nga. Trong đợt trừng phạt mới nhất, Síp, Malta và Hy Lạp tiếp tục nêu lo ngại việc tăng cường các hạn chế. Một nhà ngoại giao cho rằng các lệnh trừng phạt chặt chẽ hơn chỉ thúc đẩy Nga sử dụng dịch vụ ngoài phương Tây để chở dầu.

Sơ hở này đã mang lại cơ hội cho Moscow. Theo CREA, từ tháng 8 đến tháng 10, tất cả chuyến hàng dầu Nga đến Bulgaria đều có giá từ 69 đến 89 USD mỗi thùng. Giao dịch cũng dựa vào các doanh nghiệp phương Tây, gồm từ các nhà khai thác tàu Hy Lạp và công ty bảo hiểm Anh và Na Uy. Và tất cả hợp pháp về mặt kỹ thuật.

Việc Bulgaria được miễn lệnh cấm dầu mỏ Nga mang lại lợi nhuận cho Lukoil - công ty dầu tư nhân lớn nhất của Nga và điện Kremlin. Kể từ khi lệnh trừng phạt có hiệu lực, xuất khẩu dầu của Lukoil sang Bulgaria thu về hơn 2 tỷ euro. Trong đó, điện Kremlin kiếm một tỷ euro trực tiếp từ tiền thuế bán hàng.

Theo Isaac Levi, Trưởng nhóm Nga - châu Âu của CREA, trường hợp Bulgaria "nêu bật một trong nhiều lỗ hổng khiến các biện pháp trừng phạt kém hiệu quả hơn trong việc làm giảm thu nhập từ xuất khẩu dầu mỏ Nga". Giới chức Bulgaria đang chịu áp lực tìm cách lấp lỗ hổng này.

Người phát ngôn của Ủy ban bảo vệ các lệnh trừng phạt của EU nói Nga đã buộc phải chi "hàng tỷ USD" để thích ứng với thực tế mới, bao gồm cả việc mua thêm tàu chở dầu cũng như đầu tư vào cơ sở hạ tầng xuất khẩu và khai thác khi nhu cầu của phương Tây suy giảm. CREA cho rằng giá trần đã tước mất 34 tỷ euro doanh thu xuất khẩu của Nga, tương đương với khoảng hai tháng thu nhập năm nay.

'Hạm đội bóng tối'

Về phía Nga, một "hạm đội bóng tối" gồm các tàu chở dầu cũ kỹ đã xuất hiện, được quản lý thông qua mạng lưới các công ty che giấu quyền sở hữu. Dầu mỏ Nga được sang tay giữa các tàu ngay trên biển. Để miễn nhiễm các lệnh trừng phạt của phương Tây đồng thời đáp ứng các yêu cầu cơ bản về hàng hải, một ngành công nghiệp nhỏ gồm các công ty bảo hiểm đã mọc lên ở các nước như Ấn Độ.

Byron McKinney, Giám đốc thương mại và hàng hóa S&P, cho rằng giá trần có hiệu lực chỉ trong thời gian ngắn ban đầu. "Nhưng hiện tại, tình hình là hầu hết biện pháp trừng phạt được áp dụng đều không thực sự hiệu quả, hoặc chúng rất hạn chế", ông nhận xét.

Katona, nhà phân tích dầu mỏ của Kpler, cho biết các giao dịch của Nga ngày càng rời xa các nhà khai thác và thương nhân phương Tây. "Mọi loại dầu mỏ Nga hiện đều giao dịch trên giá trần, trong khi CREA ước tính chỉ 48% lượng dầu Nga được vận chuyển bởi tàu chở thuộc sở hữu hoặc bảo hiểm ở các nước G7 và EU trong tháng 10", ông nói.

Các nước như Ấn Độ đã tăng nhập khẩu dầu thô giá rẻ của Nga lên 134%, theo CREA. Họ chế biến và sau đó bán dầu tới khắp nơi. Điều đó có nghĩa là người tiêu dùng châu Âu có thể vô tình tiêu thụ dầu thô của Nga.