TCDN - Với sự vào cuộc đồng bộ, linh hoạt và sáng tạo, ngành tài chính không chỉ góp phần hiện thực hóa mục tiêu hiện đại hóa nông thôn, mà còn khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo hướng bao trùm và bền vững.

Trong hơn một thập kỷ qua, chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) đã trở thành một trong những chính sách trọng tâm của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển toàn diện khu vực nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân.

Để thực hiện thành công chương trình này, nguồn lực tài chính đóng vai trò then chốt, trong đó ngành tài chính giữ vị trí trung tâm trong việc huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn – từ ngân sách nhà nước, vốn tín dụng, đến các nguồn xã hội hóa.

“Trụ cột” trong huy động và quản lý nguồn vốn

Ngay từ khi Chương trình xây dựng NTM được triển khai, ngành tài chính đã chủ động tham mưu cơ chế tài chính phù hợp, đảm bảo vừa khuyến khích địa phương chủ động, vừa tạo điều kiện huy động đa dạng nguồn lực. Nguồn vốn cho xây dựng NTM không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà còn bao gồm vốn tín dụng, vốn doanh nghiệp, đóng góp của người dân, cũng như các khoản hỗ trợ quốc tế.

Ngành tài chính đã tham mưu Chính phủ ban hành cơ chế lồng ghép các nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia, giúp sử dụng hiệu quả, tránh trùng lặp, thất thoát. Nhiều địa phương đã vận dụng sáng tạo, huy động được hàng nghìn tỷ đồng ngoài ngân sách, góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách trung ương.

Bộ Tài chính và các Sở Tài chính địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phân cấp nguồn lực tài chính. Thay vì cơ chế “xin – cho”, nhiều địa phương đã được giao quyền chủ động trong quyết định danh mục, mức đầu tư các công trình nông thôn mới, qua đó phát huy tính sáng tạo, linh hoạt phù hợp với đặc thù từng vùng.

Huy động hiệu quả nguồn vốn ngân sách nhà nước

Nguồn vốn từ ngân sách nhà nước (NSNN) là nền tảng, đóng vai trò “vốn mồi” để thu hút các nguồn lực khác. Ngành tài chính đã điều hành ngân sách theo hướng ưu tiên cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; đồng thời đảm bảo kỷ luật tài chính, minh bạch trong quản lý và chi tiêu.

Từ năm 2010 đến nay, tổng nguồn vốn NSNN bố trí thực hiện chương trình NTM lên đến hàng trăm nghìn tỷ đồng. Bộ Tài chính đã hướng dẫn các địa phương sử dụng nguồn vốn tập trung, đúng mục tiêu, ưu tiên cho hạ tầng thiết yếu như giao thông nông thôn, trường học, trạm y tế, hệ thống nước sạch, điện, nhà văn hóa…

Cùng với đó, ngành tài chính đã đẩy mạnh phân cấp nguồn thu – chi giữa trung ương và địa phương, giúp chính quyền cơ sở chủ động cân đối, bố trí nguồn lực thực hiện chương trình. Cơ chế này góp phần giảm thủ tục, nâng cao hiệu quả quản lý và tăng tính trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong sử dụng vốn.

Vốn tín dụng – động lực thúc đẩy sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn

Bên cạnh NSNN, vốn tín dụng là kênh quan trọng thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn. Ngành tài chính đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng xây dựng cơ chế tín dụng ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp và người dân đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn.

Nhiều chính sách hỗ trợ tín dụng đã phát huy hiệu quả như: cho vay ưu đãi đối với hộ sản xuất, kinh doanh ở nông thôn; cho vay theo chuỗi giá trị nông sản; tín dụng phục vụ xây dựng hạ tầng nông thôn…

Đặc biệt, ngành tài chính đã góp phần hình thành cơ chế bảo lãnh tín dụng, hỗ trợ lãi suất, giúp doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, hộ nông dân tiếp cận vốn thuận lợi hơn. Những chính sách này không chỉ giúp người dân đầu tư mở rộng sản xuất, mà còn góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng bền vững, hiện đại.

Huy động nguồn lực xã hội hóa và hợp tác công – tư (PPP)

Một điểm sáng trong cơ chế huy động vốn cho xây dựng NTM là việc ngành tài chính khuyến khích xã hội hóa đầu tư, thu hút doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân cùng tham gia. Cơ chế chính sách về đối tác công – tư (PPP) trong hạ tầng nông thôn được hoàn thiện, mở ra hướng đi mới trong việc đầu tư giao thông, điện, nước, xử lý môi trường, và các dịch vụ công ở nông thôn.

Theo thống kê, tỷ lệ vốn xã hội hóa trong tổng nguồn lực xây dựng NTM đã chiếm khoảng 50% ở nhiều địa phương. Các doanh nghiệp không chỉ đầu tư vào hạ tầng mà còn đóng vai trò đầu tàu trong phát triển vùng nguyên liệu, liên kết sản xuất – tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Bộ Tài chính cũng đã ban hành các chính sách ưu đãi thuế, phí, lệ phí để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư về nông thôn; đồng thời hướng dẫn các địa phương công khai, minh bạch thông tin tài chính, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và người dân.

Nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và sử dụng nguồn vốn

Song song với việc huy động vốn, ngành tài chính đặc biệt chú trọng đến công tác quản lý, giám sát và kiểm tra việc sử dụng vốn. Các quy định về công khai ngân sách, kiểm toán, và đánh giá hiệu quả đầu tư được siết chặt, giúp phòng ngừa thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Công nghệ số cũng được ngành tài chính ứng dụng trong quản lý chi ngân sách, giám sát tiến độ giải ngân, giúp các cấp chính quyền kịp thời điều chỉnh, đảm bảo tiến độ thực hiện các tiêu chí nông thôn mới.

Bên cạnh đó, ngành tài chính còn tham mưu chính sách khuyến khích tiết kiệm, chống đầu tư dàn trải, chú trọng các dự án mang lại hiệu quả kinh tế – xã hội rõ rệt. Nhờ đó, nhiều địa phương đã hoàn thành và vượt mục tiêu chương trình NTM, đời sống người dân không ngừng được cải thiện.

Hướng đi trong giai đoạn mới

Bước sang giai đoạn 2025–2030, chương trình xây dựng NTM hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả và bền vững. Ngành tài chính sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động và phân bổ nguồn lực linh hoạt, ưu tiên hỗ trợ các vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn ở nông thôn.

Ngoài ra, ngành tài chính sẽ tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư, thúc đẩy tín dụng xanh, tín dụng vi mô và các mô hình hợp tác tài chính sáng tạo, hướng tới mục tiêu “mỗi xã nông thôn mới là một cộng đồng phát triển bền vững”.