TCDN - Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng Việt Nam sang thị trường các nước CPTPP đã có chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, giá trị mặt hàng còn khiêm tốn, tỷ lệ thị phần hiện tại chưa tương xứng với tiềm năng. Hình ảnh về thương hiệu của Việt Nam tại các thị trường này còn tương đối mờ nhạt.

Hình ảnh thương hiệu mờ nhạt

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, sau gần 5 năm thực thi, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã mang lại kết quả tích cực cho xuất khẩu Việt Nam. Các doanh nghiệp đã khai thác có hiệu quả cơ hội tại thị trường CPTPP và đạt được những kết quả tích cực. Trong đó, xuất nhập khẩu sang thị trường các nước đối tác mà Việt Nam chưa có FTA trước đó gồm Canada và Mexico đã có kim ngạch tăng trưởng ấn tượng.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, nhắc tới Hiệp định CPTPP mọi người chủ yếu tập trung về ba thị trường chưa có hiệp định thương mại tự do (FTA) khi CPTPP có hiệu lực, đó là Canada, Mexico và Peru. Bởi, kể từ khi thực thi CPTPP, hai thị trường Canada, Mexico đã có sự tăng trưởng rất đáng khích lệ. Ngoài ra, thặng dư thương mại mà Việt Nam có được từ hai thị trường này thường chiếm từ 1/3 cho đến 1/2 thặng dư thương mại của các quốc gia.

Với thị trường Peru, Việt Nam thường cho rằng đây là thị trường khiêm tốn nhưng thực tế dư địa tăng trưởng của thị trường này lại rất cao. Có những năm tăng trưởng ba chữ số. Tuy nhiên, dư địa để doanh nghiệp (DN) thâm nhập sâu hơn nữa vào các thị trường như Canada, Mexico và Peru còn rất lớn. Có những mặt hàng hiện nay chỉ chiếm khoảng 3 - 5% tại các thị trường đó; hình ảnh về thương hiệu của Việt Nam tại các thị trường này còn tương đối khiêm tốn.

Bà Trần Thu Quỳnh, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada cho biết, Canada hiện là 1 trong 10 đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam trên thế giới. Theo số liệu của cơ quan chức năng Canada, trong năm 2022, XK của Việt Nam sang Canada đã tăng 26,4% về giá trị kim ngạch so với năm 2021 và 5 năm sau khi thực thi CPTPP, tăng từ mức 4,1 tỷ USD năm 2018 lên đến 9,9 tỷ USD năm 2022. Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, giá trị XK của chúng ta sang địa bàn cũng tăng tới 110% sau 5 năm, tức đây là thị trường tỷ USD có tốc độ tăng trưởng XK cao nhất trong nhóm các nước CPTPP. Với mức tăng trưởng XK cao như vậy, hiện nay, Việt Nam đã trở thành đối tác nhập khẩu lớn thứ bảy của Canada và Canada cũng là nước chúng ta có thặng dư thương mại rất lớn, lên đến trên 9 tỷ USD.Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho rằng dù kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng Việt Nam sang thị trường các nước CPTPP tích cực, nhưng giá trị mặt hàng còn khiêm tốn, tỷ lệ thị phần hiện tại chưa tương xứng với tiềm năng. Hình ảnh về thương hiệu của Việt Nam tại các thị trường này còn tương đối mờ nhạt.

Dù khách hàng nước ngoài cũng đã nghe đến cà phê Việt, gạo Việt nhưng những thương hiệu này chưa xuất hiện nhiều trên các kệ siêu thị hay trong tâm trí của người tiêu dùng của các nước CPTPP, đặc biệt là các thị trường mới.

Bên cạnh đó, cơ hội tận dụng ưu đãi từ Hiệp định này chưa thực sự cân bằng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI. Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam chưa tạo được thương hiệu riêng có khả năng cạnh tranh.

Bà Trịnh Huyền Mai, Phó Trưởng phòng Chính sách xúc tiến thương mại, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhận xét, hiện nay các doanh nghiệp xuất khẩu của nước ta chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Họ làm gia công xuất khẩu hoặc xuất khẩu ở dạng thô, dạng nguyên liệu để làm đầu vào cho các nhà sản xuất, nhà chế biến ở nước ngoài. Bởi vậy, giá trị gia tăng cũng như thương hiệu riêng của Việt Nam còn rất khiêm tốn.

Điển hình như ngành công nghiệp, khoảng 95% giá trị xuất khẩu là của các tập đoàn quốc tế FDI có thương hiệu toàn cầu riêng. Trong chuỗi giá trị của dệt may, da giày, hình thức xuất khẩu chủ yếu là gia công, giá trị gia tăng rất thấp, tỷ lệ xuất khẩu qua trung gian rất cao và rất ít doanh nghiệp có thể xuất khẩu bằng thương hiệu riêng.

Nguyên nhân được cho là do doanh nghiệp Việt Nam chưa nhận thức được tầm quan trọng của phát triển thương hiệu tại các thị trường. Các doanh nghiệp thường tập trung vào tăng năng suất, chất lượng sản phẩm nên việc nhận thức về vai trò của phát triển thương hiệu riêng chưa được quan tâm đúng đắn.

Ngoài ra, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, vấn đề tiêu chuẩn chất lượng, năng lực chế biến và khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của các doanh nghiệp còn hạn chế.

Giấy thông hành vào thị trường khó tính

Chia sẻ câu chuyện đưa thương hiệu sản phẩm gia vị hữu cơ của Việt Nam đến tất cả các thị trường, đặc biệt là thị trường cao cấp trên thế giới, bà Nguyễn Thị Huyền, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất và xuất khẩu Quế Hồi Việt Nam (Vinasamex) cho rằng chúng ta không thể nói với khách hàng rằng chất lượng sản phẩm của tôi rất tốt khi mà chúng ta không có một chứng nhận nào.

“Vì thế, chúng tôi xây dựng chuỗi giá trị, đào tạo cho người nông dân trong canh tác, đăng ký những chứng nhận quốc tế. Đó chính là giấy thông hành giúp cho chúng tôi có thể bán được những sản phẩm vào những thị trường khó tính. Con đường đó giúp chúng tôi nâng cao được giá trị gia tăng của sản phẩm, bán được sản phẩm với giá trị cao hơn và từng bước khẳng định thương hiệu sản phẩm quế, hồi và gia vị của Việt Nam trên thị trường quốc tế”, bà Huyền khẳng định.

Ở góc độ xúc tiến thương mại, theo bà Trịnh Huyền Mai, doanh nghiệp cần chủ động gia tăng giá trị sản phẩm thông qua việc cải tiến thường xuyên chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm cho phù hợp với thị trường đích và nhất là quan tâm tới những vấn đề mà thị trường đang hướng tới như chuyển đổi xanh, phát triển bền vững… phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng.Mặt khác, phải chủ động tìm hiểu và tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại do các bộ, ngành, hiệp hội triển khai và tận dụng được uy tín của thương hiệu quốc gia, thương hiệu ngành hàng, chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể của Việt Nam khi thâm nhập các thị trường mới.

Ngoài việc đầu tư về chiến lược thương hiệu thật bài bản, các kế hoạch truyền thông định kỳ, doanh nghiệp cũng phải quan tâm đến việc đăng ký và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với thương hiệu sản phẩm của mình ở thị trường nước ngoài.

Bà Trần Thu Quỳnh cho rằng không có giải pháp chung, cũng không nên tìm con đường giống nhau cho tất cả mọi doanh nghiệp và ngành hàng trong việc xây dựng thương hiệu riêng.

Sản xuất gia công hay sản xuất theo nhãn hàng của các chuỗi siêu thị, các nhà nhập khẩu phân phối lớn của thế giới cũng là phương cách để các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường một cách bền vững và có đơn hàng ổn định.Nhiều mặt hàng của Việt Nam đã ổn định tại các hệ thống siêu thị ở Canada nhờ chấp nhận sản xuất gia công theo nhãn hiệu của Canada, ví dụ như các sản phẩm nước dừa, tôm chiên bột, nước mắm...

Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp phát triển những dòng sản phẩm có tính sáng tạo cao, có tính riêng, tính mới thì cần khuyến khích xây dựng thương hiệu riêng một cách bài bản, Cần lấy thị trường trong nước làm chủ đạo. Đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể dựa vào thương mại điện tử để làm bàn đạp ra thị trường khu vực và thế giới.

Có những ngành chúng ta bắt buộc phải phát triển thương hiệu riêng như dịch vụ xây dựng, dịch vụ nhượng quyền thương mại, dịch vụ viễn thông, dịch vụ công nghệ thông tin… bắt buộc chúng ta phải có thương hiệu. Đối với ngành công nghiệp may mặc, giày dép, túi xách cũng vậy, đáng lẽ phải phát triển thương hiệu riêng từ rất lâu.

Đặc biệt, bà Quỳnh cho rằng các doanh nghiệp cần phải đi cùng với nhau và đi cùng với các hiệp hội ngành hàng, để cùng xây dựng chiến lược phát triển thương hiệu, phát triển thị trường.

Thái Lan, Trung Quốc là những nước rất thành công trong hợp tác, hỗ trợ để quảng bá sản phẩm cho nhau ở nước ngoài. “Buôn có bạn, bán có phường” cũng có nghĩa là sự đồng bộ giữa các tiêu chuẩn sản xuất, sự kết nối thông tin mạng lưới đối tác nhập khẩu, nhà cung cấp, sự phối hợp trong các khâu kho vận và logistics…Tất nhiên ở bậc cao hơn nữa là khả năng phát triển cả hệ sinh thái cho ngành hàng để có thể phát triển được thương hiệu riêng.

Phương Thảo