TCDN - Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và rủi ro gia tăng, bảo hiểm là công cụ quan trọng để nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế. Tuy nhiên, hoạt động của thị trường bảo hiểm Việt Nam vẫn còn một số tồn tại như: tỷ lệ tham gia bảo hiểm còn thấp; sản phẩm bảo hiểm chưa đa dạng.

Tóm tắt

Bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại Việt Nam. Trước hết, bảo hiểm giúp doanh nghiệp và người dân khắc phục hậu quả tài chính khi gặp phải các biến cố bất ngờ như thiên tai, tai nạn, bệnh tật hay tổn thất trong sản xuất - kinh doanh. Nhờ đó, các chủ thể trong nền kinh tế có thể yên tâm đầu tư, mở rộng hoạt động và tái cấu trúc khi cần thiết. Ngoài ra, bảo hiểm còn góp phần ổn định thị trường tài chính thông qua việc huy động và tái đầu tư nguồn vốn lớn, thúc đẩy tiêu dùng và tiết kiệm. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và rủi ro ngày càng gia tăng, bảo hiểm là công cụ quan trọng để nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Tuy nhiên, hoạt động của thị trường bảo hiểm Việt Nam vẫn còn một số tồn tại như: tỷ lệ tham gia bảo hiểm còn thấp, đặc biệt ở khu vực nông thôn và nhóm đối tượng thu nhập thấp; nhận thức của người dân về vai trò của bảo hiểm còn hạn chế; sản phẩm bảo hiểm chưa đa dạng. Hơn nữa, khung pháp lý và năng lực quản lý thị trường bảo hiểm còn bất cập, khiến thị trường phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Những yếu tố này cản trở vai trò của bảo hiểm trong việc góp phần xây dựng một nền kinh tế phát triển toàn diện và bền vững.

1. Đặt vấn đề

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với hàng loạt thách thức như biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và những bất ổn kinh tế - xã hội, nhu cầu xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để đạt được mục tiêu này, không chỉ cần sự đồng bộ trong chính sách và công nghệ, mà còn đòi hỏi các công cụ tài chính hiệu quả nhằm phân tán rủi ro và tăng cường khả năng chống chịu của xã hội. Trong đó, bảo hiểm đóng vai trò như một 'lá chắn kinh tế' quan trọng, góp phần ổn định đời sống người dân, thúc đẩy đầu tư và hỗ trợ phục hồi sau khủng hoảng. Vậy bảo hiểm đang và sẽ đóng vai trò như thế nào trong tiến trình phát triển bền vững của một quốc gia.

2. Phương pháp nghiên cứu

Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, sử dụng số liệu của thị trường bảo hiểm Việt Nam và các số liệu công bố trên các website để tổng hợp, phân tích, nhận định về vai trò của bảo hiểm đối với sự phát triển kinh tế bền vững.

3. Nội dung

Phát triển kinh tế bền vững là mô hình tăng trưởng nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài, hài hòa giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. Đây là khái niệm cốt lõi trong các chiến lược phát triển quốc gia và toàn cầu, được nhấn mạnh trong Chương trình nghị sự 2030 của Liên hiệp quốc. Bảo hiểm, với vai trò là công cụ tài chính chuyển giao rủi ro, không chỉ giúp ổn định tình hình tài chính cho tổ chức và cá nhân mà còn hỗ trợ quản lý rủi ro, thúc đẩy đầu tư và khuyến khích hành vi bền vững. Vai trò của bảo hiểm đối với sự phát triển kinh tế bền vững được nhìn nhận trên một số khía cạnh về kinh tế, xã hội và môi trường.

Thứ nhất, về khía cạnh kinh tế.

Bảo hiểm góp phần bảo toàn tài sản, ổn định tình hình tài chính, ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm

Từ khi ra đời, bảo hiểm đã chứng minh vai trò to lớn trong việc ổn định tài chính cho các cá nhân và các tổ chức tham gia bảo hiểm. Khi rủi ro hay sự kiện bảo hiểm xảy ra gây thiệt hại cho đối tượng bảo hiểm, nếu thuộc phạm vi bảo hiểm các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ tiến hành bồi thường, trả tiền bảo hiểm. Việc bồi thường, trả tiền bảo hiểm sẽ giúp cho các tổ chức bảo toàn được nguồn vốn, tài sản; đối với các cá nhân và gia đình có thể khắc phục được khó khăn về tài chính và tránh rơi vào tình trạng kiệt quệ về và vật chất và tinh thần.

Đến nay, thị trường bảo hiểm đã và đang bảo vệ cho hầu hết tất cả các loại hình tài sản bao gồm công trình xây dựng, tài sản của mọi thành phần kinh tế từ Nhà nước, tư nhân đến đầu tư nước ngoài; mọi ngành kinh tế từ công nghiệp, nông nghiệp đến các ngành dịch vụ; với đa dạng loại hình bảo hiểm từ bảo hiểm tài sản thiệt hại, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển, bảo hiểm hàng không, bảo hiểm hàng hải cho đến bảo hiểm bảo lãnh, bảo hiểm tín dụng và rủi ro tài chính, gián đoạn kinh doanh, bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thủy sản... Những nghiệp vụ bảo hiểm ngày càng đa dạng giúp cho các tổ chức, cá nhân có sự bảo vệ về mặt tài chính, được bảo hiểm bồi thường, trả tiền bảo hiểm khi không may xảy ra rủi ro, tai nạn, ốm đau mà không cần tới sự hỗ trợ tài chính từ ngân sách nhà nước. Thực tế thời gian qua trên thế giới xảy ra rất nhiều vụ tổn thất trong đó số tiền bồi thường của các doanh nghiệp bảo hiểm vô cùng lớn.

Đầu tiên, phải kể đến vụ nổ ở Thiên Tân, Trung Quốc năm 2015. Tháng 8.2015, một vụ nổ kinh hoàng xảy ra tại kho chứa hàng ở cảng Thiên Tân khiến hơn 170 người thiệt mạng. Sức mạnh của vụ nổ khiến một góc cảng gần như bị san phẳng. 304 tòa nhà, hơn 12.000 xe hơi và khoảng 7.533 container đang tập kết tại cảng bị phá hủy, thiêu rụi. Thiệt hại trực tiếp và gián tiếp lên đến 9 tỉ USD. Trong vụ này, theo các phân tích và đánh giá của ngân hàng Credit Suisse, các công ty bảo hiểm có thể đã phải bỏ ra 1 - 1,5 tỉ USD tiền bồi thường.

Một sự việc điển hình khác là vụ cháy rừng cuối năm 2024 tại bang California (Hoa Kỳ) khiến 1.716 công trình bị phá hủy, 432 công trình bị hư hại. Ước tính cuối cùng về tổn thất có thể lên tới 20 tỷ USD. Các công ty bảo hiểm đã chi trả hơn 4,2 tỷ USD cho các hồ sơ yêu cầu bồi thường liên quan đến đám cháy.

Không chỉ trên thế giới, ở Việt Nam gần đây cũng liên tục xảy ra những vụ tổn thất lớn với số tiền bồi thường của bảo hiểm lên tới hàng triệu USD. Trước tiên có thể kể đến vụ cháy ngày 26.8.2020 tại kho chứa hàng gia dụng thuộc Công ty cổ phần Ngôi nhà Ánh Dương Miền Nam (Sunhouse Miền Nam), KCN Tân Tạo, Bình Tân. Đám cháy thiêu rụi khoảng 4.000m2 kho trên tổng diện tích 7.200m2 kho hàng của Công ty Sunhouse Miền Nam song may mắn không gây thiệt hại về người. Trong vụ cháy này, Tổng Công ty Cổ phần bảo hiểm Bảo Minh đã tiến hành bồi thường với số tiền hơn 43 tỉ đồng.

Tiếp đến là thiệt hại do cơn bão Yagi năm 2024. Theo đánh giá của các chuyên gia, bão Yagi là cơn bão mạnh nhất trong 70 năm trên đất liền, cùng mưa lũ sau đó đã tàn phá nặng nề 26 tỉnh thành phía Bắc, cướp đi sinh mạng của 345 người và gây thiệt hại kinh tế gần 85.000 tỷ đồng, giảm 0,25 điểm phần trăm tăng trưởng năm 2024. Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho biết sau khi tổng hợp báo cáo của 31/31 doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ và 19/19 doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, tổng số tiền ước tính thiệt hại và chi trả quyền lợi bảo hiểm do cơn bão Yagi và lũ lụt gây ra khoảng 11.627 tỷ đồng.

Gần đây nhất có thể kể đến vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 ở Hạ Long ngày 19/7/2025 làm 39 người tử vong. Theo thống kê của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, tổng mức bồi thường của các doanh nghiệp bảo hiểm khoảng 23,4 tỷ đồng; trong đó bảo hiểm phi nhân thọ bồi thường 3,3 tỷ đồng, bảo hiểm nhân thọ chi trả 20,1 tỷ đồng. Rất nhiều tổn thất lớn đã được các doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường.

Theo số liệu của tổng cục Quản lý và giám sát bảo hiểm, tổng chi trả quyền lợi bảo hiểm giai đoạn 2022 - 2024 của các Doanh nghiệp bảo hiểm đạt 245.355 tỷ đồng, riêng trong năm 2024 đạt 93.906 tỷ đồng, tăng 15,7% so với năm 2023. Trong đó, chi trả của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ước đạt 22.500 tỷ đồng, giảm 6,2%, trong khi chi trả của các DNBH nhân thọ tăng mạnh 25%, đạt 71.400 tỷ đồng. Có thể nói, bảo hiểm đã thể hiện vai trò là một công cụ, giải pháp tài chính hữu hiệu giúp cho các tổ chức, cá nhân khắc phục tổn thất trong trường hợp xảy ra rủi ro.

Bảo hiểm là một trong trung gian tài chính, góp phần điều tiết quan hệ cung cầu về vốn trong nền kinh tế.

Vốn là yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất - kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Một nền kinh tế muốn tăng trưởng thì phải có một thị trường vốn phát triển lành mạnh, các kênh thu hút vốn đa dạng để có thể đáp ứng tối đa nhu cầu về vốn. Ngày nay, các công ty bảo hiểm là một kênh huy động vốn không thể thiếu của nền kinh tế và đang ngày càng được khai thác một cách hiệu quả, do phạm vi hoạt động rộng, các loại hình bảo hiểm phong phú. Thông qua các hợp đồng bảo hiểm, các doanh nghiệp bảo hiểm đã tập trung được một quỹ tiền tệ có quy mô lớn từ các khoản phí của tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm. Do đặc điểm của kinh doanh bảo hiểm là chu trình kinh doanh ngược, phí bảo hiểm thu trước, việc bồi thường và trả tiền bảo hiểm tiến hành sau, nếu khách hàng xảy ra sự kiện bảo hiểm hoặc thời điểm kết thúc hiệu lực bảo hiểm. Chính vì vậy, quỹ tiền tệ doanh nghiệp bảo hiểm huy động được sau khi trích lập các dự phòng để đảm bảo khả năng thanh toán có khoản thời gian tạm thời nhàn rỗi. Quỹ bảo hiểm đã trở thành một định chế tài chính trung gian quan trọng trên thị trường vốn. Đặc biệt, thông qua loại hình bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm đã khuyến khích các tầng lớp nhân dân tăng cường tiết kiệm và qua đó đã thu hút được một khối lượng lớn vốn nhàn rỗi để đầu tư.

Trong những năm qua, mặc dù nền kinh tế chịu ảnh hưởng rất lớn của đại dịch Covid, nhưng doanh thu phí bảo hiểm toàn thị trường vẫn khả quan. Cùng với đó, nguồn vốn các doanh nghiệp bảo hiểm đầu tư trở lại nền kinh tế cũng gia tăng. Điều đó được minh họa qua bảng số liệu sau:

Theo số liệu của Cục quản lý và giám sát bảo hiểm, số vốn đầu tư trở lại nền kinh tế của thị trường bảo hiểm Việt Nam những năm gần đây liên tục tăng, tính đến hết năm 2024 đã vượt mốc 850.000 tỷ đồng. Đây là một nguồn vốn đầu tư không nhỏ, góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính. Điều đó khẳng định vai trò huy động vốn để đầu tư của toàn ngành bảo hiểm là vô cùng quan trọng đối với các nền kinh tế

Bảo hiểm góp phần ổn định và tăng thu cho ngân sách nhà nước; đóng góp vào GDP

Với các loại hình bảo hiểm ngày càng đa dạng, doanh nghiệp bảo hiểm đã thu hút được số lượng lớn các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp và quỹ bảo hiểm. Khi khách hàng gặp rủi ro thuộc phạm vi bảo hiểm của hợp đồng sẽ được DNBH bồi thường để ổn định đời sống và sản xuất. Vì vậy ngân sách Nhà nước không phải chi tiền để trợ cấp cho các thành viên, các doanh nghiệp khi gặp rủi ro. Mặt khác, hàng năm, thông qua việc nộp thuế, bảo hiểm đã đóng góp một phần không nhỏ vào ngân sách nhà nước.

Ngành bảo hiểm cũng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đóng góp vào GDP theo cả phương diện trực tiếp lẫn gián tiếp. Trực tiếp, bảo hiểm tạo ra giá trị gia tăng thông qua các hoạt động thu phí bảo hiểm, cung cấp dịch vụ, quản lý rủi ro và đầu tư nguồn vốn nhàn rỗi. Những khoản thu này sau khi trừ đi chi phí và chi trả bồi thường sẽ được ghi nhận trong GDP như một phần của khu vực dịch vụ tài chính. Về mặt gián tiếp, bảo hiểm góp phần tạo môi trường ổn định cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư bằng cách giảm thiểu rủi ro tài chính cho các cá nhân và doanh nghiệp. Nhờ có bảo hiểm, các chủ thể kinh tế có thể yên tâm mở rộng quy mô hoạt động, từ đó làm tăng năng suất và hiệu quả, thúc đẩy tăng trưởng GDP. Điều đó được minh họa qua bảng số liệu sau:

Theo số liệu của Cục quản lý và giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính, những năm gần đây tỷ lệ đóng góp của ngành bảo hiểm vào GDP duy trì khoảng 2%. Ngành bảo hiểm đặt mục tiêu tăng trưởng bình quân giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 10%/năm; đồng thời đến năm 2030 đóng góp vào GDP 3,3-3,5%.

Thứ hai, về mặt xã hội

Bảo hiểm giúp người tham gia bảo hiểm chuyển giao rủi ro, tạo tâm lý yên tâm trong hoạt động sản xuất kinh doanh và cuộc sống; giảm áp lực cho ngân sách nhà nước.

Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, đời sống xã hội ngày càng được nâng cao thì con người càng có nhu cầu được đảm bảo an toàn cho tương lai. Môi trường kinh doanh cũng như môi trường xã hội đang dần xuất hiện những rủi ro mới. Những rủi ro thiên nhiên như bão lũ, hạn hán, cháy rừng tự nhiên… đang trở lên hết sức phức tạp. Thế giới đang biến triển hết sức phức tạp, khó đoán như chiến tranh, khủng bố, xung đột. trong tình hình như vậy, bảo hiểm chính là một giải pháp hữu hiệu, góp phần tích cực tạo ra tâm lý an tâm trong kinh doanh trong cuộc sống cho con người. Đối với sự phát triển kinh tế, bảo hiểm có vai trò như một đòn bẩy tâm lí, giúp ổn định quá trình đầu tư của các doanh nghiệp.

Khách hàng tham gia bảo hiểm bằng cách ký kết hợp đồng và nộp phí cho doanh nghiệp bảo hiểm. Tuy nhiên trong số lớn những tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm chỉ có số ít người không may gặp rủi ro. Lúc này, bảo hiểm sẽ sử dụng nguồn tài chính thu được từ số đông để san sẻ rủi ro cho số ít người gặp tổn thất. Do đó, thông qua việc đóng góp một khoản tiền nhỏ, người tham gia bảo hiểm không những được bảo vệ trước những thiệt hại về tài chính mà còn góp phần hỗ trợ, giúp đỡ những người không may khác. Tác dụng này đã thể hiện rõ nguyên tắc lấy số đông bù số ít và nguyên tắc chia sẻ rủi ro trong cộng đồng.

Bảo hiểm giữ vai trò quan trọng trong việc chia sẻ rủi ro và góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng đối mặt với nhiều biến động và rủi ro phức tạp. Nhờ có bảo hiểm, các thiệt hại về tài sản, con người và hoạt động kinh doanh do tai nạn, hỏa hoạn, thiên tai, bệnh tật, rủi ro pháp lý… được doanh nghiệp bảo hiểm chi trả, thay vì phải trông chờ vào sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.

Đặc biệt, trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh hay hỏa hoạn quy mô lớn, nếu không có bảo hiểm, Chính phủ sẽ phải chi ngân sách đáng kể để hỗ trợ phục hồi, tái thiết và ổn định đời sống người dân cũng như doanh nghiệp. Điều đó cho phép Nhà nước tập trung ngân sách cho đầu tư phát triển lâu dài như hạ tầng, giáo dục, y tế thay vì cứu trợ khẩn cấp. Ngoài ra, sự phát triển mạnh mẽ của thị trường bảo hiểm cũng góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý rủi ro và thúc đẩy ý thức tự bảo vệ tài chính, giảm phụ thuộc vào sự trợ giúp từ nhà nước khi xảy ra sự cố.

Tóm lại, bảo hiểm không chỉ là công cụ tài chính cho cá nhân và doanh nghiệp, mà còn là một cơ chế chia sẻ gánh nặng tài chính với nhà nước, đóng vai trò thiết yếu trong việc xây dựng một nền kinh tế ổn định và phát triển bền vững

Bảo hiểm góp phần tạo công ăn việc làm cho xã hội

Xét trên bình diện vĩ mô, bảo hiểm đã góp phần giải quyết công ăn việc làm cho người lao động.

Thông tin từ Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính, tính tới cuối năm 2024, thị trường bảo hiểm Việt Nam có 85 doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm (trong đó có 32 doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, 19 doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, 2 doanh nghiệp tái bảo hiểm và 32 doanh nghiệp môi giới bảo hiểm) và 1 chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài. Thị trường bảo hiểm đã tạo lập công ăn việc làm cho gần 1.000.000 lao động với thu nhập ổn định, được đào tạo về tài chính, bảo hiểm. Trong bối cảnh dịch covid ảnh hưởng nặng nề, nền kinh tế các nước trên thế giới và Việt Nam tăng trưởng chậm lại, doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất và công nhân bị thất nghiệp thì việc thu hút lao động trong ngành bảo hiểm càng có ý nghĩa to lớn.

Thứ ba, về khía cạnh môi trường

Bảo vệ môi trường là một trong ba trụ cột của phát triển bền vững. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai gia tăng và ô nhiễm môi trường diễn biến phức tạp, bảo hiểm ngày càng thể hiện rõ vai trò không chỉ là công cụ chia sẻ rủi ro, mà còn là một cơ chế tài chính hỗ trợ các hoạt động bảo vệ môi trường và khuyến khích hành vi xanh.

Bảo hiểm góp phần thúc đẩy doanh nghiệp có biện pháp bảo vệ môi trường.

Rủi ro về môi trường (như tràn hóa chất, rò rỉ khí độc, cháy nổ…) thường xảy ra bất ngờ và gây ra tổn thất rất lớn: thiệt hại tài sản, ngưng trệ hoạt động, bồi thường cho bên thứ ba, chi phí xử lý ô nhiễm, tiền phạt. Ví dụ nhà máy thép Formosa xả thải khiến cá chết hàng loạt trên 4 tỉnh miền Trung năm 2016, thiệt hại ước tính hơn 500 triệu USD (bao gồm chi phí đền bù cho ngư dân, xử lý môi trường, hỗ trợ kinh tế). Công ty đã cam kết bồi thường khoảng 500 triệu USD. Vụ việc nước sạch sông Đà bị ô nhiễm phenol, gây ảnh hưởng đến hàng triệu người dân Hà Nội năm 2019, công ty cấp nước bị xử phạt và phải bồi thường thiệt hại lớn, ước tính hàng chục tỷ đồng. Hay năm 2024, một nhà máy dệt ở Bình Dương xả nước thải chưa xử lý ra sông bị xử phạt hơn 1 tỷ đồng, đồng thời phải đền bù chi phí làm sạch nguồn nước. Các vụ việc trên cho thấy chi phí bồi thường và xử lý hậu quả môi trường rất lớn, vượt xa khả năng tài chính cá nhân hay doanh nghiệp nếu không có bảo hiểm. Bảo hiểm môi trường giúp doanh nghiệp chuyển giao rủi ro tài chính, đảm bảo có nguồn lực ứng phó kịp thời, hạn chế thiệt hại xã hội và môi trường. Để được bảo hiểm, doanh nghiệp phải xây dựng và duy trì các biện pháp quản lý môi trường như:Kế hoạch phòng ngừa sự cố; Quy trình vận hành an toàn, kiểm soát nguồn thải; Đào tạo nhân viên và kiểm tra định kỳ. Các công ty bảo hiểm tiến hành kiểm tra, giám sát việc thực hiện các biện pháp này, tạo ra chu trình phản hồi liên tục để giảm thiểu rủi ro môi trường. Hơn nữa, các công ty bảo hiểm có quyền từ chối bảo hiểm nếu doanh nghiệp không đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường. Điều này thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào hệ thống xử lý chất thải, công nghệ sạch, giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm.

Bảo hiểm khuyến khích thực hành và đầu tư xanh.

Nhiều công ty bảo hiểm đưa ra chính sách ưu đãi, giảm phí hoặc mở rộng quyền lợi cho các cá nhân, hộ gia đình áp dụng giải pháp thân thiện môi trường như: sử dụng năng lượng tái tạo (pin mặt trời, bơm nhiệt…); lắp đặt thiết bị tiết kiệm năng lượng; sử dụng phương tiện giao thông xanh (xe điện, xe đạp điện…). Người dân được khuyến khích thay đổi thói quen tiêu dùng, giảm phát thải khí nhà kính. Hơn nữa, bảo hiểm có thể áp dụng mức phí linh hoạt dựa trên mức độ rủi ro môi trường và hành vi của người tham gia. Những người thực hiện biện pháp giảm rủi ro  sẽ được giảm phí bảo hiểm, ngược lại, người có rủi ro cao sẽ phải trả phí cao hơn hoặc bị từ chối bảo hiểm. Điều này góp phần tạo động lực mạnh mẽ để cá nhân và hộ gia đình tuân thủ quy định bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, bảo hiểm còn hỗ trợ thu thập dữ liệu và quản lý rủi ro môi trường. Khi doanh nghiệp hoặc cá nhân mua bảo hiểm môi trường, công ty bảo hiểm thường yêu cầu cung cấp các thông tin chi tiết liên quan đến hoạt động sản xuất, mức độ ô nhiễm, các nguồn thải, quy trình xử lý chất thải... Qua đó, bảo hiểm tạo ra một cơ sở dữ liệu phong phú, hệ thống và cập nhật về tình trạng môi trường ở nhiều khu vực, ngành nghề khác nhau. Dữ liệu này giúp các công ty bảo hiểm đánh giá chính xác rủi ro, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước trong việc kiểm tra, giám sát và hoạch định chính sách bảo vệ môi trường hiệu quả.

Bảo hiểm sử dụng các công cụ và phương pháp khoa học như: mô hình định lượng rủi ro; phân tích thống kê, dự báo nguy cơ sự cố…Nhờ đó, các doanh nghiệp được phân loại theo mức độ rủi ro, từ đó giúp đưa ra mức phí bảo hiểm phù hợp và khuyến khích họ cải thiện biện pháp quản lý rủi ro. Dữ liệu và báo cáo từ các hợp đồng bảo hiểm môi trường cung cấp thông tin quý giá cho chính phủ và các cơ quan quản lý trong việc: xây dựng tiêu chuẩn, quy định về môi trường, giám sát thực thi luật pháp và chính sách bảo vệ môi trường. Qua đó, bảo hiểm góp phần nâng cao minh bạch, trách nhiệm và hiệu quả trong quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường.

Thị trường bảo hiểm là một bộ phận quan trọng của hệ thống tài chính, đóng vai trò trong việc phân tán rủi ro, huy động vốn và bảo vệ tài chính cho cá nhân, tổ chức, từ đó góp phần vào phát triển bền vững kinh tế. Tuy nhiên, tại Việt Nam, thị trường bảo hiểm vẫn còn tồn tại nhiều bất cập ảnh hưởng đến quá trình phát triển bền vững như: Tỷ lệ tham gia bảo hiểm còn thấp, người dân chưa nhận thức đầy đủ về vai trò và lợi ích lâu dài của bảo hiểm (phí bảo hiểm bình quân đầu người 2,3 triệu VNĐ/người/năm); cơ cấu thị trường chưa cân đối, doanh thu thị trường tập trung nhiều vào một số doanh nghiệp lớn, tạo nên sự mất cân bằng cạnh tranh (Trong kĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ, doanh thu của Bảo Việt, PVI, PTI, Bảo Minh và PJICO chiếm khoảng 60% tổng doanh thu toàn thị trường. Trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ, doanh thu của Bảo Việt nhân thọ, Prudential, Manulife, Dai-ichi Life, AIA chiếm khoảng hơn 70% tổng doanh thu toàn thị trường); sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm môi trường - những loại hình quan trọng cho phát triển bền vững  còn rất hạn chế; hệ thống công nghệ thông tin của nhiều doanh nghiệp bảo hiểm còn lạc hậu, ảnh hưởng đến khả năng phục vụ khách hàng và quản lý rủi ro; thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực định phí, quản trị rủi ro và phát triển sản phẩm…

Để bảo hiểm thực sự phát huy vai trò trong phát triển bền vững kinh tế, theo tác giả cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có thể kể tới một số giải pháp cơ bản sau:

- Tăng cường tuyên truyền, giáo dục tài chính về bảo hiểm. Phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp, và truyền thông để nâng cao hiểu biết cho người dân về vai trò và sự cần thiết của bảo hiểm.

- Hoàn thiện khung pháp lý về bảo hiểm, tăng cường vai trò quản lý nhà nước về bảo hiểm. Rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Kinh doanh bảo hiểm và các văn bản hướng dẫn để đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch, ổn định. Tăng cường các quy định về quản trị rủi ro, minh bạch thông tin, bảo vệ người tham gia bảo hiểm. Nâng cao năng lực thanh tra, kiểm tra và giám sát thị trường bảo hiểm.

- Phát triển các loại hình bảo hiểm phục vụ phát triển bền vững.

Tập trung nghiên cứu và phát triển các sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm vi mô, bảo hiểm thiên tai, bảo hiểm môi trường, bảo hiểm khí hậu, v.v. đặc biệt quan tâm tới các sản phẩm bảo hiểm hướng đến nhóm yếu thế, vùng sâu vùng xa, khu vực chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.

- Đa dạng hóa kênh phân phối, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ. Mở rộng kênh bancassurance, đại lý, thương mại điện tử, giúp bảo hiểm đến gần người dân hơn. Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp công nghệ, chuyển đổi số, tăng tính minh bạch và hiệu quả.

Tài liệu tham khảo:

1. Đặc san Thị trường Bảo hiểm Việt Nam 2022-2023

2. Niên giám và số liệu thị trường bảo hiểm Việt Nam của Cục quản lý và giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính

3. https://baochinhphu.vn/thu-tuong-chu-tri-phien-hop-ve-cong-tac-phong-chong-thien-tai-tim-kiem-cuu-nan-nam-2025

TS. Nguyễn Ánh Nguyệt

Khoa Ngân hàng và Bảo hiểm, Học viện Tài chính

Tạp chí in số tháng 11/2025