TCDN - Sản phẩm thế nào được coi là “made in Vietnam” là vấn đề gây tranh cãi trong thời gian qua. Vấn đề này ngày càng “nóng” lên sau một loạt vụ “đội lốt” hàng Việt.

Vắng quy định hàng “made in Vietnam”, Bộ kêu khó phân xử

Bộ Công Thương vừa lấy ý kiến dự thảo Thông tư về tiêu chí dán mác “made in Vietnam” cho hàng sản xuất lưu thông trên thị trường nội địa.

Sản phẩm thế nào được coi là “made in Vietnam” là vấn đề gây tranh cãi trong thời gian qua. Vấn đề này ngày càng “nóng” lên sau một loạt vụ “đội lốt” hàng Việt.

Hiện hàng hóa sản xuất, bao gồm cả sản xuất từ đầu vào nhập khẩu, và sau đó lưu thông trong nước vẫn chưa có quy định như thế nào thì được gắn nhãn “sản phẩm của Việt Nam” hay “sản xuất tại Việt Nam”…

Đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, việc thiếu vắng các quy định về việc như thế nào thì một sản phẩm được coi là "sản phẩm của Việt Nam" hay "sản xuất tại Việt Nam" đã khiến nhiều tổ chức và cá nhân lúng túng khi muốn ghi chính xác nước xuất xứ trên nhãn sản phẩm theo quy định của Nghị định 43.

Ở chiều ngược lại, một số mặt hàng dù chỉ trải qua các công đoạn gia công, lắp ráp, chế biến đơn giản tại Việt Nam nhưng cũng gắn nhãn "sản xuất tại Việt Nam" khiến người tiêu dùng thắc mắc, thậm chí bức xúc nhưng các cơ quan chức năng lại không có căn cứ để phân xử.

Trao đổi với Dân trí, bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập cho biết, theo quy định của WTO, quy định xuất xứ với hàng hóa trong nước thì có thể cao hơn hoặc bằng chứ không được “dễ dàng” hơn so với hàng xuất khẩu.

Theo bà Trang, hiện nay trên thế giới không phải nước nào cũng đưa ra bộ tiêu chí cụ thể để quy định hàng sản xuất lưu thông nội địa kiểu như dự thảo vừa ban hành của Bộ Công Thương.

Tuy nhiên, không thể căn cứ việc “các nước có làm thì mình mới làm” mà theo bà Trang, việc này phụ thuộc vào thực tế từng quốc gia để đưa ra những quyết sách phù hợp. Nhu cầu bảo vệ, thông tin cho người tiêu dùng ở mỗi nước, thị trường khác nhau và khi phát triển tới một trình độ nhất định thì những yêu cầu minh bạch thông tin là cần phải có.

Như vậy theo quan điểm bà Trang, đứng ở góc độ minh bạch thông tin và đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng thì cần có quy định rõ ràng cho tiêu chí thế nào là hàng hoá sản xuất tại Việt Nam.

“Xưa nay chỉ có quy định nhãn hàng hóa buộc phải ghi bao gồm 4-5 thông tin nhưng làm thế nào để biết hàng này có phải “made in Vietnam” thì không có. Vì thế có một số doanh nghiệp lợi dụng, làm ảnh hưởng lợi ích người tiêu dùng khi nhập khẩu toàn bộ nguyên liệu, sản xuất nước ngoài và chỉ làm công đoạn cực kỳ đơn giản nhưng vẫn dán nhãn hàng Việt Nam. Thậm chí có tình trạng nhập nguyên chiếc rồi xé nhãn mác nơi xuất xứ và gắn mác “made in Vietnam”, bà Trang nói.

Cần những khó chồng khó?

Mặc dù khẳng định cần thiết bộ tiêu chí cụ thể cho hàng hoá “made in Vietnam” song theo bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập, doanh nghiệp sẽ gặp phải khó khăn vì vừa bị ràng buộc bởi quy định WTO lại vừa đáp ứng linh hoạt với nhu cầu trong nước.

“Thậm chí làm ko khéo thì nhiều sản phẩm của các doanh nghiệp sản xuất thật ở Việt Nam nhưng lại không được ghi “made in Vietnam”. Nếu vậy thì lúc đó sẽ dán mác nào? Đây cũng là lý do khiến cơ quan quản lý mới lâu ban hành quy định, tiêu chí dán mác hàng của Việt Nam”, bà Trang băn khoăn.

Theo bà Trang, rõ ràng trước nay không quy định, cứ sản xuất ra rồi tự dán nhãn hàng Việt Nam và tự chịu trách nhiệm nhưng khi có quy định thì mọi thứ sẽ khác. Có thể sẽ minh bạch hơn nhưng cũng có khả năng sẽ khó khăn hơn rất nhiều đối với doanh nghiệp.

Trong khi đó, trao đổi với Dân trí, Luật sư Phạm Duy Khương - Giám đốc Công ty SB Law cho biết, ngoài việc chưa có quy định cụ thể về “made in Vietnam”, nhưng khái niệm khác như đóng gói tại Việt Nam, thiết kế tại Việt Nam, lắp ráp tại Việt Nam… cũng chưa được quy định rõ ràng gây lúng túng cho doanh nghiệp. Nên nhiều trường hợp, những sản phẩm gì liên quan đến Việt Nam thì đều được doanh nghiệp ghi “made in Vietnam”…, ông Khương nêu một thực tế hiện nay.

Tuy nhiên theo ông Khương với việc đưa ra một bộ tiêu chí hàng “made in Vietnam” cho tất cả các loại hàng hoá là chưa cần thiết.

Theo đó, thay vì làm một bộ quy chuẩn mọi mặt hàng thì Việt Nam cần ưu tiên trong thời gian tới tập trung vào một số nhóm hàng cụ thể. Đây là các nhóm hàng đặc thù đặc trưng, là lợi thế của Việt Nam. Còn lại những nhóm hàng khác có thể nghiên cứu sau.

“Quay trở lại vấn đề hiện nay, khi mọi thứ chưa rõ ràng thì người tiêu dùng thường sẽ bám vào sự xác thực từ các đơn vị trung gian. Cần nâng cao trách nhiệm của đơn vị trung gian trong việc cấp giấy chứng nhận chất lượng sản phẩm hay nguồn gốc xuất xứ…”, ông Khương nói.

Vị luật sư này cũng cho rằng trong khi chờ một bộ tiêu chuẩn về hàng “Made in Vietnam” tiêu thụ trong nước, vấn đề quan trọng nhất vẫn là ý thức trách nhiệm của chính doanh nghiệp với mỗi sản phẩm của mình.

“Dù doanh nghiệp có ghi như thế nào trong xuất xứ hàng hóa của mình, có đẳng cấp, có công nghệ như thế nào đi chăng nữa mà người tiêu dùng không chấp nhận thì doanh nghiệp cũng không bán được hàng. Và nếu có gian lận, người tiêu dùng sẽ sẵn sàng tẩy chay”, ông Khương nhấn mạnh.