TCDN - Cùng với phát triển kinh tế - xã hội, mức đô thị hóa ngày càng cao, các nhu cầu cấp thiết cho sinh hoạt đời sống của người dân và sản xuất kinh doanh ngày càng tăng cao, trong đó đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch là rất quan trọng.

Hiện tại, các nhà máy nước hoạt động vượt công suất thiết kế chiếm tỷ lệ cao, hệ thống hạ tầng cấp nước phần lớn bị xuống cấp, chất lượng nguồn nước thô khai thác sử dụng để sản xuất nước sạch tại một số nơi có nguy cơ bị ô nhiễm... Đó là thực trạng hệ thống cấp nước trên địa bàn tỉnh Quảng Trị,  đang cần có chiến lược đầu tư nâng cấp, cải tạo, mở rộng quy mô mạng lưới cấp nước đúng mực và dài hơi.

Trên toàn tỉnh Quảng Trị có duy nhất một đơn vị cung cấp nước sạch đang hoạt động là Công ty Cổ phần Nước sạch Quảng Trị, quản lý 10 Nhà máy sản xuất, cung cấp nước sạch phục vụ các đô thị và vùng ven đô trong toàn tỉnh với tổng công suất thiết kế 53.200m3/ngày.đêm cho 10/13 đô thị được công nhận từ loại V đến loại III. Tỉ lệ người dân đô thị được sử dụng nước sạch trung bình khoảng 95%, trong đó  khu vực trung tâm thành phố Đông Hà đạt 100%, các đô thị khác đạt từ 35% - 99%. Đối với 03 đô thị còn lại thị trấn Ái Tử và thị trấn Cửa Việt chưa có nhà máy xử lý nước riêng, người dân đô thị phải sử dụng nguồn nước từ địa phương khác đến. Riêng thị trấn Cửa Tùng hiện nay vẫn chưa có hệ thống cấp nước sạch tập trung để sử dụng.

Một thực trạng cho thấy,  về cơ bản các nhà máy nước hoạt động vượt quá công suất thiết kế (6/10 nhà máy), cơ sở hạ tầng như nhà máy, đường ống…được xây dựng từ khá lâu và đã qua nhiều lân sửa chữa theo tình thế, nên hệ thống cấp nước sạch trên toàn tỉnh Quảng Trị đã xuống cấp, nhiều đường ống bị rò, gây tổn thất nước chiếm tỷ lệ khá cao…

Xin được đơn cử một số nhà máy nước cung cấp nước sinh hoạt cho các khu vực trọng điểm, như hệ thống cấp nước thành phố Đông Hà. Thành phố này được cung cấp nước sạch từ nhà máy nước Tân Lương và Nhà máy nước Gio Linh. Trong đó, nhà máy nước Tân Lương được tư xây năm 1977, đã qua nhiều lần cải tạo, sửa chữa đến nay đã xuống cấp, công nghệ xử lý nước cũ, kém hiệu quả, công suất và chất lượng xử lý nước không cao. Công suất thiết kế không đủ cung cấp cho nhu cầu dùng nước của thành phố Đông  Hà, phải hoạt động vượt công suất.

Mặt khác, nguồn nước thô cung cấp cho nhà máy nước Tân Lương từ sông Vĩnh Phước không đáp ứng đủ công suất khai thác của nhà máy do nhu cầu sử dụng tăng cao. Vào mùa hạn, nước sông Vĩnh Phước thường cạn kiệt, nhà máy phải bổ sung nguồn nước từ Hồ Ái Tử với tổng lượng nước thô khoảng 1 triệu m3; chi phí khai thác, vận hành tăng cao.

Nhà máy nước thị xã Quảng Trị được đầu tư xây dựng năm 1996 với công suất 3.500 m3/ngày.đêm. Đến năm 2014 và 2018, NMN thị xã Quảng Trị được cải tạo, nâng cấp thêm 2.000 m3/ngày.đêm. Tuy vây, công suất khai thác hiện trạng của nhà máy nước thị xã Quảng Trị vượt quá 5.500m3/ngày.đêm. Mạng lưới đường ống được đầu tư từ năm 1998, thiếu tính chưa đồng bộ, chưa phân vùng cấp nước đảm bảo hiệu quả cho công tác vận hành, đến nay một số đã hư hỏng dẫn đến tình trạng rò rỉ, thất thoát nước….

Các nhà mày nước còn lại trên địa bàn tỉnh Quảng Trị cũng đều có chung  tình trạng đó, thời gian đầu tư và xây dựng đã lâu, tình trạng hư hỏng, xuống cấp, chất lượng nước không cao…Do đó, việc thiếu nước sinh hoạt về mùa khô hạn, đặc biệt năng lực đảm bảo cung cấp nước cho khách hàng sử dụng ngày càng tăng cao là điều khó thực hiện. Trong khi đó, theo dự báo đến năm 2025 hệ thống đô thị toàn tỉnh Quảng Trị có 21 đô thị các loại, tăng thêm 8 đô thị so với hiện nay, trên cơ sở định hướng phát triển hệ thống đô thị cuả tỉnh thì các chỉ tiêu về dân số, mức độ đô thị hóa cũng như tiêu chuẩn, chỉ tiêu dùng nước sẽ thay đổi ở mức độ cao hơn. Vì vậy hơn bao giờ giờ hết, ngay từ bây giờ tỉnh Quảng Trị cần có một chiến lược quy mô về việc nâng cấp, cài tạo, xây mới hệ thông cấp nước đúng mục.

Ông cha thường có câu  ”Có thực mới vực được đạo”. Do vậy, nhìn từ khí cạnh về nguồn lực, mà đặc biệt là nguồn vồn để đầu tư cho hệ thống cấp nước trên địa bàn tỉnh Quảng Trị thực tế cho thấy còn hết sức phiến diện và hạn chế, bởi Quảng Trị là một địa phương còn nhiều khó khăn, trong khi đó việc quản lý sản xuất kinh doanh, vận hành toàn bộ hệ thống cấp nước cho vùng đô thị trên địa bàn tỉnh Quảng Trị chỉ có duy nhất một doanh nghiệp đảm trách, đó là Công ty cổ phần nước sạch Quảng Trị, mà lĩnh vực hoạt động của Công ty được xem như là một loại hình doanh nghiệp công ích, chủ yếu mang tính phục vụ xã hội, nên lợi nhuận mang lại không đáng bao nhiêu so với việc đầu tư nâng cấp, cải tạo hệ thống cấp nước hàng năm, chứ chưa nói đến việc đầu tư mở rộng qui mô.

Được biết, hiện nay UBDN tỉnh Quảng Trị đã xây dựng Đề án “Cung cấp nước sạch trên địa bàn Quảng Trị giai đoạn 2021 – 2025, tầm nhìn đến 2030” . Đề án  đặt vấn đề về việc huy động các nguồn lực đầu tư, song song bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước hoặc có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước, thì việc đầu tư xã hội hóa các công trình cấp nước được lãnh đạo UBND tỉnh rất xem trọng,  tạo mọi điều kiện thuận lợi trong thủ tục đầu tư, xây dựng, vận hành cho các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước. Bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi, thu hút các nhà đầu tư tham gia đầu tư xã hội hóa trong lĩnh vực cấp nước sạch. Tiếp tục kêu gọi các Nhà đầu tư có kinh nghiệm và năng lực tham gia đầu tư xã hội hóa hệ thống cấp nước tại các đô thị, khu công nghiệp trên địa bàn đặc biệt khuyến khích các doanh nghiệp có công nghệ hiện đại, giải pháp tiết kiệm, hiệu quả quản lý vận hành phù hợp với điều kiện tỉnh Quảng Trị.

Với định hướng đến năm 2025, tỉ lệ người dân đô thị được sử dụng nước sạch đạt 97%; cấp nước liên tục 24 giờ đối với các đô thị loại IV trở lên và các đô thị loại V thời gian cấp nước phù hợp với nhu cầu và điều kiện thực tế; Đến năm 2030, tỉ lệ người dân đô thị được dùng nước sạch đạt 99%; cấp nước liên tục 24 giờ đối với các đô thị loại IV trở lên và các đô thị loại V thời gian cấp nước phù hợp với nhu cầu và điều kiện thực tế, tỷ lệ thất thoát thất thu nước sạch bình quân dưới 15% đối với cấp nước tất cả các đô thị, tiêu chuẩn sử dụng nƣớc đô thị 120 lít/người/ngày.đêm đối với giai đoạn 2021-2025 và đến 2030.

Đối với cấp nước nông thôn, đến năm 2025 tỉ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 97,5%; 62% dân số vùng nông thôn được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn của Bộ Y tế với lưu lượng tối thiểu 60 lít/người/ngày đêm. Đến năm 2030 tỉ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 98%; 65% dân số vùng nông thôn được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn của Bộ Y tế với lưu lượng tối thiểu 80 lít/người/ngày đêm. Để đạt được mục tiêu trên, tỉnh Quảng Trị cần có một nguồn lực khá lớn để đầu tư nâng cấp, mở rộng các nhà máy xử lý nước sạch và hạ tầng cấp nước hiện có, đồng thời xây dựng mới các nhà máy nước và cơ sở hạ tầng có quy mô và kỹ thuật hiện đại nhằm đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt đời sống cho người dân và sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Các nhà máy nước dự kiến xây dựng mới: Nhà máy nước Vĩnh Long (5.000-15.000m3/ng.đêm), NMN đập Trấm (20.000 – 150.000 m3/ng.đêm), NMN Quật Xá (10.000-30.000 m3/ng.đêm), NMN Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị (50.000-100.000 m3/ng.đêm), NMN Tà Rụt (2.000 m3/ng.đêm), NMN Hướng Phùng (2.000 m3/ng.đêm), NMN Lìa (1.800 m3/ng.đêm), NMN Hồ thủy điện Rào  Quán (5.000 – 20.000 m3/ng.đêm). Để đầu tư xây dựng, bên cạnh nguôn lực từ ngân sách nhà nước, tỉnh Quảng Trị rất cần có sự chung tay, chưng sức của các nhà đầu tư.

Hy vọng, với đề án “Cung cấp nước sạch trên địa bàn Quảng Trị giai đoạn 2021 – 2025, tầm nhìn đến 2030”  sẽ tạo động lực cho kêu gọi, thu hút đầu tư phát triển ngành cấp nước tỉnh Quảng Trị, tạo cơ sở cho phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2021-2025 tầm nhìn đến 2030.