TCDN - Hầu hết các dự án BOT, BT được kiểm toán đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu dẫn đến giảm tính cạnh tranh và minh bạch trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro, thất thoát, lãng phí.

Đây là một trong những nội dung quan trọng được thảo luận tại Hội thảo “Dự án PPP và vai trò của Kiểm toán Nhà nước”, do Kiểm toán Nhà nước tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Ông Đào Xuân Tiên, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cho biết, các dự án PPP đã mang lại nhiều lợi ích cho người dân thông qua việc cải thiện kết cấu hạ tầng, đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông, đô thị, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, bức xúc lớn nhất của dư luận là việc đầu tư nhiều dự án giao thông dưới hình thức PPP trên các tuyến quốc lộ, dẫn đến tình trạng phí chồng phí, tăng chi phí vận chuyển hàng hóa. Ngoài ra, còn các vấn đề về thu phí, quản lý phí thiếu minh bạch.

Ông Tiên cũng cho biết, các nhà đầu tư cũng lo ngại về tính ổn định của việc hợp tác, các dự án PPP thường kéo dài nhiều năm, nhà đầu tư cũng như các bên cho vay thường yêu cầu tính bền vững của các quy định pháp luật điều chỉnh hợp đồng. Vì vậy, rủi ro khi chính sách thay đổi là hiện hữu đối với nhà đầu tư.

Bởi vậy, theo ông Tiên, nhiều nhà đầu tư đề xuất áp dụng bảo lãnh hoặc yêu cầu một mức lợi nhuận cao hơn, thời gian thu hồi vốn dài hơn nhằm bù đắp cho những rủi ro mà nhà đầu tư phải chịu… Điều này gián tiếp làm tăng chi phí của bản thân dự án, chi phí xã hội để thực hiện dự án PPP cũng như chưa thu hút được nhiều nhà đầu tư quốc tế.

Kết quả kiểm toán các dự án PPP nói chung và các dự án BOT, BT nói riêng, theo Phó Tổng KTNN, còn nhiều bất cập và kẽ hở về cơ chế, chính sách như: Hầu hết các dự án BOT, BT được kiểm toán đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu dẫn đến giảm tính cạnh tranh và minh bạch trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro, thất thoát, lãng phí và chọn nhà đầu tư không có đủ năng lực thực hiện dự án.

Cũng theo thông tin từ Phó Tổng KTNN, việc nhà đầu tư được tự lựa chọn các đơn vị tư vấn thiết kế, thi công, giám sát dẫn tới không đảm bảo tính khách quan, dễ xảy ra thất thoát. Trong khi đó, công tác quản lý, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chưa được thực hiện thường xuyên, đầy đủ theo chức năng, nhiệm vụ được giao.

Phó Trưởng đoàn ĐBQH Tỉnh Quảng Bình Nguyễn Ngọc Phương cho rằng, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất thoát, lãng phí và thách thức trong thực hiện dự án PPP là do không được thanh tra, kiểm toán kịp thời. Hầu hết các dự án BOT, BT được kiểm toán đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu dẫn đến giảm tính cạnh tranh và minh bạch trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, tiềm ẩn rủi ro, thất thoát, lãng phí và chọn nhà đầu tư không có đủ năng lực thực hiện dự án. Việc nhà đầu tư được tự lựa chọn các đơn vị tư vấn thiết kế, thi công, giám sát (các đơn vị thầu phụ) dẫn tới không đảm bảo tính khách quan, dễ xảy ra thất thoát. 

Theo Chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam Đặng Văn Thanh, Quốc hội cần sớm ban hành Luật PPP.  Trong đó, Nhà nước tập trung nghiên cứu lựa chọn các dự án tiềm năng, ưu tiên các dự án có tính thương mại cao để thực hiện theo mô hình PPP; tăng cường tính minh bạch trong tất cả các khâu của dự án, đảm bảo công khai thông tin về dự án; tăng cường giám sát và kiểm soát các hợp đồng dự án trên nguyên tắc tôn trọng các thỏa thuận của nhà nước và các nhà đầu tư, nhưng đảm bảo các bên thực hiện đầy đủ các cam kết và đảm bảo quyền lợi của Nhà nước, của nhà đầu tư, của nhân dân.

Còn Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An Nguyễn Thanh Hiền thì cho rằng, trách nhiệm của KTNN cần kiểm toán toàn bộ dự án như các dự án đầu tư công chứ không chỉ đơn thuần kiểm toán phần tài chính công, tài sản công để tránh thất thoát tài sản và ngân sách của nhà nước.

Bởi, các dự án PPP về bản chất là hoạt động đầu tư nhà nước để thu hút nguồn lực đầu tư, nhà nước thực hiện đầu tư qua hợp đồng PPP với nhà đầu tư. Nhà nước không trực tiếp trả kinh phí cho nhà đầu tư, thay vào đó Nhà nước cho phép nhà đầu tư, doanh nghiệp thực hiện dự án được thu phí với mức thu và thời hạn thu do nhà nước quy định hoặc trả bằng giá trị quyền sử dụng đất.