TCDN - Giữa làng nghề Phùng Xá (Hà Nội) có một người phụ nữ dành trọn đời mình cho tơ lụa đó là nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận. Bà Thuận được ví như “bà chúa tằm tơ”, không chỉ giữ lửa cho nghề truyền thống mà còn nâng tầm lụa Việt ra thế giới bằng những sáng tạo chưa từng có.

Cho tằm “làm thợ dệt”

Trong căn xưởng nhỏ ở thôn Phùng Xá (Mỹ Đức, Hà Nội), mùi tơ mới, mùi lá dâu hòa quyện tạo thành hương vị rất riêng. Ở đó, nghệ nhân Phan Thị Thuận ân cần vuốt ve từng nong tằm, như trò chuyện với những “người thợ nhỏ bé” của mình.

Từ khi 6 tuổi đã quen với nong tằm, khung cửi, bà Thuận gắn bó cả đời với nghề. Nhưng khi làng nghề dâu tằm tơ Phùng Xá đứng bên bờ mai một, bà lại quyết tâm tìm đường cứu nghề - bằng một cách chưa ai từng nghĩ tới.

Trong một đêm mất ngủ, ý tưởng táo bạo nảy ra: tại sao không để chính con tằm dệt nên tấm lụa? Không dừng lại ở suy nghĩ, bà thử nghiệm hàng chục lần. Nhiều lứa tằm chết, nhiều nong tơ hỏng. Nhưng người phụ nữ ngoài 60 ấy vẫn kiên trì.

Sau tám lứa tằm thử nghiệm, cuối cùng bà thành công. Con tằm, vốn chỉ biết làm kén, nay được hướng dẫn “làm thợ dệt”, nhả tơ tạo nên những tấm chăn, gối, vải lụa nguyên bản, mềm mịn, sáng bóng, hoàn toàn từ tơ thiên nhiên.

Sáng kiến này không chỉ giúp giữ nguyên độ tự nhiên của sợi tơ, mà còn mở ra hướng đi mới cho nghề truyền thống, giảm bớt công đoạn lao động nặng nhọc cho người thợ.

Người đầu tiên dệt lụa từ tơ sen

Không dừng lại ở tằm tơ, nghệ nhân Phan Thị Thuận tiếp tục thử sức với tơ sen - loại sợi tinh khiết và quý hiếm, từng chỉ thấy trong những truyền thuyết Á Đông.

Mỗi sợi tơ sen được rút ra từ cuống sen, mong manh và dễ đứt. Để có một chiếc khăn, cần hàng nghìn cuống sen, và hàng chục giờ kiên nhẫn se sợi.

“Làm tơ sen là thử thách lớn nhất cuộc đời tôi. Nhưng khi nhìn tấm vải sen đầu tiên hiện ra, tôi xúc động rơi nước mắt. Nó không chỉ là sản phẩm, mà là linh hồn của văn hóa Việt,” bà chia sẻ.

Những tấm lụa sen của bà Thuận giờ đây đã trở thành OCOP 5 sao của Hà Nội, được các nhà thiết kế, nhà sưu tầm và du khách quốc tế yêu thích. Từng sợi tơ sen mềm như sương, mát như nước, mang theo hương đồng nội, tinh thần Việt Nam.

Từ bàn tay khéo, đến thương hiệu quốc tế

Từ một hộ làm thủ công nhỏ lẻ, bà Thuận sáng lập Công ty TNHH Dâu tằm tơ Mỹ Đức, quy tụ hàng trăm lao động trong vùng. Những người nông dân ngày nào giờ có việc làm ổn định, thu nhập khá, lại được tự hào khi sản phẩm của mình có mặt ở các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước.

Lụa Phùng Xá - dưới bàn tay bà Thuận đã hiện diện trong nhiều chương trình thời trang lớn, trong đó có bộ sưu tập “Lụa Nàng Sen” được trình diễn tại Hà Nội và quốc tế, gây ấn tượng mạnh với khán giả nước ngoài.

“Tôi muốn khi người ta nhắc đến lụa Việt, họ sẽ nghĩ ngay đến sự tinh tế, bền bỉ và sáng tạo - như chính người Việt Nam,” bà nói.

Giữ hồn nghề truyền thống, thắp lửa nghề tương lai

Từ những nong tằm, sợi tơ mảnh và đôi bàn tay khéo léo của người nông dân xứ lụa Phùng Xá, doanh nhân Phan Thị Thuận đã viết nên câu chuyện đẹp về sự hồi sinh của nghề tơ lụa Việt. Bà không chỉ gìn giữ nghề truyền thống của cha ông, mà còn dám bước qua lối mòn, sáng tạo ra cách “dệt tơ bằng chính con tằm”.

Với bà, mỗi sợi tơ là linh hồn của đất, của người, của ký ức làng nghề. Nhưng hơn cả, Phan Thị Thuận còn là người truyền lửa cho thế hệ trẻ – bằng niềm say mê, bằng tinh thần dấn thân và khát vọng đổi mới. Chính vì vậy, ngoài sản xuất những sản phẩm tơ tằm chất lượng cao, bà Thuận còn mở những lớp học nghề, xưởng dệt mở cửa cho sinh viên, hướng dẫn kỹ thuật ươm tơ, dệt lụa cho thanh niên địa phương. Bà Thuận cũng thường xuyên tham gia hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm về bảo tồn nghề truyền thống gắn với đổi mới sáng tạo.

Những câu chuyện khởi nghiệp từ lụa của bà đã khơi dậy niềm tin đối với thế hệ trẻ rằng nghề truyền thống chỉ thật sự sống khi người trẻ nhìn thấy tương lai trong đó.

Năm 2021, bà được vinh danh là Công dân Thủ đô ưu tú - phần thưởng xứng đáng cho người đã suốt đời cống hiến cho lụa Việt.

Bà Phan Thị Thuận không chỉ là một nghệ nhân tài hoa, mà còn là doanh nhân của lòng kiên định – người đã biến những nong tằm quê nhà thành tấm lụa chở ước mơ Việt Nam vươn xa.

Nhưng điều khiến bà tự hào nhất vẫn là khi nhìn thấy những cô gái trẻ ở Phùng Xá cười rạng rỡ bên khung cửi, những nong tằm lại đầy ắp, và sản phẩm “Made in Vietnam” được bạn bè quốc tế trân trọng.

“Tôi chỉ mong khi ai đó cầm trên tay tấm lụa Việt, họ sẽ cảm nhận được công sức, sự kiên trì và tâm hồn của người Việt trong từng sợi tơ”. – bà Thuận chia sẻ.

Giữa nhịp sống hiện đại, những doanh nhân gắn bó với làng nghề truyền thống như doanh nhân, nghệ nhân Phan Thị Thuận là những người giữ lửa. Họ không chỉ gìn giữ tinh hoa của cha ông, mà còn thổi vào đó hơi thở mới của sáng tạo, của thị trường, của khát vọng vươn xa.

Từ đôi bàn tay khéo léo nơi làng quê, những sản phẩm mộc mạc như gốm, lụa, mây tre, cói… đang bước ra thế giới, mang theo hồn cốt Việt. Họ - những doanh nhân của làng nghề - đang chứng minh rằng giá trị truyền thống không hề cũ, chỉ cần được làm mới bằng tư duy và công nghệ. Trong kỷ nguyên hội nhập, chính họ đang dệt nên tương lai cho kinh tế nông thôn, nơi bản sắc văn hóa trở thành sức mạnh cạnh tranh và niềm tự hào Việt Nam.