TCDN - Cơ quan thuế cho rằng, việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp và sử dụng bất hợp pháp hóa đơn không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước, mà còn gây ra tình trạng thiếu công bằng, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh.

Sử dụng hoá đơn bất hợp pháp gây thất thu ngân sách nhà nước

Hóa đơn là chứng từ ghi nhận thu chi, là cơ sở để các doanh nghiệp, tổ chức, cơ quan nhà nước kê khai các loại thuế, quyết toán, hạch toán và làm các báo cáo tài chính cuối năm.

Theo quy định tại khoản 9 Điều 3 Nghị định số 123/2020/NĐ-CP, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp là những hành vi sử dụng Hóa đơn, chứng từ giả; Hóa đơn, chứng từ chưa có giá trị sử dụng, hết giá trị sử dụng; Hóa đơn bị ngừng sử dụng trong thời gian bị cưỡng chế bằng biện pháp ngừng sử dụng hóa đơn, trừ trường hợp được phép sử dụng theo thông báo của cơ quan thuế; Hóa đơn điện tử không đăng ký sử dụng với cơ quan thuế; Hóa đơn điện tử chưa có mã của cơ quan thuế đối với trường hợp sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế; Hóa đơn mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn từ ngày cơ quan thuế xác định bên bán không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền; Hóa đơn, chứng từ mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn, chứng từ trước ngày xác định bên lập hóa đơn, chứng từ không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chưa có thông báo của cơ quan thuế về việc bên lập hóa đơn, chứng từ không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền nhưng cơ quan thuế hoặc cơ quan công an hoặc các cơ quan chức năng khác đã có kết luận đó là hóa đơn, chứng từ không hợp pháp. 

Theo đánh giá của Tổng cục Thuế, thời gian qua, phần lớn người dân và người nộp thuế  đã tuân thủ tốt việc sử dụng hoá đơn điện tử và pháp luật về thuế. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng người nộp thuế có hành vi gian lận hoá đơn điện tử nhằm mục đích trốn thuế và chiếm đoạt tiền hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT), hợp pháp hoá các khoản chi phí để chiếm đoạt tiền ngân sách nhà nước. 

Tổng cục Thuế cho rằng, việc sử dụng hoá đơn bất hợp pháp và sử dụng bất hợp pháp hóa đơn không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước, mà còn gây ra tình trạng thiếu công bằng, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh. Trước tình hình đó, các cơ quan chức năng đã triển khai nhiều giải pháp để phát hiện, ngăn chặn và xử lý nhiều trường hợp vi phạm quy định về hóa đơn.

Ngành Thuế ngăn chặn hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp

Vài năm trở lại đây, nhiều tổ chức, đường dây liên tỉnh mua bán hóa đơn bất hợp pháp cũng đã được cơ quan chức năng phối hợp bóc gỡ, khởi tố, như vụ ở tỉnh Bắc Giang đã xuất bán trên 3.000 hóa đơn, tổng giá trị tiền hàng hóa/dịch vụ ghi trên hóa đơn gần 4.000 tỷ đồng; vụ triệt phá đường dây ở TP Đà Nẵng, các đối tượng thành lập 280 doanh nghiệp, xuất bán 187.610 hóa đơn khống trị giá 25.300 tỷ đồng; vụ ở tỉnh Hòa Bình, cơ quan công an đã khởi tố 16 bị can thành lập 64 doanh nghiệp “ma” để xuất trái phép 140.024 hóa đơn điện tử, trong đó, có 76.561 hóa đơn xuất cho gần 9.000 cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân trên địa bàn cả nước, với tổng giá trị tiền hàng hóa/dịch vụ ghi trên hóa đơn hơn 3.200 tỷ đồng…

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và cá nhân (Tổng cục Thuế), cho biết trong quá trình thành lập doanh nghiệp, cơ quan thuế nhận thấy nhiều đối tượng thành lập doanh nghiệp, mua lại doanh nghiệp để bán trái phép hóa đơn một thời gian rồi bỏ trốn.

Các đối tượng đã sử dụng chứng minh nhân dân/thẻ căn cước công dân giả mạo/mất cắp, thuê người làm đại diện pháp luật (những người không hiểu biết, thậm chí cả thương binh...), thành lập chuỗi doanh nghiệp trung gian hoặc mua lại các doanh nghiệp và thay đổi giám đốc, người đại diện theo pháp luật.

Trong quá trình quản lý thuế, cơ quan thuế đã nhận diện các hình thức, đối tượng bán hóa đơn bất hợp pháp, đối tượng mua, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, các hình thức mua bán hóa đơn bất hợp pháp; đồng thời chỉ rõ những hậu quả của việc mua bán, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.

Theo Tổng cục Thuế, các đối tượng bán hóa đơn bất hợp pháp thường thành lập một hoặc chuỗi doanh nghiệp, hộ kinh doanh thông qua việc sử dụng giấy chứng minh thư nhân dân/căn cước công dân của một số người thiếu hiểu biết, hám lợi, bị mất cắp hoặc giả mạo, hoạt động trong một chu kỳ ngắn rồi bỏ trốn, mất tích.

Các doanh nghiệp, hộ kinh doanh này thường có cùng một địa chỉ hoặc văn phòng ảo, kinh doanh nhiều ngành hàng nhưng không có cửa hàng, không có kho hàng, không có phương tiện vận chuyển và thường xuyên thay đổi địa điểm nhưng không thay đổi cơ quan quản lý thuế để tránh việc thanh tra, kiểm tra của cơ quan thuế, cơ quan chức năng.

Các đối tượng còn mua lại các doanh nghiệp, hộ kinh doanh hoạt động yếu kém, sắp giải thể, phá sản sau đó thay đổi người đại diện pháp luật với mục đích để bán hóa đơn không hợp pháp.

Thành lập doanh nghiệp, hộ kinh doanh tại các vùng, miền có sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt thuỷ hải sản, nguyên nhiên vật liệu…, nhằm hợp pháp hoá nguồn gốc hàng ghi trên các hóa đơn không hợp pháp, tránh nghi ngờ, kiểm soát của cơ quan chức năng.

Còn về đối tượng mua, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, thường là các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sử dụng hóa đơn không hợp pháp để kê khai thuế GTGT đầu vào, hoàn thuế GTGT nhằm chiếm đoạt tiền thuế của nhà nước; hợp pháp hoá các khoản chi phí không có hoá đơn, chứng từ, các khoản chi khống làm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và các loại thuế khác; hợp thức hoá các hàng hoá, dịch vụ không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hợp pháp hoá hàng nhập lậu, gian lận thương mại; hàng hoá khai thác trái phép…, hoặc sử dụng cho mục đích khác. Một số đơn vị sử dụng vốn ngân sách nhà nước sử dụng hóa đơn không hợp pháp để hợp thức hóa các khoản chi.

Tổng cục Thuế nhận diện được các hình thức mua bán hóa đơn bất hợp pháp thường công khai hoặc lập các hội, nhóm kín trên mạng xã hội để thông tin và giao dịch; trực tiếp giao dịch hoặc thông qua những đối tượng trung gian.

Để ngăn chặn các hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp Tổng cục Thuế cho biết, thực hiện Luật Quản lý thuế và Nghị định số 123/2020/NĐ-CP, Thông tư số 78/2021/TT-BTC quy định về hóa đơn chứng từ, ngành Thuế đã triển khai thành công hóa đơn điện tử  trên toàn quốc đem lại nhiều thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân.

Tính đến cuối tháng 7/2024, toàn ngành đã tiếp nhận và xử lý trên 8,54 tỷ hóa đơn, trong đó có 2,35 tỷ hóa đơn có mã và hơn 6,19 tỷ hóa đơn có mã của cơ quan thuế.

Bên cạnh đó, Tổng cục Thuế đã có nhiều văn bản chỉ đạo toàn ngành về công tác phối hợp tuyên truyền trong lĩnh vực thuế, tăng cường công tác quản lý HĐĐT,tăng cường kỷ cương, kỷ luật; xác định xử lý nghiêm trách nhiệm của lãnh đạo, công chức liên quan trong quản lý sử dụng hóa đơn. Trong đó, Tổng cục Thuế yêu cầu các cục thuế phân công nhiệm vụ cụ thể đến từng lãnh đạo cục thuế, chi cục thuế và từng cán bộ quản lý thực hiện quyết liệt việc rà soát, kiểm tra các đơn vị thuộc danh sách doanh nghiệp rủi ro cao trong công tác quản lý và sử dụng hóa đơn, các doanh nghiệp có chênh lệch giữa hóa đơn và tờ khai GTGT để kiểm soát chặt chẽ việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử; kịp thời phát hiện và xử lý hành vi sử dụng hóa đơn không hợp pháp.

Tổng cục Thuế cũng yêu cầu các vụ, đơn vị thuộc và trực thuộc theo chức năng thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện trên Hệ thống hóa đơn điện tử của ngành Thuế; quán triệt, phổ biến đến tất cả cán bộ, công chức trong đơn vị tiếp tục khai thác, sử dụng đầy đủ, hiệu quả các chức năng của Hệ thống hóa đơn điện tử.

Cùng với đó, Tổng cục Thuế đã ban hành một loạt các quyết định về quản lý hóa đơn điện tử và Bộ chỉ số tiêu chí đánh giá, xác định người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong quản lý và sử dụng hóa đơn; Quy trình áp dụng quản lý rủi ro đánh giá, xác định người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong quản lý và sử dụng hóa đơn. Đây là những căn cứ để cơ quan thuế rà soát, kiểm tra thực tế tình hình tuân thủ quy định pháp luật thuế và pháp luật liên quan trong quản lý hoạt động của người nộp thuế; đồng thời là căn cứ để cơ quan thuế lập kế hoạch, thực hiện kiểm tra thực tế, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Kết quả rà soát từ chức năng cảnh báo của ứng dụng quản lý hóa đơn điện tử đã có 49.332 người nộp thuế thuộc danh sách cảnh báo sử dụng hóa đơn. Cơ quan thuế đã ra thông báo doanh nghiệp rủi ro, dừng sử dụng hóa đơn, cưỡng chế ngừng sử dụng hóa đơn đối với 264 trường hợp. Qua xử lý nghiệp vụ đối với người nộp thuế thuộc diện cảnh báo, cơ quan thuế các cấp đã chuyển hồ sơ của 182 trường hợp sang cơ quan điều tra; đưa 64 trường hợp vào kế hoạch thanh tra kiểm tra; 19 trường hợp đã ban hành quyết định thanh tra, kiểm tra. Cũng qua rà soát, cơ quan thuế đã xác định được 16.536 người nộp thuế thuộc diện cảnh báo để chuyển sang tạm ngừng cảnh báo.

Ở nghiệp vụ đối chiếu dữ liệu hóa đơn điện tử với tờ khai thuế GTGT, cơ quan thuế đã phát hiện 7.394 trường hợp tạm dừng hoạt động; 7.801 trường hợp đã dừng hoạt động; 12.363 trường hợp bỏ địa chỉ kinh doanh. Theo báo cáo của các cục thuế, tính đến ngày 23/6/2024, đã có 11.806 trường hợp thực hiện điều chỉnh tờ khai đầu ra. Số thuế GTGT đầu ra đã thực hiện điều chỉnh là 1.276,8 tỷ đồng. Đã có 5.299 trường hợp thực hiện điều chỉnh tờ khai đầu vào; số thuế GTGT đầu vào đã thực hiện điều chỉnh là 1.310 tỷ đồng.

Đồng thời, ngành Thuế cũng tích cực phối hợp với cơ quan chức năng có liên quan như công an, hải quan, ngân hàng... để truy vết người nộp thuế có dấu hiệu mua, bán hóa đơn và điều tra, xử lý vi phạm theo quy định.

Tổng cục Thuế cho biết, trong thời gian tới, cơ quan thuế sẽ tiếp tục phối hợp cung cấp danh sách người nộp thuế có rủi ro cao về hóa đơn sang cơ quan công an để tiến hành rà soát, điều tra, xử lý nghiêm nếu có vi phạm theo quy định của pháp luật. Tăng cường phối hợp với cơ quan công an trao đổi cung cấp thông tin khi ban hành các thông báo, các quyết định liên quan đến các tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật cho cơ quan thuế.

Tăng cường việc phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu về doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao về thuế và hóa đơn giữa cơ quan thuế các cấp, cơ quan thuế quản lý các địa bàn khác nhau. Cảnh báo người nộp thuế chủ động rà soát, kiểm tra hóa đơn đầu vào của doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao về thuế và hóa đơn để thực hiện xác định nghĩa vụ thuế đúng quy định.

Cùng với việc tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý việc mua bán hóa đơn, ngành Thuế đã và đang tiếp tục hoàn thiện chính sách, quy định chặt chẽ hơn đối với tổ chức, cá nhân đăng ký mới thông tin sử dụng hóa đơn điện tử, đối chiếu các thông tin của người nộp thuế đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử với thông tin định danh để xác định các trường hợp cần xác minh địa chỉ kinh doanh trước khi chấp thuận cho người nộp thuế sử dụng hóa đơn điện tử. Ngoài ra, sẽ bổ sung một số trường hợp xem xét ngừng sử dụng hóa đơn điện tử nhằm ngăn chặn kịp thời những người nộp thuế có hành vi vi phạm pháp luật về thuế, hành vi mua bán, sử dụng bất hợp pháp hóa đơn.

Rà soát các vướng mắc, bất cập trong triển khai thực hiện quy định về hóa đơn điện tử để báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung một cách kịp thời, phù hợp với thực tiễn...

Nhờ những nỗ lực của toàn ngành, trong 6 tháng đầu năm 2024, ngành Thuế đã rà soát, kiểm tra phát hiện 12.625 hóa đơn vi phạm, với tổng giá trị ghi trên hóa đơn là 8.524 tỷ đồng, tiền thuế là 753 tỷ đồng. Qua đó, cơ quan thuế đã xử lý vi phạm về hóa đơn với tổng số tiền 27,9 tỷ đồng (thuế GTGT 5,4 tỷ đồng, thuế TNDN 5,98 tỷ đồng, thuế khác gần 0,5 tỷ đồng), tiền phạt và chậm nộp là 11 tỷ đồng...