TCDN - Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã liên tục điều chỉnh giảm 4 lần các mức lãi suất điều hành với mức giảm từ 0,5 - 2%/năm. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn liên tục kêu khó khăn và cần nhiều chính sách hỗ trợ, giúp tăng hấp thụ vốn cho doanh nghiệp.

Lãi suất giảm, doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn tín dụng

Theo NHNN, tính đến ngày 30/6/2023, tín dụng nền kinh tế đạt trên 12,49 triệu tỷ đồng, chỉ tăng 4,73% so với cuối năm 2022.

Hiện, lãi suất cho vay mới của các ngân hàng thương mại đã được giảm từ 0,5 - 2% so với cuối năm 2022. Lãi suất cho vay ngắn hạn đối với sản xuất kinh doanh hiện từ 5 - 9%/năm; lãi suất cho vay trung, dài hạn phổ biến từ 8,5 - 11%/năm.

Thông tin tại Hội thảo “Tăng khả năng hấp thụ vốn cho doanh nghiệp”, Phó Thống đốc thường trực NHNN Đào Minh Tú đánh giá, nền kinh tế 6 tháng đầu năm phải đối mặt với vô vàn khó khăn, thách thức cả từ bên ngoài lẫn nội tại nền kinh tế. Tăng trưởng kinh tế thấp hơn so với kịch bản đề ra (3,72%)… Tất cả những điều đó đã đặt ra nhiều thách thức đối với nền kinh tế nói chung, công tác điều hành chính sách tiền tệ nói riêng. 

Theo Phó Thống đốc, trong bối cảnh đầy thách thức đó, bám sát các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã chủ động, kịp thời điều chỉnh chính sách, ban hành và triển khai đồng bộ, tối ưu các công cụ và giải pháp để kiểm soát lạm phát ở mức thấp, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô để tạo điều kiện cho cộng đồng doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận vốn tín dụng, qua đó thúc đẩy tăng trưởng.

Ông Nguyễn Văn Thân - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (Hiệp hội DNNVV) đánh giá, thời gian qua ngành Ngân hàng đã rất nỗ lực tiết kiệm chi phí hoạt động, sẵn sàng giảm lãi suất san sẻ gánh nặng chi phí lãi vay cho doanh nghiệp, quy trình thủ tục cho vay cũng rút gọn; cơ cấu lại nợ, giữ nguyên nhóm nợ… Có thể nói việc gì làm được trong khả năng của mình ngành Ngân hàng đều đã thực hiện.

Tuy nhiên, lãnh đạo Hiệp hội DNNVV cũng thừa nhận, mặc dù việc hỗ trợ của ngành Ngân hàng đã làm tốt rồi nhưng hiện nay có một thực trạng là số lượng các doanh nghiệp không vay được vốn tín dụng vẫn còn tương đối nhiều.

Lãnh đạo Hiệp hội DNNVV nhận định, ngoài những các tác động khách quan từ thị trường, các chính sách của Nhà nước vẫn chưa phát huy được tính đồng bộ, trong khi đó bản thân các doanh nghiệp cũng chưa chứng minh được năng lực hoàn vốn cũng như năng lực quản lý, kế hoạch sản xuất kinh doanh và minh bạch tài chính… Do vậy, để tăng khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp chính sách giảm lãi suất là một trong các giải pháp cần được tiếp tục triển khai.

Trước thực trạng trên, để tăng khả năng hấp thụ vốn của người dân, doanh nghiệp, ngoài giải pháp, chính sách từ ngành Ngân hàng, cần có sự phối hợp đồng bộ từ các Bộ, ngành, địa phương trong việc tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh theo chủ trương của Quốc hội, Chính phủ.

Mặc dù vậy, tình hình của các doanh nghiệp vẫn rất khó khăn, nhất là DNNVV do tiêu thụ trong nước và đơn hàng xuất khẩu đều giảm mạnh. Ngoài khó khăn đầu ra, có tới 25% hội viên của Hiệp hội DNNVV Việt Nam cho rằng hiện nay họ đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay tín dụng do tiêu chí cho vay còn khắt khe, tình trạng gây khó dễ của cán bộ ngân hàng vẫn còn tồn tại.     

Để gỡ nút thắt về tín dụng, bên cạnh lãi suất, nhiều doanh nghiệp mong muốn các điều kiện cho vay linh hoạt hơn, đặc biệt là yêu cầu về tài sản thế chấp. Thay vì bất động sản, ngân hàng có thể chấp nhận thế chấp bằng nguyên, vật liệu, hoặc các hợp đồng kinh tế để hỗ trợ doanh nghiệp có vốn sản xuất kinh doanh.

Ngân hàng chung tay chia sẻ khó khăn

Liên quan đến việc hỗ trợ doanh nghiệp hấp thụ vốn từ ngân hàng, trao đổi với báo chí ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội ngân hàng cho rằng, việc giảm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp cũng không phải là vấn đề cốt lõi giúp cho các doanh nghiệp phục hồi. Giảm lãi suất nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng đáp ứng đủ điều kiện vay ngân hàng, như tài sản đảm bảo không đủ, kinh doanh thua lỗ, cơ cấu nợ, điều chỉnh trả nợ để được vay tiếp hoặc không quản lý được dòng tiền. Ngân hàng không có đủ cơ sở đảm bảo để cho vay tiếp.

Ông Hùng phân tích,  trên thực tế, kinh tế khó khăn, nguồn lực của doanh nghiệp bị cạn kiệt dẫn tới việc các doanh nghiệp không đủ điều kiện để vay vốn ngân hàng và ngân hàng cũng không thể tự ý hạ tiêu chuẩn, giảm các quy định, điều kiện cho vay mà vẫn phải theo quy định của pháp luật nhằm đảm bảo quản trị rủi ro, an toàn hệ thống. Đặc biệt, trong bối cảnh thực hiện quyết liệt các giải pháp cơ cấu lại hoạt động ngân hàng, các TCTD đang ngày càng đẩy mạnh áp dụng các chuẩn mực quản trị rủi ro theo thông lệ quốc tế, đòi hỏi ngày càng cao tính minh bạch, do đó không thể thực hiện các giải pháp về hạ chuẩn điều kiện cấp tín dụng.

Đại diện Vietinbank cho biết, ngoài các chính sách ưu đãi về lãi suất, VietinBank tập trung rà soát chuẩn hóa quy trình cấp tín dụng theo từng phân khúc/tiểu phân khúc khách hàng, từ đó rút ngắn thời gian xử lý, tinh gọn thủ tục cấp tín dụng cho khách hàng doanh nghiệp. VietinBank đã tinh chỉnh quy trình cấp tín dụng, chuẩn hóa danh mục hồ sơ theo từng phân khúc khách hàng. Riêng với phân khúc khách hàng DNNVV, VietinBank đã thiết kế quy trình cấp tín dụng và quy trình giải ngân rút gọn, trên cơ sở rà soát từng bước trong quy trình, các mẫu biểu dành khách hàng và cán bộ ngân hàng cần xử lý, rút ngắn tới 30% so với quy trình cấp tín dụng thông thường, đảm bảo đẩy nhanh tốc độ xử lý giao dịch, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thêm vào đó, VietinBank liên tục xây dựng và cải tiến các giải pháp về tín dụng phù hợp với nhu cầu thị trường và theo đặc thù từng nhóm ngành trọng điểm, như các nhóm ngành xây lắp, dược phẩm và thiết bị y tế, bất động sản khu công nghiệp, năng lượng tái tạo, thương mại phân phối…từ đó giúp định hướng và nâng cao năng lực cho các Chi nhánh trong việc tiếp cận và thẩm định khách hàng, cũng như hướng dẫn khách hàng hoàn thiện các hồ sơ/điều kiện tín dụng đáp ứng theo quy định của ngân hàng. 

Phó Tổng Giám đốc BIDV Trần Long thông tin, đã xây dựng quy trình cấp tín dụng đặc thù đối với doanh nghiệp siêu nhỏ, DNNVV với cơ chế đơn giản hóa về hồ sơ thủ tục, mẫu biểu khách hàng phải cung cấp, tinh giản quy trình nội bộ (phê duyệt, giải ngân) từ đó rút ngắn thời gian cấp tín dụng đối với khách hàng.

BIDV cũng ban hành các sản phẩm tín dụng theo lĩnh vực ngành nghề với quy trình rút gọn phù hợp với đặc điểm ngành kèm theo cơ chế cạnh tranh để thúc đẩy phát triển tín dụng ngành. Ngoài các giải pháp trên, BIDV quán triệt toàn hệ thống chủ động phân nhóm khách hàng để triển khai các giải pháp hỗ trợ phù hợp nhằm cung ứng vốn tín dụng kịp thời giúp các doanh nghiệp phục hồi, duy trì, phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh trong bối cảnh và tình hình mới.

Các ngân hàng cho biết đã dần cho vay tín chấp. Các khách hàng có giao dịch lâu năm ở một tổ chức tín dụng, thì ngân hàng sẽ nới các điều kiện về tài sản đảm bảo với các điều kiện về mặt tín dụng, sẵn sàng nhận hàng tồn kho, sẵn sàng nhận khoản phải thu, tỷ lệ cho vay trên tài sản đảm bảo cao hơn.

Mặc dù vậy, lãnh đạo nhiều ngân hàng thừa nhận, việc cho vay tín chấp với doanh nghiệp hiện nay chiếm tỷ lệ chưa nhiều. Nguyên nhân một phần là nền tảng thông tin, dữ liệu của khách hàng vẫn rất sơ khai, chưa được đồng nhất. Hơn nữa, tuy khẩu vị rủi ro của các ngân hàng là khác nhau, song cơ bản, việc cho vay phải tuân theo quy định pháp luật.

Phó Tổng Giám đốc Agribank Phùng Thị Bình cho hay, mọi thủ tục cho vay tại Agribank đều theo quy định pháp luật hiện hành, không đặt thêm bất kỳ thủ tục, điều kiện vay vốn nào. Cũng như Vietinbank, BIDV, Agribank ra quyết định cho vay trên cơ sở xếp hạng khách hàng. Thứ hạng của khách hàng dựa trên thông tin của khách hàng, chứ không phải do ngân hàng tạo ra. Vì vậy, để dễ tiếp cận tín dụng, các doanh nghiệp phải tự nỗ lực cải thiện hồ sơ của mình.

Giải pháp ở góc nhìn chuyên gia kinh tế

Trao đổi với báo chí, chuyên gia kinh tế, TS Cấn Văn Lực chia sẻ, hiện nay, không chỉ doanh nghiệp mà các ngân hàng cũng rất khó khăn, phải đối diện với nhiều rủi ro lớn: nợ xấu gia tăng, biên độ lợi nhuận giảm, áp lực tăng vốn lớn. Việc tăng khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế không chỉ “cứu” doanh nghiệp mà cũng chính là cứu ngân hàng.

Ông Cấn Văn Lực đưa ra loạt giải pháp để tăng khả năng hấp thụ vốn của DN và người dân, như: Đẩy nhanh tiến độ thực hiện hoàn thuế VAT, các chính sách giãn hoãn thuế, phí, tiền thuê đất, giảm 2% thuế GTGT; xem xét giảm tỷ lệ đóng BHXH cho DN; xem xét chuyển phần còn lại của Chương trình phục hồi (nhất là cấu phần hỗ trợ tiền thuê nhà, hỗ trợ 2% lãi suất…) sang Quỹ phát triển nhà ở xã hội; chú trọng các động lực tăng trưởng; đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, kích cầu tiêu dùng nội địa, thúc đẩy các đầu tàu nền kinh tế; gỡ khó cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp; đẩy nhanh tiến trình hoàn thiện thể chế…

Thứ 2, nâng cao tính công khai, minh bạch trong huy động vốn, sử dụng vốn. Theo đó, doanh nghiệp cần có phương án huy động vốn cụ thể, khả thi, trung thực; lựa chọn phương thức, thời điểm huy động vốn phù hợp với kế hoạch sử dụng vốn minh bạch, khả năng trả nợ. Ngoài ra, xây dựng quy trình, có lộ trình áp dụng xếp hạng tín nhiệm TPDN phù hợp.

Thứ ba, đa dạng hóa nguồn vốn như phương thức thuê tài chính, tài trợ chuỗi cung ứng, tránh chỉ phụ thuộc vào một nguồn tín dụng.