TCDN - Một vụ mùa thất bát cùng làn sóng đầu cơ tài chính đã đẩy giá hạt cacao tăng vọt trong năm nay, làm rung chuyển cả ngành chocolate.

Trong phần lớn thập kỷ qua, giá cacao dao động quanh mức 2.500 USD/tấn. Tuy nhiên vào năm 2023, sau vụ thu hoạch kém ở Tây Phi, giá bắt đầu tăng - lên tới 4.200 USD/tấn vào tháng 12, ngưỡng cao nhất kể từ những năm 70.

Sau đó, các nhà đầu cơ tài chính bắt đầu đổ xô vào - đặt cược giá sẽ tăng cao hơn nữa. Họ đẩy giá lên trên 6.000 USD/tấn vào tháng 2, 9.000 USD/tấn vào tháng 3 và 11.000 USD/tấn vào giữa tháng 4.

Có thời điểm, hạt cacao có giá trị hơn cả một số kim loại quý và tăng nhanh hơn cả tiền số Bitcoin, NPR đưa tin.

Kể từ đó, giá hạt cacao đã biến động mạnh, giảm gần 30% chỉ trong hai tuần trước khi tăng trở lại. Đến ngày 9/5, giá hạt cacao đạt mức 8.699 USD/tấn.

Các công ty thực phẩm lớn đã phải tăng giá và cảnh báo họ sẽ tiếp tục điều chỉnh nếu giá cacao vẫn không ổn định, theo New York Times.

Vụ mùa thất bát

Sự kết hợp giữa lượng mưa thấp, bệnh cây trồng và cây già yếu đã dẫn đến vụ mùa đáng thất vọng ở Bờ Biển Ngà và Ghana vào năm 2023.

Hai nước này sản xuất khoảng 2/3 lượng cacao của thế giới nên tình trạng thiếu hụt ảnh hưởng nặng nề đến thị trường toàn cầu.

Gần đây Tổ chức Cacao Quốc tế dự báo sản lượng toàn cầu sẽ thiếu hụt 374.000 tấn trong mùa này, tăng so với mức thiếu hụt 74.000 tấn trong mùa trước.

Không có cách để khắc phục nhanh chóng thực trạng ấy. Cây cacao cần nhiều năm để ra quả - đặc tính khiến nông dân không có động lực lớn để trồng thêm vì họ không biết giá cây trồng sẽ ra sao khi có quả. Thay vào đó, một số người thích sử dụng đất để trồng cao su hoặc khai thác vàng.

Trong khi sự thiếu hụt sản xuất dẫn đến mức tăng giá ban đầu, sự đầu cơ từ các nhà đầu tư thậm chí đẩy mọi thứ lên “tầm cao mới”.

“Có những yếu tố cơ bản thúc đẩy cacao tăng giá, nhưng sau đó yếu tố về mặt tài chính càng làm tăng thêm và khiến tình hình trở nên phức tạp hơn”, Judy Ganes, nhà tư vấn hàng hóa, lập luận.

Cơ chế tăng giá

Giống các mặt hàng khác, cacao cũng có nhiều mức giá khác nhau. Ở Ghana và Bờ Biển Ngà, chính phủ quy định mức giá theo mùa mà nông dân trồng cacao được trả, nhằm bảo vệ họ khỏi sự biến động của giá cả toàn cầu.

Sau khi giá thị trường tăng vọt vào tháng 4, Bộ nông nghiệp Bờ Biển Ngà đã đồng ý tăng mức giá đó lên trong thời gian còn lại của vụ mùa. Tuy nhiên, nó vẫn thấp hơn nhiều so với mức tăng trên thị trường hàng hóa toàn cầu.

Ở những nước khác, nông dân bán sản  phẩm theo giá thị trường. Tuy nhiên, giá cacao trên các sàn giao dịch toàn cầu khác với giá thực tế tại trang trại.

Những người mua lớn - như Hershey, Mondelez, và các nhà kinh doanh - có thể giao dịch hợp đồng tương lai trên sàn giao dịch toàn cầu.

Tại đây, các nhà mua và bán đồng ý với một mức giá thì một lượng cacao cố định sẽ được giao tới điểm nhất định trong tương lai.

Yếu tố lớn đằng sau sự tăng vọt giá trong năm nay là các hợp đồng tương lai đó được giải quyết bằng việc giao cacao thực tế. Ngay cả khi sản lượng cacao giảm, những người bán các hợp đồng này phải sở hữu một lượng lớn cacao để đảm bảo giao hàng khi hợp đồng đáo hạn.

Điều đó có thể dẫn đến vòng xoáy tăng giá, vì các thương nhân buộc phải mua thêm cacao để bổ sung hàng tồn kho của họ.

Sự tăng giá cũng bắt nguồn từ những vấn đề cơ cấu lâu dài trong sản xuất cacao. Hầu hết người trồng trọt, khoảng 90%, là hộ sản xuất nhỏ và họ có ít sức mạnh thị trường. Họ phải chấp nhận mức giá thấp do những người mua lớn ép giá và nhận được ít hơn 10% giá cuối cùng.

Do vậy, họ có thu nhập thấp và không thể đầu tư vào năng suất tốt hơn hoặc tỷ lệ sản xuất cao hơn. Tình cảnh này kìm hãm nguồn cung.

Paul Joules - nhà phân tích tại Rabobank - nhận định mặc dù giá đã giảm khỏi mức cao nhất nhưng có khả năng chúng vẫn ở mức cao trong một thời gian, “vì các vấn đề mang tính hệ thống sẽ phải mất thời gian mới được giải quyết”.